Gleðispjall á gleðidögum Sigurvin Lárus Jónsson og Sólveig Fríða Kjærnested skrifa 8. maí 2023 09:00 Í takti kirkjuársins eru nú gleðidagar en dagarnir frá páskum og fram að hvítasunnu nefnast gleðidagar. Þeim fylgir hvatning til að fagna lífinu og ekki að ósekju því að á gleðidögum vaknar lífið og grundir grænka í kjölfar kærkominnar hlýju og birtu vorsins. Gleði er eitt af meginstefjum Biblíunnar og ákallið um að gleðjast í öllum aðstæðum birtist eins og rauður þráður í gegnum ritsafnið. Í bréfum Nýja testamentisins birtist áhugaverð þverstæða í garð gleðinnar en þar er víða að finna hvatningu um að gleðjast í raunum: „álítið það mesta fagnaðarefni er þið ratið í ýmiss konar raunir.“ Í þessu samhengi er gleðin ekki afleiðing af einhverju sem gleður okkur og enn síður uppfylling á einhverju sem okkur skortir. Gleði er í samhengi biblíunnar ekki afleiðing, heldur orsök, ákvörðun en ekki ástand, hún er val sem við eigum andspænis því verkefni að vera manneskja. Við manneskjur sitjum uppi með heila sem var búinn til og hannaður fyrir okkur en ekki af okkur og við berum ábyrgð á. Heilinn, stjórnstöð líkamans, heldur utan um geðheilsu okkar sem samanstendur af flóknum samverkandi þáttum, svo sem hormónum, hugsunum, tilfinningum, minningum, orðaforða, ímyndunarafli og mörgu fleiru. En hvernig skilgreinum við geðheilbrigði eða góða geðheilsu? Er viðmiðið það sama og vera með góða líkamlega heilsu? Góð geðheilsa er ekki að líða alltaf vel. Við myndum varla telja það náttúrulegt ástand veðurfars að það sé alltaf sól. Náttúrulegt ástand geðheilsu er sí breytilegt hugar- og tilfinningaflæði og góð geðheilsa felur í sér getuna til að dvelja í þessu flæði og fara í gegnum það. Þar sem einn megin tilgangur heilans er að halda okkur öruggum og á lífi, þýðir það að við búum yfir fleiri tilfinningum sem okkur gæti fundist óþægilegar, svo sem hræðslu, reiði, skömm, ógeði og sorg, en tilfinningum sem við upplifum sem þægilegar, eins og gleði. Einstaka tilfinningar, á borð við undrun, eru þarna á milli því hún getur verið uppspretta forvitni og ótta. Það skiptir því máli fyrir góða geðheilsu að þola við og læra inn á óþægilegar tilfinningar. Daglega tökumst við á við togstreituna á milli þess að þurfa eitthvað og vilja eitthvað, því þarfir og vilji fara ekki endilega alltaf saman. Öll þekkjum við að þurfa að fara að sofa en langa að vaka lengur eða hjá börnum þegar þau eiga erfitt með að hætta einhverju skemmtilegu en þurfa augljóslega að fara á klósettið. Þessi togstreita birtist líka í tilfinningunum, það er sem dæmi erfitt að finna til hugrekkis án þess að takast á við erfiðar tilfinningar, ótta, þreytu, leiða, pirring eða reiði. Þessi togstreita reynir á athygli okkar og verkefnið er að færa athyglina þangað sem við erum að reyna stýra henni. Þetta getur reynst erfitt því heilinn vill gjarnan færa athyglina þangað sem er möguleg ógn eða óþægindi. Við þurfum því að byggja upp jafnvægi á milli ógnar- og öryggiskerfa heilans. Að hafa stjórn, mildi og skynsemi þegar við erum að leggja mat á hlutina í stað þess að notast við dómhörku og stjórnleysi. Að geta greint á milli þess sem við höfum stjórn á og hverju ekki, hvað er á okkar valdi og hverju við þurfum að sleppa tökum á. Þessir þættir reyna oft á og ef geðrænt álag verður mikið, sjáum við að hugsanir okkar og innra samtal geta einkennst af ofmati á eigin getu og annarra, sjálflægni, dómhörku, einsleitni og svarthvítri hugsun sem getur haft áhrif á tengsl okkar við okkur sjálf og annarra. Í erfiðleikum er oft erfitt að finna gleðina, því hugsanir okkar leita í gagnstæða átt þegar við tökumst á við erfiðleika. Hér reynir á athygli og jafnvægi, því gleðin getur veitt mikilvægan styrk við að takast á við erfiðleika. Þau hormón sem gleðin framkallar geta verið mótvægi við þau hormón sem erfiðar tilfinningar senda frá sér. Hið sama á við um líkamlegan sársauka, þar sem t.d. endorfín dælist inn í hormónakerfi líkamans til að dempa verki í von um að draga úr skaðanum sem gæti fylgt líkamlega sársaukanum. Líklega er gleðinni ætlað hið sama, henni er ekki eingöngu ætlað að ýta undir hamingju heldur er jafnframt leið til að dempa erfiðleika og draga úr skaðanum sem getur fylgt erfiðleikum. Ef við rýnum í kerfið okkar með forvitni og mildi, þá getum við upplifað að það að takast á við erfiðleika þarf ekki endilega að vera neikvæð reynsla. Nútíma sálfræði og erindi Biblíunnar eiga hér samhljóm í þeirri hvatningu að nýta gleðina sem verkfæri í erfiðleikum, hverjar sem aðstæður okkar eru. Eins öfugsnúið og það kann að hljóma kennir Biblían að við eigum að gleðjast mest þegar meðbyrinn er mestur. Þá þurfum við einfaldlega mest á gleðinni að halda, að gleðin létti okkur verkefnið að takast á við erfiðleika. Gleðin er verkfæri sem við getum valið að beita í lífi okkar og með gleðina að vopni verða verkefnin léttbærari. Gleðin verður viðfangsefni gleðispjalls í Fríkirkjunni í Reykjavík næstkomandi sunnudag (14. maí kl. 14.00), þar sem sálfræðingurinn og grínistinn Þorsteinn Guðmundsson mun fjalla um leyndardóma gleðinnar og tónlistarfólk Fríkirkjunnar flytur gleðisöngva. Sólveig Fríða Kjærnested sálfræðingur og Sigurvin Lárus Jónsson prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Trúmál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Atli Ísleifsson Halldór Misskiljum ekki neitt Jón Helgi Björnsson Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Mýtur um veitt og sleppt á laxi Karl Lúðvíksson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Ráðherra Kári Stefánsson Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Í takti kirkjuársins eru nú gleðidagar en dagarnir frá páskum og fram að hvítasunnu nefnast gleðidagar. Þeim fylgir hvatning til að fagna lífinu og ekki að ósekju því að á gleðidögum vaknar lífið og grundir grænka í kjölfar kærkominnar hlýju og birtu vorsins. Gleði er eitt af meginstefjum Biblíunnar og ákallið um að gleðjast í öllum aðstæðum birtist eins og rauður þráður í gegnum ritsafnið. Í bréfum Nýja testamentisins birtist áhugaverð þverstæða í garð gleðinnar en þar er víða að finna hvatningu um að gleðjast í raunum: „álítið það mesta fagnaðarefni er þið ratið í ýmiss konar raunir.“ Í þessu samhengi er gleðin ekki afleiðing af einhverju sem gleður okkur og enn síður uppfylling á einhverju sem okkur skortir. Gleði er í samhengi biblíunnar ekki afleiðing, heldur orsök, ákvörðun en ekki ástand, hún er val sem við eigum andspænis því verkefni að vera manneskja. Við manneskjur sitjum uppi með heila sem var búinn til og hannaður fyrir okkur en ekki af okkur og við berum ábyrgð á. Heilinn, stjórnstöð líkamans, heldur utan um geðheilsu okkar sem samanstendur af flóknum samverkandi þáttum, svo sem hormónum, hugsunum, tilfinningum, minningum, orðaforða, ímyndunarafli og mörgu fleiru. En hvernig skilgreinum við geðheilbrigði eða góða geðheilsu? Er viðmiðið það sama og vera með góða líkamlega heilsu? Góð geðheilsa er ekki að líða alltaf vel. Við myndum varla telja það náttúrulegt ástand veðurfars að það sé alltaf sól. Náttúrulegt ástand geðheilsu er sí breytilegt hugar- og tilfinningaflæði og góð geðheilsa felur í sér getuna til að dvelja í þessu flæði og fara í gegnum það. Þar sem einn megin tilgangur heilans er að halda okkur öruggum og á lífi, þýðir það að við búum yfir fleiri tilfinningum sem okkur gæti fundist óþægilegar, svo sem hræðslu, reiði, skömm, ógeði og sorg, en tilfinningum sem við upplifum sem þægilegar, eins og gleði. Einstaka tilfinningar, á borð við undrun, eru þarna á milli því hún getur verið uppspretta forvitni og ótta. Það skiptir því máli fyrir góða geðheilsu að þola við og læra inn á óþægilegar tilfinningar. Daglega tökumst við á við togstreituna á milli þess að þurfa eitthvað og vilja eitthvað, því þarfir og vilji fara ekki endilega alltaf saman. Öll þekkjum við að þurfa að fara að sofa en langa að vaka lengur eða hjá börnum þegar þau eiga erfitt með að hætta einhverju skemmtilegu en þurfa augljóslega að fara á klósettið. Þessi togstreita birtist líka í tilfinningunum, það er sem dæmi erfitt að finna til hugrekkis án þess að takast á við erfiðar tilfinningar, ótta, þreytu, leiða, pirring eða reiði. Þessi togstreita reynir á athygli okkar og verkefnið er að færa athyglina þangað sem við erum að reyna stýra henni. Þetta getur reynst erfitt því heilinn vill gjarnan færa athyglina þangað sem er möguleg ógn eða óþægindi. Við þurfum því að byggja upp jafnvægi á milli ógnar- og öryggiskerfa heilans. Að hafa stjórn, mildi og skynsemi þegar við erum að leggja mat á hlutina í stað þess að notast við dómhörku og stjórnleysi. Að geta greint á milli þess sem við höfum stjórn á og hverju ekki, hvað er á okkar valdi og hverju við þurfum að sleppa tökum á. Þessir þættir reyna oft á og ef geðrænt álag verður mikið, sjáum við að hugsanir okkar og innra samtal geta einkennst af ofmati á eigin getu og annarra, sjálflægni, dómhörku, einsleitni og svarthvítri hugsun sem getur haft áhrif á tengsl okkar við okkur sjálf og annarra. Í erfiðleikum er oft erfitt að finna gleðina, því hugsanir okkar leita í gagnstæða átt þegar við tökumst á við erfiðleika. Hér reynir á athygli og jafnvægi, því gleðin getur veitt mikilvægan styrk við að takast á við erfiðleika. Þau hormón sem gleðin framkallar geta verið mótvægi við þau hormón sem erfiðar tilfinningar senda frá sér. Hið sama á við um líkamlegan sársauka, þar sem t.d. endorfín dælist inn í hormónakerfi líkamans til að dempa verki í von um að draga úr skaðanum sem gæti fylgt líkamlega sársaukanum. Líklega er gleðinni ætlað hið sama, henni er ekki eingöngu ætlað að ýta undir hamingju heldur er jafnframt leið til að dempa erfiðleika og draga úr skaðanum sem getur fylgt erfiðleikum. Ef við rýnum í kerfið okkar með forvitni og mildi, þá getum við upplifað að það að takast á við erfiðleika þarf ekki endilega að vera neikvæð reynsla. Nútíma sálfræði og erindi Biblíunnar eiga hér samhljóm í þeirri hvatningu að nýta gleðina sem verkfæri í erfiðleikum, hverjar sem aðstæður okkar eru. Eins öfugsnúið og það kann að hljóma kennir Biblían að við eigum að gleðjast mest þegar meðbyrinn er mestur. Þá þurfum við einfaldlega mest á gleðinni að halda, að gleðin létti okkur verkefnið að takast á við erfiðleika. Gleðin er verkfæri sem við getum valið að beita í lífi okkar og með gleðina að vopni verða verkefnin léttbærari. Gleðin verður viðfangsefni gleðispjalls í Fríkirkjunni í Reykjavík næstkomandi sunnudag (14. maí kl. 14.00), þar sem sálfræðingurinn og grínistinn Þorsteinn Guðmundsson mun fjalla um leyndardóma gleðinnar og tónlistarfólk Fríkirkjunnar flytur gleðisöngva. Sólveig Fríða Kjærnested sálfræðingur og Sigurvin Lárus Jónsson prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon Skoðun
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon Skoðun