Morgunlatte Kristján Friðbert Friðbertsson skrifar 14. mars 2024 06:31 Ég er lítið fyrir kaffi, en í þýsku má finna orðið „morgenlatte“ (latte að morgni) notað með sama hætti og „morningwood“ (morgunviður) er notað á ensku. Vísar sumsé til þess þegar hinn hangandi húsfélagi hreðjanna reynist árrisull. Laglegur limaburður laumar sér svosem inn á áhugasvið margra, hvort sem áhuginn reynist mestur á þeim stórum eða smáum, grönnum eða breiðum. Morgunviður hefur samt aðra merkingu hjá mér. Ég tel það nánast nauðsynlega byrjun hvers dags að vakna með myndarlegan morgunvið í seilingarfjarlægð. Mæli eindregið með því fyrir alla. Já, endilega byrja daginn á því að berja beinvaxið birki augum, nú eða íturvaxna eik. Hvoru tveggja flokkast sem harðviður, hafi fólk áhuga á slíku. Sá viður er þó ekki jafn harður og hinn afríski rauði járnviður (Lophira alata). Sá er svo harður að handverksfólk sem handfjatlar hann lendir hreinlega í vandræðum. Því líklega engin tilviljun að alþjóðlega ber hann einfaldlega nafnið „ekki“. Reynir nokkur í garðinum var aldeilis ánægður að sjá mig um daginn! Blekkingar Ekki er þó allt sem sýnist í þessum málum. Munurinn á mjúkvið og harðvið snýst ekki um hversu mikla örvun tréð hefur hlotið. Ekkert tré vaknar að morgni sem harðviður, en breytist svo í mjúkvið yfir daginn. Nafnið er ekki heldur trygging á stífleika. Mjúkviður getur t.d. verið harðari en sumar harðviðartegundir. Til einföldunar köllum við lauftré harðvið og barrtré mjúkvið. Mjúkviðurinn er oft betri í að minnka svifryk og draga úr vindstyrk, sem kemur sér vel hérlendis. Algengustu tegundirnar á Íslandi eru greni, fura og lerki. Hvort sem viðurinn er harður eða mjúkur, lágvaxinn eða hávaxinn, þykkur eða þunnur bæta tré allt umhverfi. Óháð því hvort fólk kýs að hafa þau t.d. umkringd af þéttum runna, eður ei. Meira að segja fjöruferð er skemmtilegri með rekavið. Trjágróður stórbætir m.a. loftgæði og lýðheilsu. Borgarskógar, líkt og finna má t.d. í Öskjuhlíð og Elliðaárdal, eru auk þess sérlega mikilvægir fyrir fuglalíf og innihalda auðugra lífríki öllum til góða. Grænvöxtur Rannsóknir virðast sýna að græni liturinn geri okkur gott og vafalítið var það liturinn „kópavogsgrænn“ sem gerði „gott að búa í Kópavogi“. Græn svæði eru þó miklu meira en liturinn einn og mikilvægi þess að græn svæði séu ávallt skammt undan, aðgengileg öllum, verður seint ofmetið. Hvert skal halda? Hinn græni Kópavogur býður sem dæmi upp á trjásafn, rósagarð, aldingarð, o.fl. í Meltungu, Kópavogsmegin í Fossvoginum. Svæði Skógræktarfélags Kópavogs við Guðmundarlund er einnig mikið notað til útivistar. Skógræktarfélag Garðabæjar hefur m.a. ræktað upp skemmtilegt svæði í Smalaholti, rétt við Vífilsstaðavatn. Sjálf Vífilsstaðahlíðin er svo hluti af stærsta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins: Heiðmörk. Heiðmörk, ásamt Esjuhlíðum o.fl., er í umsjá Skógræktarfélags Reykjavíkur. Sama áhugamannafélag og byggði upp frábært svæði við Rauðavatn. Reykjavíkurborg hefur svo aukið við útivistarmöguleikana þar. Nær miðborginni standa svo gamli góði Hljómskálagarðurinn ásamt t.d. Klambratúni alltaf fyrir sínu. Grasagarðurinn og raunar Laugardalurinn allur er líka tilvalinn til heimsókna. Í miðbæ Hafnarfjarðar gleður Hellisgerði ávallt. Nær jaðri bæjarins finnst svo Höfðaskógur, fullur af ævintýrum. Hann tilheyrir útivistarsvæðinu við Hvaleyrarvatn, sem Skógræktarfélag Hafnarfjarðar hefur sinnt af miklum dugnaði í áratugi. Þar finnum við einnig suðurenda „græna trefilsins“, sem tengir Helgafell í Hafnarfirði við Esjuhlíðar, gegnum hin ýmsu útivistarsvæði. Trefillinn liggur m.a. gegnum Hamrahlíðarskóg á Úlfarsfelli. Skemmtilegt útivistarsvæði sem Skógræktarfélag Mosfellsbæjar hefur, ásamt öðru, ræktað upp. Sama félag, auk skógræktarfélaga Kjalarness og Kjósarsýslu, sér svo um helming skógræktarsvæðisins Fossá í Hvalfirði á móti Skógræktarfélagi Kópavogs. Utan höfuðborgarsvæðisins eru svo endalausir möguleikar á ýmiss konar útivist. Áðurnefnt svæði við Fossá Í Hvalfirði auk nærliggjandi skógar í Brynjudal eru svokallaðir Opnir Skógar. Sem stendur tilheyra því fyrirkomulagi einnig 15 aðrir skógar víða um land. https://www.skog.is/opinn-skogur/ Njótum Á Íslandi búum við við stórkostlega fallega, en plöntufátæka, náttúru. Landið allt býður upp á hin ýmsu tækifæri til útivistar og á flestum þéttbýlisstöðum má finna fjöldan allan af hverfisgörðum og öðrum grænum svæðum. Einnig skal grípa hvert tækifæri til að heimsækja og minnast á Skrúð í Dýrafirði og Lystigarðinn á Akureyri. Fyrir mitt leyti langaði mig bara að hvetja alla til að njóta náttúrunnar og endilega vera dugleg að leggja rækt við hana. Sama hvaða augum við kjósum að sjá hana. Jafnt innan byggðar sem utan. Í landi með litla, oft unga, hægvaxta og viðkvæma gróðurþekju munar um allt. Hvort sem það er í húsagarði, almenningsgarði, skóglendi eða annars staðar. Höfundur er tölvunarfræðingur og plöntunörd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skógrækt og landgræðsla Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson Skoðun Skoðun Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Ég er lítið fyrir kaffi, en í þýsku má finna orðið „morgenlatte“ (latte að morgni) notað með sama hætti og „morningwood“ (morgunviður) er notað á ensku. Vísar sumsé til þess þegar hinn hangandi húsfélagi hreðjanna reynist árrisull. Laglegur limaburður laumar sér svosem inn á áhugasvið margra, hvort sem áhuginn reynist mestur á þeim stórum eða smáum, grönnum eða breiðum. Morgunviður hefur samt aðra merkingu hjá mér. Ég tel það nánast nauðsynlega byrjun hvers dags að vakna með myndarlegan morgunvið í seilingarfjarlægð. Mæli eindregið með því fyrir alla. Já, endilega byrja daginn á því að berja beinvaxið birki augum, nú eða íturvaxna eik. Hvoru tveggja flokkast sem harðviður, hafi fólk áhuga á slíku. Sá viður er þó ekki jafn harður og hinn afríski rauði járnviður (Lophira alata). Sá er svo harður að handverksfólk sem handfjatlar hann lendir hreinlega í vandræðum. Því líklega engin tilviljun að alþjóðlega ber hann einfaldlega nafnið „ekki“. Reynir nokkur í garðinum var aldeilis ánægður að sjá mig um daginn! Blekkingar Ekki er þó allt sem sýnist í þessum málum. Munurinn á mjúkvið og harðvið snýst ekki um hversu mikla örvun tréð hefur hlotið. Ekkert tré vaknar að morgni sem harðviður, en breytist svo í mjúkvið yfir daginn. Nafnið er ekki heldur trygging á stífleika. Mjúkviður getur t.d. verið harðari en sumar harðviðartegundir. Til einföldunar köllum við lauftré harðvið og barrtré mjúkvið. Mjúkviðurinn er oft betri í að minnka svifryk og draga úr vindstyrk, sem kemur sér vel hérlendis. Algengustu tegundirnar á Íslandi eru greni, fura og lerki. Hvort sem viðurinn er harður eða mjúkur, lágvaxinn eða hávaxinn, þykkur eða þunnur bæta tré allt umhverfi. Óháð því hvort fólk kýs að hafa þau t.d. umkringd af þéttum runna, eður ei. Meira að segja fjöruferð er skemmtilegri með rekavið. Trjágróður stórbætir m.a. loftgæði og lýðheilsu. Borgarskógar, líkt og finna má t.d. í Öskjuhlíð og Elliðaárdal, eru auk þess sérlega mikilvægir fyrir fuglalíf og innihalda auðugra lífríki öllum til góða. Grænvöxtur Rannsóknir virðast sýna að græni liturinn geri okkur gott og vafalítið var það liturinn „kópavogsgrænn“ sem gerði „gott að búa í Kópavogi“. Græn svæði eru þó miklu meira en liturinn einn og mikilvægi þess að græn svæði séu ávallt skammt undan, aðgengileg öllum, verður seint ofmetið. Hvert skal halda? Hinn græni Kópavogur býður sem dæmi upp á trjásafn, rósagarð, aldingarð, o.fl. í Meltungu, Kópavogsmegin í Fossvoginum. Svæði Skógræktarfélags Kópavogs við Guðmundarlund er einnig mikið notað til útivistar. Skógræktarfélag Garðabæjar hefur m.a. ræktað upp skemmtilegt svæði í Smalaholti, rétt við Vífilsstaðavatn. Sjálf Vífilsstaðahlíðin er svo hluti af stærsta útivistarsvæði höfuðborgarsvæðisins: Heiðmörk. Heiðmörk, ásamt Esjuhlíðum o.fl., er í umsjá Skógræktarfélags Reykjavíkur. Sama áhugamannafélag og byggði upp frábært svæði við Rauðavatn. Reykjavíkurborg hefur svo aukið við útivistarmöguleikana þar. Nær miðborginni standa svo gamli góði Hljómskálagarðurinn ásamt t.d. Klambratúni alltaf fyrir sínu. Grasagarðurinn og raunar Laugardalurinn allur er líka tilvalinn til heimsókna. Í miðbæ Hafnarfjarðar gleður Hellisgerði ávallt. Nær jaðri bæjarins finnst svo Höfðaskógur, fullur af ævintýrum. Hann tilheyrir útivistarsvæðinu við Hvaleyrarvatn, sem Skógræktarfélag Hafnarfjarðar hefur sinnt af miklum dugnaði í áratugi. Þar finnum við einnig suðurenda „græna trefilsins“, sem tengir Helgafell í Hafnarfirði við Esjuhlíðar, gegnum hin ýmsu útivistarsvæði. Trefillinn liggur m.a. gegnum Hamrahlíðarskóg á Úlfarsfelli. Skemmtilegt útivistarsvæði sem Skógræktarfélag Mosfellsbæjar hefur, ásamt öðru, ræktað upp. Sama félag, auk skógræktarfélaga Kjalarness og Kjósarsýslu, sér svo um helming skógræktarsvæðisins Fossá í Hvalfirði á móti Skógræktarfélagi Kópavogs. Utan höfuðborgarsvæðisins eru svo endalausir möguleikar á ýmiss konar útivist. Áðurnefnt svæði við Fossá Í Hvalfirði auk nærliggjandi skógar í Brynjudal eru svokallaðir Opnir Skógar. Sem stendur tilheyra því fyrirkomulagi einnig 15 aðrir skógar víða um land. https://www.skog.is/opinn-skogur/ Njótum Á Íslandi búum við við stórkostlega fallega, en plöntufátæka, náttúru. Landið allt býður upp á hin ýmsu tækifæri til útivistar og á flestum þéttbýlisstöðum má finna fjöldan allan af hverfisgörðum og öðrum grænum svæðum. Einnig skal grípa hvert tækifæri til að heimsækja og minnast á Skrúð í Dýrafirði og Lystigarðinn á Akureyri. Fyrir mitt leyti langaði mig bara að hvetja alla til að njóta náttúrunnar og endilega vera dugleg að leggja rækt við hana. Sama hvaða augum við kjósum að sjá hana. Jafnt innan byggðar sem utan. Í landi með litla, oft unga, hægvaxta og viðkvæma gróðurþekju munar um allt. Hvort sem það er í húsagarði, almenningsgarði, skóglendi eða annars staðar. Höfundur er tölvunarfræðingur og plöntunörd.
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun