Réttlæti hins sterka, málskostnaðartrygging og löggeymsla Jörgen Ingimar Hansson skrifar 10. ágúst 2023 12:31 Í þessari grein ætla ég að fjalla um tvær öflugar lagagildrur Alþingis og dómskerfisins sem eingöngu snúa að þeim sem lenda í dómsmáli og hafa lítið fé milli handanna, það er málskostnaðartryggingu og löggeymslugerð. Félítill aðili getur lent í því þegar í upphafi reksturs á dómsmáli að vera krafinn um tryggingu fyrir hugsanlegum málskostnaði, það er að segja svokallaða málskostnaðartryggingu. Venjulega þarf sá sem tapar máli að greiða hinum aðilanum svokallaðan málskostnað sem yfirleitt hleypur á einhverjum milljónum króna. Til einskis er að krefja hinn fjárhagslega sterka um hið sama. Hann mun eiga auðvelt með að sýna fram á greiðslugetu sína. Einungis varnaraðili getur lagt fram kröfu um málskostnaðartryggingu og aðeins í upphafi málsrekstrar. Henni er ætlað að tryggja að sækjandi málsins muni örugglega greiða málskostnaðinn tapi hann málinu.Greiðslutrygging gengur út á það að sóknaraðili setji til dæmis fasteign að veði eða leggi dómsákvarðaða upphæð inn á reikning í vörslu dómsins sem þá er væntanlega að hluta eða alveg eign andstæðingsins fari málið honum í vil. Ef um sjálft aðalmálið (efnismálið) er að ræða getur tryggingin numið einhverjum milljónum króna. Sú upphæð er þá fryst allan þann tíma sem málareksturinn stendur yfir sem vel gæti verið nokkur ár. Viðkomandi er þá hindraður í að nota þá fjármuni á meðan. Ef hins vegar er um hluta máls að ræða, eins og til dæmis matsmál til umfjöllunar um einhvern hluta aðalmálsins, getur upphæðin frekar verið hundruðir þúsunda króna sem eru frystar í einhverja mánuði eða eitt ár. Setji stefnandi ekki tryggingu segir í lögunum að málinu skuli vísað frá dómi. Er þetta ekki réttlæti hins sterka eða eigum við í þessu tilfelli heldur að tala um hnefarétt? Ég fékk á sínum tíma lánað um tíu síðna plagg um málskostnaðartryggingu þar sem fram kom að tilgangurinn með lögunum hefði verið að losna við aðila úr dómskerfinu sem væru að reka tilgangslaus mál. Vakti það athygli mína að ekkert dæmi var um að tryggingin hefði verið úrskurðuð af þeim orsökum, heldur einungis vegna þess að af einhverjum ástæðum hefði ekki verið talið öruggt að sá sem sótti málið væri borgunarmaður fyrir málskostnaðinum ef til hans kæmi. Þrátt fyrir það að venjan sé sú í dómsmálum að sá sem haldi einhverju fram sé sá sem sanna þurfi mál sitt voru þarna dæmi um hið gagnstæða, að sá sem krafan var gerð til yrði að sýna fram á að hann væri borgunarmaður. Samkvæmt því er niðurstaðan sú að raunverulegur tilgangur laganna hafi verið sá að hindra þá sem hafi lítið handa á milli í að fara í dómsmál eða gera þeim að minnsta kosti óskunda fyrir bragðið. Það ætla ég að minnsta kosti að sé afleiðing þeirra. Þarna setja Alþingi og dómskerfið þann staðal að það að eiga takmarkað fé sé það sama og að reka tilgangslaust mál. Hér bókstaflega verður að spyrja: Með þessar upplýsingar í huga er einhver þeirrar skoðunar að allir séu jafnir gagnvart lögunum óháð efnahag? Lögin virðast beinast að því að þeir sem eru best staddir í þjóðfélaginu geti varist hvers konar hatursmálsóknum hinna efnaminni. Engin lög eru til þess að vernda hina efnaminni fyrir hatursmálsóknum hinna efnameiri. Eftir því sem ég best get skilið á umfjöllun í fréttum hafði mál Samherja gegn starfsmönnum Seðlabankans þá náttúru. Hún var látin viðgangast árum saman án þess að nokkur gripi í taumana.Nú skulum við skoða aðeins löggeymslu og hvað hún þýðir. Henni er unnt að beita gegn aðila sem hefur tapað máli í undirrétti og fengið á sig dæmdan málskostnað en áfrýjar til efra dómstigs. Með henni er þó ekki unnt að koma beinlínis í veg fyrir áfrýjunina heldur er unnt að gera áfrýjandann gjaldþrota nema hann setji trygginguna. Ekki þarf fyrst að gera árangurslaust fjárnám eins og þörf er á í innheimtumálum og hægir mjög á framkvæmdinni heldur er gengið beint í gjaldþrotsgerðina að undangenginni meðferð hjá sýslumanni. Að því loknu, sem gæti tekið nokkra mánuði, missir sá, sem þessu er beitt gegn, forræði yfir sínum fjármálum með öllum þeim skaða sem það getur valdið. Hvort sem hann vinnur málið á efra dómsstigi eða ekki verður hann að gera upp sín mál og þá einnig við aðra kröfuhafa og væntanlega að greiða skiptastjóranum verulegt fé fyrir hans ómak þannig að þetta gæti verið mikill fjárhagslegur skaði, óháð niðurstöðu efra dómstigs. Sterk hefð er fyrir því hér á landi að sá sem lendir í fjárþurrð sleppi oftast sæmilega vel frá henni. Yfirleitt byggist það á því að enginn lánadrottinn sjái sér hag í því að gera viðkomandi gjaldþrota enda verður hann að greiða nokkur hundruð þúsund krónur til ríkissjóðs fyrir að gera það án þess að fá af því nokkurn ávinning umfram aðra kröfuhafa. Eftir því sem ég best veit þarf sá sem beitir löggeymslu aðeins að greiða brot af ofangreindri greiðslu fyrir að koma einhverjum í venjulegt gjaldþrot, jafnvel upphæð sem aðeins nemur tugum þúsunda.Sá sem beittur er löggeymslu en vinnur dómsmálið getur farið í skaðabótamál við þann sem hefur beitt því. Ég held reyndar að það sé varla raunhæft nema í mjög stóru máli þar sem miklir fjármunir eru í húfi, helst tugir milljóna, þannig að þau lög virðast aðeins sýndarmennska og virðist ágætt sýnidæmi um hvernig lögin eru sett, það er fyrir hinn sterka. Auðvitað á að leggja málskostnaðartryggingu og löggeymslu niður og þó fyrr hefði verið. Athyglisvert er að Alþingi setji svona lög og upplýsandi hvernig það fer með vald sitt gagnvart almenningi. Að minnsta kosti eru þessar lagasetningar og framkvæmd þeirra öllum til skammar sem komið hafa nálægt þeim án þess að vekja athygli á ósanngirninni í þeim. Tekið skal fram að fyllri lýsingu á málinu er að fá í nýlegri bók minni: Réttlæti hins sterka. Ádeila á dómskerfið og Alþingi. Að lokum þarf að spyrja hvort almenningi sé óhætt í dómssölum. Ég tel að Alþingi og dómskerfið hafi séð til þess að svo sé ekki. Höfundur er rekstrarverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómstólar Alþingi Jörgen Ingimar Hansson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Kosningar eru alltaf „taktík” Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Gildin sem sigldu forsetaembættinu í höfn Hugrún Sigurjónsdóttir Skoðun Verður þér að góðu? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ,Hólmfríður Sigþórsdóttir Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verður þér að góðu? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Kosningar eru alltaf „taktík” Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Gildin sem sigldu forsetaembættinu í höfn Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason skrifar Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar skrifar Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Sjá meira
Í þessari grein ætla ég að fjalla um tvær öflugar lagagildrur Alþingis og dómskerfisins sem eingöngu snúa að þeim sem lenda í dómsmáli og hafa lítið fé milli handanna, það er málskostnaðartryggingu og löggeymslugerð. Félítill aðili getur lent í því þegar í upphafi reksturs á dómsmáli að vera krafinn um tryggingu fyrir hugsanlegum málskostnaði, það er að segja svokallaða málskostnaðartryggingu. Venjulega þarf sá sem tapar máli að greiða hinum aðilanum svokallaðan málskostnað sem yfirleitt hleypur á einhverjum milljónum króna. Til einskis er að krefja hinn fjárhagslega sterka um hið sama. Hann mun eiga auðvelt með að sýna fram á greiðslugetu sína. Einungis varnaraðili getur lagt fram kröfu um málskostnaðartryggingu og aðeins í upphafi málsrekstrar. Henni er ætlað að tryggja að sækjandi málsins muni örugglega greiða málskostnaðinn tapi hann málinu.Greiðslutrygging gengur út á það að sóknaraðili setji til dæmis fasteign að veði eða leggi dómsákvarðaða upphæð inn á reikning í vörslu dómsins sem þá er væntanlega að hluta eða alveg eign andstæðingsins fari málið honum í vil. Ef um sjálft aðalmálið (efnismálið) er að ræða getur tryggingin numið einhverjum milljónum króna. Sú upphæð er þá fryst allan þann tíma sem málareksturinn stendur yfir sem vel gæti verið nokkur ár. Viðkomandi er þá hindraður í að nota þá fjármuni á meðan. Ef hins vegar er um hluta máls að ræða, eins og til dæmis matsmál til umfjöllunar um einhvern hluta aðalmálsins, getur upphæðin frekar verið hundruðir þúsunda króna sem eru frystar í einhverja mánuði eða eitt ár. Setji stefnandi ekki tryggingu segir í lögunum að málinu skuli vísað frá dómi. Er þetta ekki réttlæti hins sterka eða eigum við í þessu tilfelli heldur að tala um hnefarétt? Ég fékk á sínum tíma lánað um tíu síðna plagg um málskostnaðartryggingu þar sem fram kom að tilgangurinn með lögunum hefði verið að losna við aðila úr dómskerfinu sem væru að reka tilgangslaus mál. Vakti það athygli mína að ekkert dæmi var um að tryggingin hefði verið úrskurðuð af þeim orsökum, heldur einungis vegna þess að af einhverjum ástæðum hefði ekki verið talið öruggt að sá sem sótti málið væri borgunarmaður fyrir málskostnaðinum ef til hans kæmi. Þrátt fyrir það að venjan sé sú í dómsmálum að sá sem haldi einhverju fram sé sá sem sanna þurfi mál sitt voru þarna dæmi um hið gagnstæða, að sá sem krafan var gerð til yrði að sýna fram á að hann væri borgunarmaður. Samkvæmt því er niðurstaðan sú að raunverulegur tilgangur laganna hafi verið sá að hindra þá sem hafi lítið handa á milli í að fara í dómsmál eða gera þeim að minnsta kosti óskunda fyrir bragðið. Það ætla ég að minnsta kosti að sé afleiðing þeirra. Þarna setja Alþingi og dómskerfið þann staðal að það að eiga takmarkað fé sé það sama og að reka tilgangslaust mál. Hér bókstaflega verður að spyrja: Með þessar upplýsingar í huga er einhver þeirrar skoðunar að allir séu jafnir gagnvart lögunum óháð efnahag? Lögin virðast beinast að því að þeir sem eru best staddir í þjóðfélaginu geti varist hvers konar hatursmálsóknum hinna efnaminni. Engin lög eru til þess að vernda hina efnaminni fyrir hatursmálsóknum hinna efnameiri. Eftir því sem ég best get skilið á umfjöllun í fréttum hafði mál Samherja gegn starfsmönnum Seðlabankans þá náttúru. Hún var látin viðgangast árum saman án þess að nokkur gripi í taumana.Nú skulum við skoða aðeins löggeymslu og hvað hún þýðir. Henni er unnt að beita gegn aðila sem hefur tapað máli í undirrétti og fengið á sig dæmdan málskostnað en áfrýjar til efra dómstigs. Með henni er þó ekki unnt að koma beinlínis í veg fyrir áfrýjunina heldur er unnt að gera áfrýjandann gjaldþrota nema hann setji trygginguna. Ekki þarf fyrst að gera árangurslaust fjárnám eins og þörf er á í innheimtumálum og hægir mjög á framkvæmdinni heldur er gengið beint í gjaldþrotsgerðina að undangenginni meðferð hjá sýslumanni. Að því loknu, sem gæti tekið nokkra mánuði, missir sá, sem þessu er beitt gegn, forræði yfir sínum fjármálum með öllum þeim skaða sem það getur valdið. Hvort sem hann vinnur málið á efra dómsstigi eða ekki verður hann að gera upp sín mál og þá einnig við aðra kröfuhafa og væntanlega að greiða skiptastjóranum verulegt fé fyrir hans ómak þannig að þetta gæti verið mikill fjárhagslegur skaði, óháð niðurstöðu efra dómstigs. Sterk hefð er fyrir því hér á landi að sá sem lendir í fjárþurrð sleppi oftast sæmilega vel frá henni. Yfirleitt byggist það á því að enginn lánadrottinn sjái sér hag í því að gera viðkomandi gjaldþrota enda verður hann að greiða nokkur hundruð þúsund krónur til ríkissjóðs fyrir að gera það án þess að fá af því nokkurn ávinning umfram aðra kröfuhafa. Eftir því sem ég best veit þarf sá sem beitir löggeymslu aðeins að greiða brot af ofangreindri greiðslu fyrir að koma einhverjum í venjulegt gjaldþrot, jafnvel upphæð sem aðeins nemur tugum þúsunda.Sá sem beittur er löggeymslu en vinnur dómsmálið getur farið í skaðabótamál við þann sem hefur beitt því. Ég held reyndar að það sé varla raunhæft nema í mjög stóru máli þar sem miklir fjármunir eru í húfi, helst tugir milljóna, þannig að þau lög virðast aðeins sýndarmennska og virðist ágætt sýnidæmi um hvernig lögin eru sett, það er fyrir hinn sterka. Auðvitað á að leggja málskostnaðartryggingu og löggeymslu niður og þó fyrr hefði verið. Athyglisvert er að Alþingi setji svona lög og upplýsandi hvernig það fer með vald sitt gagnvart almenningi. Að minnsta kosti eru þessar lagasetningar og framkvæmd þeirra öllum til skammar sem komið hafa nálægt þeim án þess að vekja athygli á ósanngirninni í þeim. Tekið skal fram að fyllri lýsingu á málinu er að fá í nýlegri bók minni: Réttlæti hins sterka. Ádeila á dómskerfið og Alþingi. Að lokum þarf að spyrja hvort almenningi sé óhætt í dómssölum. Ég tel að Alþingi og dómskerfið hafi séð til þess að svo sé ekki. Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
Verður þér að góðu? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ,Hólmfríður Sigþórsdóttir Skoðun
Skoðun Verður þér að góðu? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar
Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar
Verður þér að góðu? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ,Hólmfríður Sigþórsdóttir Skoðun