Nægjusamur nóvember – Taktu þátt! Guðrún Schmidt skrifar 1. nóvember 2023 08:00 Ömmur okkar og afar lifðu oft við þröngan kost, nægjusemi var dyggð og þeim lífsnauðsynleg. Neyslumöguleikar okkar í dag virðast nær takmarkalausir og aðallega háðir því hvort við höfum efni á þeim, ekki endilega hvort við höfum þörf á þeim eða einlægan áhuga. Stöðugt kemur eitthvað nýtt á markað sem á að auðvelda okkur lífið og stuðla að velgengni og hamingju. Æ fleiri átta sig þó á því að neysla er ekki lykillinn að hamingju. Vonandi er hápunkti neysluhyggju náð og mannkynið nær að þróast og þroskast áfram með breyttum áherslum og gildum þar sem nægjusemi verður aftur að eftirsóknarverðu normi. Nægjusamur nóvember – hvatningarátak Landverndar Nóvember einkennist af töluverðri neyslu. Tilboðsdagar eins og „Svartur föstudagur“, „Rafrænn mánudagur“ og „Dagur einhleypra“ hvetja okkur til innkaupa með aragrúa af auglýsingum og loforðum á öllum miðlum. Æsingur verður í kringum „góð kaup“ sem getur haft stressandi áhrif og okkur finnst við þurfa að taka þátt í kapphlaupinu. Í nóvember á síðasta ári hóf Landverndhvatningarátak undir slagorðinu nægjusamur nóvember til þess að vega upp á móti kaupæðinu og vekja athygli á nægjusemi. Í ár heldur átakið áfram, m.a. með fræðsluefni og verkefni fyrir skóla líkt og í fyrra, greinaskrifum og viðburðum. Grænfánaskólar eru hvattir til þess að taka málefnið fyrir í sinni kennslu, en efnið er opið öllum á vefsíðu Grænfánansog Landverndar. Einhver kann að spyrja sig af hverju umhverfisverndarsamtökin Landvernd séu að leggja áherslu á nægjusemi? Svarið er einfalt. Ljóst er að núverandi lifnaðar- og viðskiptahættir fólks í vestrænum löndum er langt umfram þolmörk náttúrunnar og auk þess á kostnað fátækari hluta heims og framtíðarkynslóða. Við erum að kalla yfir okkur loftslagshamfarir, tap á líffræðilegri fjölbreytni, hrun vistkerfa og siðferðislegar hörmungar. Nauðsynlegt er að gera róttækar breytingar í samfélögum okkar því núverandi lífsstíll er ekki framtíðarhæfur. Nægjusemi er ein af forsendum fyrir sjálfbærri þróun. Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál (IPCC) bendir einnig á að nægjusemi er nauðsynleg ásamt fjölmörgum öðrum loftslagsaðgerðum þar sem hún mun leiða til minni eftirspurnar eftir orku, auðlindum, landgæðum og vatni. Því við framleiðslu á öllum vörum þarf auðlindir, auk þess þarf náttúran að taka við úrganginum og mengun. Nægjusemi er áhrifamikil, fljótvirk og ódýr leið til að minnka losun gróðurhúsalofttegunda, ósjálfbæra nýtingu auðlinda og jafnvel ójöfnuð. Ef íslensk stjórnvöld taka stefnu sína í loftslagsmálum, sjálfbærri þróun og breytingum yfir í hringrásarhagkerfið alvarlega ætti nægjusemi að rata ofarlega á blað um gildi sem mikilvægt er að stuðla að. Að minnka neyslu, framleiða gæðavörur sem endast, endurvinna og endurnýta sem mest aftur og aftur og vinna með öflugum hringrásarferlum eru m.a. einkenni hringrásarhagkerfis. Hugarfar sem er jákvætt fyrir einstaklinga, samfélögin og umhverfið Fyrir okkur sem fáum nóg að borða, föt, húsaskjól og búum við heilbrigðisþjónustu og menntunarmöguleika þýðir nægjusemi ekki afturhvarf til fortíðar, að fórna einhverju eða lifa við skort. Þess í stað er það tækifæri til þess að einbeita okkur að því sem veitir raunverulega gleði, hamingju og gildi í lífinu. Við hoppum út úr kapphlaupi um gervi-lífsgæði, spyrjum okkur hvort við höfum raunverulega þörf fyrir hlutina og hættum einfaldlega að kaupa hluti sem við þurfum ekki. Mjög hjálplegt er að reyna að hunsa áreiti frá auglýsingum, hætta að horfa á það sem aðrir eiga, bera sig ekki saman við aðra heldur veita því athygli sem við höfum og vera þakklát og ánægð með það. Nægjusemi er hugarástand þar sem við finnum ekki fyrir hinum ýmsum þörfum og þurfum þá heldur ekki að neita okkur um þessar þarfir þar sem þær eru ekki til staðar. Með þessu móti sparast tími, orka og peningar sem við getum nýtt í upplifanir, samveru, slökun og að skapa gott samfélag. Við nærum líkama og sálina varanlega og frelsum okkur frá því að grípa til skyndilausna með kaupum á hlutum og stöðutáknum í kapphlaupi við aðra í gagnrýnislausri trú á loforð framleiðslu- og söluaðila. Áhrifamikið er að skoða gildin okkar sem leiðarljós í gegnum lífið, þannig getum við skilgreint fyrir hvað við stöndum og hvað skiptir okkur máli. Hvernig viljum við hugsa til baka, þreytt eftir lífsgæðakapphlaup eða uppfull að góðum minningum og samböndum og þakklát fyrir verkin okkar sem hafa haft góð áhrif út á við hvort sem er í stóru eða smáu. Ímyndum okkur samfélag þar sem nægjusemi, þakklæti, virðing og umhyggja væru ráðandi, samfélag þar sem markmiðið væri að öllum liði vel og við værum hvorki að lifa á kostnað náttúrunnar né annars fólks. Þannig framtíðarsýn gefur okkur orku, getu, von og vilja til að taka þátt í að skapa svoleiðis samfélag. Einföld og áhrifamikil leið sem við getum sameinast um Miklar breytingar þurfa að eiga sér stað á öllum sviðum samfélaga til þess að ná markmiðum í loftslagsmálum og færa okkur á braut sjálfbærrar þróunar: kerfisbreytingar, hegðunarbreytingar og hugarfarsbreytingar. Nægjusemi sem hegðunar- og hugarfarsbreyting er ókeypis og skilar strax árangri. Bara með því að hætta þátttöku okkar í neyslubrjálæði tökum við mikilvægt skref í umbreytingu samfélaga til hins betra. Við getum sameinast um nægjusemi sem einfalda og áhrifamikla leið og fagnað að slík leið er til. Ásamt fjölmörgum öðrum aðgerðum er nægjusemi nauðsynleg, hún er jákvæð og á að vera eitt af leiðarljósum okkar til betri framtíðar. Verið velkomin að taka þátt í nægjusömum nóvember og fylgist með fleiri greinum, fræðsluverkefnum, góðum ráðum og viðburðum um nægjusemi allan nóvember á vefsíðu hvatningarátaksins Landverndar og Grænfánans. Höfundur er sérfræðingur hjá Landvernd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Verslun Neytendur Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson Skoðun Mynda þurfti ríkisstjórn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Lokað á börn í vanda Sigmar Guðmundsson Skoðun Nýsköpun er svarið Nótt Thorberg Skoðun Skoðun Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson skrifar Skoðun Offita er langvinnur sjúkdómur Hópur fólks í stjórn Félags fagfólks um offitu skrifar Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson skrifar Skoðun Mynda þurfti ríkisstjórn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir skrifar Skoðun Nýsköpun er svarið Nótt Thorberg skrifar Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Lokað á börn í vanda Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson skrifar Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Forsetaframbjóðandi með sömu tölu og Jesú Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Ríkisbáknið fyrir sig Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Hjartastaður – hvaðan ertu? Anna Sigríður Melsteð skrifar Skoðun Er Evrópa að hverfa af kortinu? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir skrifar Skoðun Úkraínustríðið, skotvopnakaup Íslands og NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir skrifar Skoðun Tíminn er núna, stöðvum hvalveiðar! Hópur andstæðinga hvalveiða skrifar Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar Sjá meira
Ömmur okkar og afar lifðu oft við þröngan kost, nægjusemi var dyggð og þeim lífsnauðsynleg. Neyslumöguleikar okkar í dag virðast nær takmarkalausir og aðallega háðir því hvort við höfum efni á þeim, ekki endilega hvort við höfum þörf á þeim eða einlægan áhuga. Stöðugt kemur eitthvað nýtt á markað sem á að auðvelda okkur lífið og stuðla að velgengni og hamingju. Æ fleiri átta sig þó á því að neysla er ekki lykillinn að hamingju. Vonandi er hápunkti neysluhyggju náð og mannkynið nær að þróast og þroskast áfram með breyttum áherslum og gildum þar sem nægjusemi verður aftur að eftirsóknarverðu normi. Nægjusamur nóvember – hvatningarátak Landverndar Nóvember einkennist af töluverðri neyslu. Tilboðsdagar eins og „Svartur föstudagur“, „Rafrænn mánudagur“ og „Dagur einhleypra“ hvetja okkur til innkaupa með aragrúa af auglýsingum og loforðum á öllum miðlum. Æsingur verður í kringum „góð kaup“ sem getur haft stressandi áhrif og okkur finnst við þurfa að taka þátt í kapphlaupinu. Í nóvember á síðasta ári hóf Landverndhvatningarátak undir slagorðinu nægjusamur nóvember til þess að vega upp á móti kaupæðinu og vekja athygli á nægjusemi. Í ár heldur átakið áfram, m.a. með fræðsluefni og verkefni fyrir skóla líkt og í fyrra, greinaskrifum og viðburðum. Grænfánaskólar eru hvattir til þess að taka málefnið fyrir í sinni kennslu, en efnið er opið öllum á vefsíðu Grænfánansog Landverndar. Einhver kann að spyrja sig af hverju umhverfisverndarsamtökin Landvernd séu að leggja áherslu á nægjusemi? Svarið er einfalt. Ljóst er að núverandi lifnaðar- og viðskiptahættir fólks í vestrænum löndum er langt umfram þolmörk náttúrunnar og auk þess á kostnað fátækari hluta heims og framtíðarkynslóða. Við erum að kalla yfir okkur loftslagshamfarir, tap á líffræðilegri fjölbreytni, hrun vistkerfa og siðferðislegar hörmungar. Nauðsynlegt er að gera róttækar breytingar í samfélögum okkar því núverandi lífsstíll er ekki framtíðarhæfur. Nægjusemi er ein af forsendum fyrir sjálfbærri þróun. Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál (IPCC) bendir einnig á að nægjusemi er nauðsynleg ásamt fjölmörgum öðrum loftslagsaðgerðum þar sem hún mun leiða til minni eftirspurnar eftir orku, auðlindum, landgæðum og vatni. Því við framleiðslu á öllum vörum þarf auðlindir, auk þess þarf náttúran að taka við úrganginum og mengun. Nægjusemi er áhrifamikil, fljótvirk og ódýr leið til að minnka losun gróðurhúsalofttegunda, ósjálfbæra nýtingu auðlinda og jafnvel ójöfnuð. Ef íslensk stjórnvöld taka stefnu sína í loftslagsmálum, sjálfbærri þróun og breytingum yfir í hringrásarhagkerfið alvarlega ætti nægjusemi að rata ofarlega á blað um gildi sem mikilvægt er að stuðla að. Að minnka neyslu, framleiða gæðavörur sem endast, endurvinna og endurnýta sem mest aftur og aftur og vinna með öflugum hringrásarferlum eru m.a. einkenni hringrásarhagkerfis. Hugarfar sem er jákvætt fyrir einstaklinga, samfélögin og umhverfið Fyrir okkur sem fáum nóg að borða, föt, húsaskjól og búum við heilbrigðisþjónustu og menntunarmöguleika þýðir nægjusemi ekki afturhvarf til fortíðar, að fórna einhverju eða lifa við skort. Þess í stað er það tækifæri til þess að einbeita okkur að því sem veitir raunverulega gleði, hamingju og gildi í lífinu. Við hoppum út úr kapphlaupi um gervi-lífsgæði, spyrjum okkur hvort við höfum raunverulega þörf fyrir hlutina og hættum einfaldlega að kaupa hluti sem við þurfum ekki. Mjög hjálplegt er að reyna að hunsa áreiti frá auglýsingum, hætta að horfa á það sem aðrir eiga, bera sig ekki saman við aðra heldur veita því athygli sem við höfum og vera þakklát og ánægð með það. Nægjusemi er hugarástand þar sem við finnum ekki fyrir hinum ýmsum þörfum og þurfum þá heldur ekki að neita okkur um þessar þarfir þar sem þær eru ekki til staðar. Með þessu móti sparast tími, orka og peningar sem við getum nýtt í upplifanir, samveru, slökun og að skapa gott samfélag. Við nærum líkama og sálina varanlega og frelsum okkur frá því að grípa til skyndilausna með kaupum á hlutum og stöðutáknum í kapphlaupi við aðra í gagnrýnislausri trú á loforð framleiðslu- og söluaðila. Áhrifamikið er að skoða gildin okkar sem leiðarljós í gegnum lífið, þannig getum við skilgreint fyrir hvað við stöndum og hvað skiptir okkur máli. Hvernig viljum við hugsa til baka, þreytt eftir lífsgæðakapphlaup eða uppfull að góðum minningum og samböndum og þakklát fyrir verkin okkar sem hafa haft góð áhrif út á við hvort sem er í stóru eða smáu. Ímyndum okkur samfélag þar sem nægjusemi, þakklæti, virðing og umhyggja væru ráðandi, samfélag þar sem markmiðið væri að öllum liði vel og við værum hvorki að lifa á kostnað náttúrunnar né annars fólks. Þannig framtíðarsýn gefur okkur orku, getu, von og vilja til að taka þátt í að skapa svoleiðis samfélag. Einföld og áhrifamikil leið sem við getum sameinast um Miklar breytingar þurfa að eiga sér stað á öllum sviðum samfélaga til þess að ná markmiðum í loftslagsmálum og færa okkur á braut sjálfbærrar þróunar: kerfisbreytingar, hegðunarbreytingar og hugarfarsbreytingar. Nægjusemi sem hegðunar- og hugarfarsbreyting er ókeypis og skilar strax árangri. Bara með því að hætta þátttöku okkar í neyslubrjálæði tökum við mikilvægt skref í umbreytingu samfélaga til hins betra. Við getum sameinast um nægjusemi sem einfalda og áhrifamikla leið og fagnað að slík leið er til. Ásamt fjölmörgum öðrum aðgerðum er nægjusemi nauðsynleg, hún er jákvæð og á að vera eitt af leiðarljósum okkar til betri framtíðar. Verið velkomin að taka þátt í nægjusömum nóvember og fylgist með fleiri greinum, fræðsluverkefnum, góðum ráðum og viðburðum um nægjusemi allan nóvember á vefsíðu hvatningarátaksins Landverndar og Grænfánans. Höfundur er sérfræðingur hjá Landvernd.
Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson Skoðun
Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar
Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar
Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar
Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson Skoðun