Lýst yfir hættustigi vegna áfengisdrykkju Gunnar Hersveinn skrifar 18. ágúst 2024 18:01 Hættustigi vegna áfengisdrykkju var nýlega lýst í svari heilbrigðisráðherra á Alþingi um áfengisneyslu og -fíknar Íslendinga. Almannavarnir lýsa yfir hættustigi Almannavarnir lýsa yfir óvissustigi, hættustigi eða neyðarstigi eftir stöðumat. Hverju stigi fylgja fumlausar aðgerðir og oftast er gripið til tafarlausra ráðstafana til að tryggja öryggi almennings. Viðbúnaður er efldur og einnig er gripið til fyrirbyggjandi aðgerða. Tölfræði frá Embætti landlæknis, Hagstofunni og SÁÁ hefur leitt í ljós stigvaxandi hættu vegna áfengisneyslu í landinu. Fjórðungur Íslendinga, 15 ára og eldri, hefur nú þegar tileinkað sér skaðlegt neyslumynstur áfengis sem bitnar á heilsufari og fjölskyldum. Það skapar hættu fyrir viðkvæmt heilbrigðiskerfi landsins sem má ekki við meira álagi en þegar er viðvarandi. Áfengi er hættulegur og skaðlegur vímugjafi í óhófi og því fylgir bæði ofbeldi og síðan mikil andleg vanlíðan. Mikilvægt er að ánetjast ekki áfengi því það getur breytt neytanda í fíkil en nú drekka 35% Íslendinga áfengi í hverri viku. Skaðleg áhrif alkóhóls eru til dæmis eitrun í heila vegna lifrarskemmda, skemmdir á litla heila, geðtruflanir, svefntruflanir, taugaskemmdir, aukin hætta á krabbameini í meltingarvegi, fitulifur, skorpulifur, briskirtilsbólga, hjartsláttartruflanir, skemmdir á hjartavöðvar, uppsöfnun fitu í lifrinni, beinþynning og auknar líkur á heilablóðfalli. Mótvægisaðgerðir og viðbúnaður Ekki dugar þó að lýsa bara yfir hættustigi vegna áfengisnotkunar heldur er nauðsynlegt að fylgja málinu eftir með markvissum aðgerðum líkt og Almannavarnir gera. Til hvaða ráða er hægt að grípa? Alþjóðleg ritrýnd gögn sýna, að ef ekkert er gert eða jafnvel dregið er úr takmörkunum á aðgengi að alkóhóli, þá eykst neyslan og heilsa þjóðarinnar versnar. Það ráð dugar því greinilega ekki, þótt nokkrir alþingismenn berjist fyrir því í nafni viðskiptafrelsis. Opinber lýðheilsustefna og -markmið snýst um að draga úr skaðlegum áhrifum og afleiðingum áfengisdrykkju. Á lista yfir aðgerðir sem stungið er upp á hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni, WHO, er meðal annars mælt með því að takmarka aðgengi að áfengi með völdum aðgerðum: Ríkiseinokunarverslun sem stýrist af lýðheilsusjónarmiðum. Lögum um fjölda og staðsetningu áfengisverslana. Lögum um opnunartíma, -daga og klukkutíma. Það ætti því að vera auðvelt að rökstyðja nokkrar öflugar forvarnir, viðbúnað og aðgerðir sem byggja á vísindalegum gögnum. Hér má nefna nokkrar sem auðvelt er að framkvæma strax, fyrst hætta vofir yfir: Fækka vínbúðum ÁTVR á landinu í stað þess að fjölga þeim og stækka eins og gert hefur verið undanfarin ár. Stytta opnunartíma í vínbúðum ÁTVR í stað þess að lengja og fjölga dögum (oft er afgreitt nú til 20 á kvöldin og til 18 á laugardögum). Taka á ólöglegri vínsölu á netinu, vínsölu sem veltir milljörðum og hvorki ráðuneyti né lögregla skipta sér af, þrátt fyrir slysin í umferðinni vegna ölvunaraksturs og heimilisofbeldis. Áfengisdrykkja tengist 13% allra umferðarslysa. (Að kaupa áfengi í netsölu á kvöldin og um helgar styður áhættusamar drykkjuvenjur, netkaupin gera fólki kleift að halda áfram drykkju sem ella hefði stöðvast þegar áfengið var búið). Fella öll frumvörp á Alþingi sem beinast að því að lengja fjölga opnunardögum vínbúða, auka aðgengi, lögleiða heimabrugg og gefa ólöglegri vínsölu á netinu grænt ljós. Benda Hagkaupum og öðrum slíkum á að sala áfengis á þeirra vegum er ólögleg. Lista mætti upp langtímaaðgerðir einnig, þær felast í því að breyta menningunni og efla fræðslu og forvarnir. Viðauki: Eldri kynslóðin og vín Til er mýta um heilsusamleg áhrif hóflegrar víndrykkju. Engin gögn sýna að hófdrykkja, hvorki rauðvíns- né bjórglas, geti verið góð fyrir hjartað eða heilsuna yfirleitt, þetta kemur fram í nýbirtri viðamikilli breskri vísindarannsókn. Fullyrðingar um slíkt eiga iðulega uppruna sinn hjá markaðsdeildum framleiðenda. Það er jafnvel fylgni milli hófdrykkju eldri kynslóðarinnar og dauða vegna krabbameins, sérstaklega fólks með undirliggjandi sjúkdóma. „Alkóhól eykur áhættuna á því að fá krabbamein, alveg frá fyrsta sopa,“ segir Dr. Rosario Ortolá aðalhöfundur greinar um niðurstöðuna. Höfundur er rithöfundur Heimildir: Heilbrigðisráðherra: https://www.althingi.is/altext/154/s/1955.html?utm_source=althingi&utm_medium=vefur&utm_campaign=thingskjol_130 Rannsókn Rosario Ortolá: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2822215 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Áfengi og tóbak Fíkn Heilbrigðismál Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Sjá meira
Hættustigi vegna áfengisdrykkju var nýlega lýst í svari heilbrigðisráðherra á Alþingi um áfengisneyslu og -fíknar Íslendinga. Almannavarnir lýsa yfir hættustigi Almannavarnir lýsa yfir óvissustigi, hættustigi eða neyðarstigi eftir stöðumat. Hverju stigi fylgja fumlausar aðgerðir og oftast er gripið til tafarlausra ráðstafana til að tryggja öryggi almennings. Viðbúnaður er efldur og einnig er gripið til fyrirbyggjandi aðgerða. Tölfræði frá Embætti landlæknis, Hagstofunni og SÁÁ hefur leitt í ljós stigvaxandi hættu vegna áfengisneyslu í landinu. Fjórðungur Íslendinga, 15 ára og eldri, hefur nú þegar tileinkað sér skaðlegt neyslumynstur áfengis sem bitnar á heilsufari og fjölskyldum. Það skapar hættu fyrir viðkvæmt heilbrigðiskerfi landsins sem má ekki við meira álagi en þegar er viðvarandi. Áfengi er hættulegur og skaðlegur vímugjafi í óhófi og því fylgir bæði ofbeldi og síðan mikil andleg vanlíðan. Mikilvægt er að ánetjast ekki áfengi því það getur breytt neytanda í fíkil en nú drekka 35% Íslendinga áfengi í hverri viku. Skaðleg áhrif alkóhóls eru til dæmis eitrun í heila vegna lifrarskemmda, skemmdir á litla heila, geðtruflanir, svefntruflanir, taugaskemmdir, aukin hætta á krabbameini í meltingarvegi, fitulifur, skorpulifur, briskirtilsbólga, hjartsláttartruflanir, skemmdir á hjartavöðvar, uppsöfnun fitu í lifrinni, beinþynning og auknar líkur á heilablóðfalli. Mótvægisaðgerðir og viðbúnaður Ekki dugar þó að lýsa bara yfir hættustigi vegna áfengisnotkunar heldur er nauðsynlegt að fylgja málinu eftir með markvissum aðgerðum líkt og Almannavarnir gera. Til hvaða ráða er hægt að grípa? Alþjóðleg ritrýnd gögn sýna, að ef ekkert er gert eða jafnvel dregið er úr takmörkunum á aðgengi að alkóhóli, þá eykst neyslan og heilsa þjóðarinnar versnar. Það ráð dugar því greinilega ekki, þótt nokkrir alþingismenn berjist fyrir því í nafni viðskiptafrelsis. Opinber lýðheilsustefna og -markmið snýst um að draga úr skaðlegum áhrifum og afleiðingum áfengisdrykkju. Á lista yfir aðgerðir sem stungið er upp á hjá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni, WHO, er meðal annars mælt með því að takmarka aðgengi að áfengi með völdum aðgerðum: Ríkiseinokunarverslun sem stýrist af lýðheilsusjónarmiðum. Lögum um fjölda og staðsetningu áfengisverslana. Lögum um opnunartíma, -daga og klukkutíma. Það ætti því að vera auðvelt að rökstyðja nokkrar öflugar forvarnir, viðbúnað og aðgerðir sem byggja á vísindalegum gögnum. Hér má nefna nokkrar sem auðvelt er að framkvæma strax, fyrst hætta vofir yfir: Fækka vínbúðum ÁTVR á landinu í stað þess að fjölga þeim og stækka eins og gert hefur verið undanfarin ár. Stytta opnunartíma í vínbúðum ÁTVR í stað þess að lengja og fjölga dögum (oft er afgreitt nú til 20 á kvöldin og til 18 á laugardögum). Taka á ólöglegri vínsölu á netinu, vínsölu sem veltir milljörðum og hvorki ráðuneyti né lögregla skipta sér af, þrátt fyrir slysin í umferðinni vegna ölvunaraksturs og heimilisofbeldis. Áfengisdrykkja tengist 13% allra umferðarslysa. (Að kaupa áfengi í netsölu á kvöldin og um helgar styður áhættusamar drykkjuvenjur, netkaupin gera fólki kleift að halda áfram drykkju sem ella hefði stöðvast þegar áfengið var búið). Fella öll frumvörp á Alþingi sem beinast að því að lengja fjölga opnunardögum vínbúða, auka aðgengi, lögleiða heimabrugg og gefa ólöglegri vínsölu á netinu grænt ljós. Benda Hagkaupum og öðrum slíkum á að sala áfengis á þeirra vegum er ólögleg. Lista mætti upp langtímaaðgerðir einnig, þær felast í því að breyta menningunni og efla fræðslu og forvarnir. Viðauki: Eldri kynslóðin og vín Til er mýta um heilsusamleg áhrif hóflegrar víndrykkju. Engin gögn sýna að hófdrykkja, hvorki rauðvíns- né bjórglas, geti verið góð fyrir hjartað eða heilsuna yfirleitt, þetta kemur fram í nýbirtri viðamikilli breskri vísindarannsókn. Fullyrðingar um slíkt eiga iðulega uppruna sinn hjá markaðsdeildum framleiðenda. Það er jafnvel fylgni milli hófdrykkju eldri kynslóðarinnar og dauða vegna krabbameins, sérstaklega fólks með undirliggjandi sjúkdóma. „Alkóhól eykur áhættuna á því að fá krabbamein, alveg frá fyrsta sopa,“ segir Dr. Rosario Ortolá aðalhöfundur greinar um niðurstöðuna. Höfundur er rithöfundur Heimildir: Heilbrigðisráðherra: https://www.althingi.is/altext/154/s/1955.html?utm_source=althingi&utm_medium=vefur&utm_campaign=thingskjol_130 Rannsókn Rosario Ortolá: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2822215
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun