Að rækta kjöt: Matur framtíðarinnar Berglind Rán Ólafsdóttir skrifar 22. júní 2023 08:01 Umhverfisáhrif hefðbundinnar kjötframleiðslu eru sláandi. Framleiðslan krefst sífellt meira landssvæðis og því eru skógar ruddir og votlendi ræst fram, sem gerir það að verkum að vistkerfi eyðast, kolefnisbinding minnkar og magn gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftinu stóreykst. Framleiðsla dýraafurða veldur margföldum umhverfisáhrifum á við framleiðslu plöntuafurða og ferlið einkennist því miður af sóun. Að stærstum hluta fer allt það gríðarlega landsvæði sem mannkynið notar til kjötframleiðslu í að framleiða fóður handa dýrunum og einungis brot af fóðrinu verður á endanum að kjöti. Þá krefst hefðbundin kjötframleiðsla þess að dýr séu drepin, sem æ fleirum hugnast illa. En öll þurfum við mat og kjötneysla er ríkur þáttur í mataræði heimsbyggðarinnar. Áætlað er að eftirspurn eftir matvælum muni aukast um 35-56% fyrir miðja öldina, miðað við 2010. Ef þeirri eftirspurn verður mætt með óbreyttum aðferðum í kjötframleiðslu er ákaflega óraunhæft að markmið um að halda hlýnun jarðar innan tveggja gráðu marka, hvað þá einnar og hálfrar gráðu, muni nást. Matur og nýsköpun Byltingarkenndar breytingar á framleiðslu og neyslu kjöts verða að eiga sér stað og við þurfum fjölbreyttar nálganir. Það er alls ekki lögmál að kjötframleiðsla þurfi að leiða til slæmra umhverfisáhrifa. Þvert á móti getur öll fæðuframleiðsla, þ.m.t. framleiðsla á kjöti, beinlínis falið í sér lykillausnir á umhverfisvanda mannkynsins, sé hún stunduð í sátt við umhverfið. Um árabil hefur fjöldi fyrirtækja um heim allan unnið að því að þróa aðferðir til þess að framleiða kjöt með vistvænni hætti en gert hefur verið og án þess að drepa dýr. Á íslensku er slíkt kjöt kallað vistkjöt (cultivated meat). Einn af þeim þáttum sem eru nauðsynlegir í vistkjötsframleiðslu eru prótín sem kallast vaxtarþættir og hefur ORF Líftækni þróað kerfi byggt á byggplöntum sem hentar vel til þess að búa til vaxtarþætti fyrir vistkjötsframleiðslu. Þá er hægt að nota til þess að rækta allar þær tegundir kjöts sem fólk girnist, hvort sem það er svínakjöt, kjúklingur, naut eða akurhæna. Eitt kíló af vaxtarþáttum getur orðið að þúsundum tonna af kjöti, án þess að nokkurt dýr deyi, votlendi sé ræst fram, vistkerfum eytt eða skóglendi rutt. Ferlið er innblásið af náttúrunni sjálfri. Prótín vex í náttúrunni. Vöðvar vaxa. Í stað þess að rækta kjöt með því að ala kjúklinga í þröngum búrum, eða svín í stíum, og láta vöðvana vaxa þar á beinum dýranna með fóðurblöndum, hefur aðferð verið hönnuð til þess að láta einungis vöðvana vaxa, eina og sér í lokuðum tönkum. Kjötið er það sama, nema ef vera skildi hreinna — því ekki þarf t.d. sýklalyf við þessa framleiðslu — og bragðið og áferðin er sambærileg. Matur og tilfinningar Það hefur sjaldan verið brýnna en nú, þegar mannkynið stendur frammi fyrir ógnarstórum umhverfisvanda, að leita lausna og nýrra leiða. Breytingar eru fylgifiskur þess að finna nýjar leiðir og víða kann andstaðan við nýjar aðferðir að vera mikil. Hefðir eru sterkar og hagsmunir eru oft samofnir hefðunum. Tilfinningar geta líka verið djúpar, ekki síst þegar kemur að mat. Við þurfum að sýna gagnrýnisröddum og mótbárum skilning og reyna að efla samtalið á grunni upplýsinga. Það er líka ákaflega mikilvægt að öllum varúðarsjónarmiðum sé mætt, því öll matvæli þurfa að vera örugg, hvort sem um vistkjöt eða aðra fæðu er að ræða. Með hugviti og sköpunarkrafti getum við náð árangri í viðureigninni við sívaxandi umhverfisvá. Í þeirri baráttu þarf að efla fjölbreyttar aðferðir, fagna nýjum nálgunum og halda opnum huga. Það er líka áríðandi að hafa í huga að tækniþróun kemur ekki í staðinn fyrir þær hugarfars- og kerfisbreytingar sem þurfa að eiga sér stað í samfélaginu. Þær þurfa að fela í sér að við minnkum hvers konar sóun og að við bæði fögnum og tileinkum okkur vistvænni framleiðslu- og neysluhætti á öllum sviðum. Það eru spennandi og krefjandi tímar framundan hjá ORF Líftækni og í matvælaiðnaði heimsins. Við erum staðráðin í því, í krafti nýsköpunar og þekkingar og á grunni virðingar fyrir náttúrunni, að leggja okkar af mörkum í þágu komandi kynslóða, umhverfisins og mataröryggis framtíðarinnar. Höfundur er forstýra ORF Líftækni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Berglind Rán Ólafsdóttir Matvælaframleiðsla Mest lesið Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir Skoðun Halldór 25.10.2025 Halldór Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Samfélag sem stendur saman Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Sjá meira
Umhverfisáhrif hefðbundinnar kjötframleiðslu eru sláandi. Framleiðslan krefst sífellt meira landssvæðis og því eru skógar ruddir og votlendi ræst fram, sem gerir það að verkum að vistkerfi eyðast, kolefnisbinding minnkar og magn gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftinu stóreykst. Framleiðsla dýraafurða veldur margföldum umhverfisáhrifum á við framleiðslu plöntuafurða og ferlið einkennist því miður af sóun. Að stærstum hluta fer allt það gríðarlega landsvæði sem mannkynið notar til kjötframleiðslu í að framleiða fóður handa dýrunum og einungis brot af fóðrinu verður á endanum að kjöti. Þá krefst hefðbundin kjötframleiðsla þess að dýr séu drepin, sem æ fleirum hugnast illa. En öll þurfum við mat og kjötneysla er ríkur þáttur í mataræði heimsbyggðarinnar. Áætlað er að eftirspurn eftir matvælum muni aukast um 35-56% fyrir miðja öldina, miðað við 2010. Ef þeirri eftirspurn verður mætt með óbreyttum aðferðum í kjötframleiðslu er ákaflega óraunhæft að markmið um að halda hlýnun jarðar innan tveggja gráðu marka, hvað þá einnar og hálfrar gráðu, muni nást. Matur og nýsköpun Byltingarkenndar breytingar á framleiðslu og neyslu kjöts verða að eiga sér stað og við þurfum fjölbreyttar nálganir. Það er alls ekki lögmál að kjötframleiðsla þurfi að leiða til slæmra umhverfisáhrifa. Þvert á móti getur öll fæðuframleiðsla, þ.m.t. framleiðsla á kjöti, beinlínis falið í sér lykillausnir á umhverfisvanda mannkynsins, sé hún stunduð í sátt við umhverfið. Um árabil hefur fjöldi fyrirtækja um heim allan unnið að því að þróa aðferðir til þess að framleiða kjöt með vistvænni hætti en gert hefur verið og án þess að drepa dýr. Á íslensku er slíkt kjöt kallað vistkjöt (cultivated meat). Einn af þeim þáttum sem eru nauðsynlegir í vistkjötsframleiðslu eru prótín sem kallast vaxtarþættir og hefur ORF Líftækni þróað kerfi byggt á byggplöntum sem hentar vel til þess að búa til vaxtarþætti fyrir vistkjötsframleiðslu. Þá er hægt að nota til þess að rækta allar þær tegundir kjöts sem fólk girnist, hvort sem það er svínakjöt, kjúklingur, naut eða akurhæna. Eitt kíló af vaxtarþáttum getur orðið að þúsundum tonna af kjöti, án þess að nokkurt dýr deyi, votlendi sé ræst fram, vistkerfum eytt eða skóglendi rutt. Ferlið er innblásið af náttúrunni sjálfri. Prótín vex í náttúrunni. Vöðvar vaxa. Í stað þess að rækta kjöt með því að ala kjúklinga í þröngum búrum, eða svín í stíum, og láta vöðvana vaxa þar á beinum dýranna með fóðurblöndum, hefur aðferð verið hönnuð til þess að láta einungis vöðvana vaxa, eina og sér í lokuðum tönkum. Kjötið er það sama, nema ef vera skildi hreinna — því ekki þarf t.d. sýklalyf við þessa framleiðslu — og bragðið og áferðin er sambærileg. Matur og tilfinningar Það hefur sjaldan verið brýnna en nú, þegar mannkynið stendur frammi fyrir ógnarstórum umhverfisvanda, að leita lausna og nýrra leiða. Breytingar eru fylgifiskur þess að finna nýjar leiðir og víða kann andstaðan við nýjar aðferðir að vera mikil. Hefðir eru sterkar og hagsmunir eru oft samofnir hefðunum. Tilfinningar geta líka verið djúpar, ekki síst þegar kemur að mat. Við þurfum að sýna gagnrýnisröddum og mótbárum skilning og reyna að efla samtalið á grunni upplýsinga. Það er líka ákaflega mikilvægt að öllum varúðarsjónarmiðum sé mætt, því öll matvæli þurfa að vera örugg, hvort sem um vistkjöt eða aðra fæðu er að ræða. Með hugviti og sköpunarkrafti getum við náð árangri í viðureigninni við sívaxandi umhverfisvá. Í þeirri baráttu þarf að efla fjölbreyttar aðferðir, fagna nýjum nálgunum og halda opnum huga. Það er líka áríðandi að hafa í huga að tækniþróun kemur ekki í staðinn fyrir þær hugarfars- og kerfisbreytingar sem þurfa að eiga sér stað í samfélaginu. Þær þurfa að fela í sér að við minnkum hvers konar sóun og að við bæði fögnum og tileinkum okkur vistvænni framleiðslu- og neysluhætti á öllum sviðum. Það eru spennandi og krefjandi tímar framundan hjá ORF Líftækni og í matvælaiðnaði heimsins. Við erum staðráðin í því, í krafti nýsköpunar og þekkingar og á grunni virðingar fyrir náttúrunni, að leggja okkar af mörkum í þágu komandi kynslóða, umhverfisins og mataröryggis framtíðarinnar. Höfundur er forstýra ORF Líftækni.
Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun