Að rækta kjöt: Matur framtíðarinnar Berglind Rán Ólafsdóttir skrifar 22. júní 2023 08:01 Umhverfisáhrif hefðbundinnar kjötframleiðslu eru sláandi. Framleiðslan krefst sífellt meira landssvæðis og því eru skógar ruddir og votlendi ræst fram, sem gerir það að verkum að vistkerfi eyðast, kolefnisbinding minnkar og magn gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftinu stóreykst. Framleiðsla dýraafurða veldur margföldum umhverfisáhrifum á við framleiðslu plöntuafurða og ferlið einkennist því miður af sóun. Að stærstum hluta fer allt það gríðarlega landsvæði sem mannkynið notar til kjötframleiðslu í að framleiða fóður handa dýrunum og einungis brot af fóðrinu verður á endanum að kjöti. Þá krefst hefðbundin kjötframleiðsla þess að dýr séu drepin, sem æ fleirum hugnast illa. En öll þurfum við mat og kjötneysla er ríkur þáttur í mataræði heimsbyggðarinnar. Áætlað er að eftirspurn eftir matvælum muni aukast um 35-56% fyrir miðja öldina, miðað við 2010. Ef þeirri eftirspurn verður mætt með óbreyttum aðferðum í kjötframleiðslu er ákaflega óraunhæft að markmið um að halda hlýnun jarðar innan tveggja gráðu marka, hvað þá einnar og hálfrar gráðu, muni nást. Matur og nýsköpun Byltingarkenndar breytingar á framleiðslu og neyslu kjöts verða að eiga sér stað og við þurfum fjölbreyttar nálganir. Það er alls ekki lögmál að kjötframleiðsla þurfi að leiða til slæmra umhverfisáhrifa. Þvert á móti getur öll fæðuframleiðsla, þ.m.t. framleiðsla á kjöti, beinlínis falið í sér lykillausnir á umhverfisvanda mannkynsins, sé hún stunduð í sátt við umhverfið. Um árabil hefur fjöldi fyrirtækja um heim allan unnið að því að þróa aðferðir til þess að framleiða kjöt með vistvænni hætti en gert hefur verið og án þess að drepa dýr. Á íslensku er slíkt kjöt kallað vistkjöt (cultivated meat). Einn af þeim þáttum sem eru nauðsynlegir í vistkjötsframleiðslu eru prótín sem kallast vaxtarþættir og hefur ORF Líftækni þróað kerfi byggt á byggplöntum sem hentar vel til þess að búa til vaxtarþætti fyrir vistkjötsframleiðslu. Þá er hægt að nota til þess að rækta allar þær tegundir kjöts sem fólk girnist, hvort sem það er svínakjöt, kjúklingur, naut eða akurhæna. Eitt kíló af vaxtarþáttum getur orðið að þúsundum tonna af kjöti, án þess að nokkurt dýr deyi, votlendi sé ræst fram, vistkerfum eytt eða skóglendi rutt. Ferlið er innblásið af náttúrunni sjálfri. Prótín vex í náttúrunni. Vöðvar vaxa. Í stað þess að rækta kjöt með því að ala kjúklinga í þröngum búrum, eða svín í stíum, og láta vöðvana vaxa þar á beinum dýranna með fóðurblöndum, hefur aðferð verið hönnuð til þess að láta einungis vöðvana vaxa, eina og sér í lokuðum tönkum. Kjötið er það sama, nema ef vera skildi hreinna — því ekki þarf t.d. sýklalyf við þessa framleiðslu — og bragðið og áferðin er sambærileg. Matur og tilfinningar Það hefur sjaldan verið brýnna en nú, þegar mannkynið stendur frammi fyrir ógnarstórum umhverfisvanda, að leita lausna og nýrra leiða. Breytingar eru fylgifiskur þess að finna nýjar leiðir og víða kann andstaðan við nýjar aðferðir að vera mikil. Hefðir eru sterkar og hagsmunir eru oft samofnir hefðunum. Tilfinningar geta líka verið djúpar, ekki síst þegar kemur að mat. Við þurfum að sýna gagnrýnisröddum og mótbárum skilning og reyna að efla samtalið á grunni upplýsinga. Það er líka ákaflega mikilvægt að öllum varúðarsjónarmiðum sé mætt, því öll matvæli þurfa að vera örugg, hvort sem um vistkjöt eða aðra fæðu er að ræða. Með hugviti og sköpunarkrafti getum við náð árangri í viðureigninni við sívaxandi umhverfisvá. Í þeirri baráttu þarf að efla fjölbreyttar aðferðir, fagna nýjum nálgunum og halda opnum huga. Það er líka áríðandi að hafa í huga að tækniþróun kemur ekki í staðinn fyrir þær hugarfars- og kerfisbreytingar sem þurfa að eiga sér stað í samfélaginu. Þær þurfa að fela í sér að við minnkum hvers konar sóun og að við bæði fögnum og tileinkum okkur vistvænni framleiðslu- og neysluhætti á öllum sviðum. Það eru spennandi og krefjandi tímar framundan hjá ORF Líftækni og í matvælaiðnaði heimsins. Við erum staðráðin í því, í krafti nýsköpunar og þekkingar og á grunni virðingar fyrir náttúrunni, að leggja okkar af mörkum í þágu komandi kynslóða, umhverfisins og mataröryggis framtíðarinnar. Höfundur er forstýra ORF Líftækni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Berglind Rán Ólafsdóttir Matvælaframleiðsla Mest lesið Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Skoðun Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Sjá meira
Umhverfisáhrif hefðbundinnar kjötframleiðslu eru sláandi. Framleiðslan krefst sífellt meira landssvæðis og því eru skógar ruddir og votlendi ræst fram, sem gerir það að verkum að vistkerfi eyðast, kolefnisbinding minnkar og magn gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftinu stóreykst. Framleiðsla dýraafurða veldur margföldum umhverfisáhrifum á við framleiðslu plöntuafurða og ferlið einkennist því miður af sóun. Að stærstum hluta fer allt það gríðarlega landsvæði sem mannkynið notar til kjötframleiðslu í að framleiða fóður handa dýrunum og einungis brot af fóðrinu verður á endanum að kjöti. Þá krefst hefðbundin kjötframleiðsla þess að dýr séu drepin, sem æ fleirum hugnast illa. En öll þurfum við mat og kjötneysla er ríkur þáttur í mataræði heimsbyggðarinnar. Áætlað er að eftirspurn eftir matvælum muni aukast um 35-56% fyrir miðja öldina, miðað við 2010. Ef þeirri eftirspurn verður mætt með óbreyttum aðferðum í kjötframleiðslu er ákaflega óraunhæft að markmið um að halda hlýnun jarðar innan tveggja gráðu marka, hvað þá einnar og hálfrar gráðu, muni nást. Matur og nýsköpun Byltingarkenndar breytingar á framleiðslu og neyslu kjöts verða að eiga sér stað og við þurfum fjölbreyttar nálganir. Það er alls ekki lögmál að kjötframleiðsla þurfi að leiða til slæmra umhverfisáhrifa. Þvert á móti getur öll fæðuframleiðsla, þ.m.t. framleiðsla á kjöti, beinlínis falið í sér lykillausnir á umhverfisvanda mannkynsins, sé hún stunduð í sátt við umhverfið. Um árabil hefur fjöldi fyrirtækja um heim allan unnið að því að þróa aðferðir til þess að framleiða kjöt með vistvænni hætti en gert hefur verið og án þess að drepa dýr. Á íslensku er slíkt kjöt kallað vistkjöt (cultivated meat). Einn af þeim þáttum sem eru nauðsynlegir í vistkjötsframleiðslu eru prótín sem kallast vaxtarþættir og hefur ORF Líftækni þróað kerfi byggt á byggplöntum sem hentar vel til þess að búa til vaxtarþætti fyrir vistkjötsframleiðslu. Þá er hægt að nota til þess að rækta allar þær tegundir kjöts sem fólk girnist, hvort sem það er svínakjöt, kjúklingur, naut eða akurhæna. Eitt kíló af vaxtarþáttum getur orðið að þúsundum tonna af kjöti, án þess að nokkurt dýr deyi, votlendi sé ræst fram, vistkerfum eytt eða skóglendi rutt. Ferlið er innblásið af náttúrunni sjálfri. Prótín vex í náttúrunni. Vöðvar vaxa. Í stað þess að rækta kjöt með því að ala kjúklinga í þröngum búrum, eða svín í stíum, og láta vöðvana vaxa þar á beinum dýranna með fóðurblöndum, hefur aðferð verið hönnuð til þess að láta einungis vöðvana vaxa, eina og sér í lokuðum tönkum. Kjötið er það sama, nema ef vera skildi hreinna — því ekki þarf t.d. sýklalyf við þessa framleiðslu — og bragðið og áferðin er sambærileg. Matur og tilfinningar Það hefur sjaldan verið brýnna en nú, þegar mannkynið stendur frammi fyrir ógnarstórum umhverfisvanda, að leita lausna og nýrra leiða. Breytingar eru fylgifiskur þess að finna nýjar leiðir og víða kann andstaðan við nýjar aðferðir að vera mikil. Hefðir eru sterkar og hagsmunir eru oft samofnir hefðunum. Tilfinningar geta líka verið djúpar, ekki síst þegar kemur að mat. Við þurfum að sýna gagnrýnisröddum og mótbárum skilning og reyna að efla samtalið á grunni upplýsinga. Það er líka ákaflega mikilvægt að öllum varúðarsjónarmiðum sé mætt, því öll matvæli þurfa að vera örugg, hvort sem um vistkjöt eða aðra fæðu er að ræða. Með hugviti og sköpunarkrafti getum við náð árangri í viðureigninni við sívaxandi umhverfisvá. Í þeirri baráttu þarf að efla fjölbreyttar aðferðir, fagna nýjum nálgunum og halda opnum huga. Það er líka áríðandi að hafa í huga að tækniþróun kemur ekki í staðinn fyrir þær hugarfars- og kerfisbreytingar sem þurfa að eiga sér stað í samfélaginu. Þær þurfa að fela í sér að við minnkum hvers konar sóun og að við bæði fögnum og tileinkum okkur vistvænni framleiðslu- og neysluhætti á öllum sviðum. Það eru spennandi og krefjandi tímar framundan hjá ORF Líftækni og í matvælaiðnaði heimsins. Við erum staðráðin í því, í krafti nýsköpunar og þekkingar og á grunni virðingar fyrir náttúrunni, að leggja okkar af mörkum í þágu komandi kynslóða, umhverfisins og mataröryggis framtíðarinnar. Höfundur er forstýra ORF Líftækni.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun