Vilja valdamenn kannski bara veika fjölmiðla? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar 31. mars 2023 19:31 Gjaldþrot útgáfufélags Fréttablaðsins og sjónvarpsstöðvarinnar Hringbrautar er sorgleg staðfesting á því sem Blaðamannafélagið hefur varað við árum saman – að algjör markaðsbrestur hefur orðið á íslenskum fjölmiðlamarkaði. Erlendir tæknirisar á borð við Google og Facebook taka nú helming alls auglýsingafjár – sem þýðir að 12 milljarðar króna rata ekki lengur inn í íslenska fjölmiðla. Þó svo að þessi þróun sé að eiga sér stað á heimsvísu gerir smæð íslenska fjölmiðlamarkaðarins það að verkum að afleiðingarnar verða hér margfalt meiri og alvarlegri líkt og gjaldþrot Fréttablaðsins sannar. Það er óumdeilt að frjálsir fjölmiðlar eru forsenda lýðræðislegrar umræðu með því að stuðla að upplýstri afstöðu borgaranna. Það gera þeir með hlutlægri upplýsingagjöf, skrifum blaðamanna sem lúta siðareglum Blaðamannafélags Íslands. Öflugir, frjálsir fjölmiðlar veita stjórnvöldum, stofnunum og stórfyrirtækjum nauðsynlegt aðhald með því að veita almenningi upplýsingar um það sem stjórnmálamenn, embættismenn eða áhrifafólk vill að leynt fari. Um þetta verður ekki deilt. Það er því umhugsunarvert, að þrátt fyrir að staðan sé öllum ljós, sé enginn áhugi hjá stjórnvöldum að ráðast í nauðsynlegar aðgerðir til styrktar einkareknum miðlum þrátt fyrir að ráðherra fjölmiðla hafi lýst margítrekað yfir vilja sínum til að grípa til umfangsmikilla aðgerða til eflingu einkarekinna miðla. Hvað sem veldur hafa þetta reynst orðin tóm. Farið var í að veita 400 milljónum árlega í beinan rekstrarstyrk til einkarekinna miðla, en fyrirmynd slíks kerfis er að finna í flestum hinna Norðurlandanna, þótt upphæðir þar séu víðast talsvert hærri. Nú blasir við að þetta var einungis til að lengja í hengingarólinni. Stjórnmálamennirnir hagnast einir Ef þeim sem með valdið fara er alvara, þegar þau á tyllidögum fara með lofræður um mikilvægi fjölmiðla í lýðræðissamfélagi, er nú tímabært aðþeim orðum fylgi einhverjar efndir. Samfélagið þarf að taka höndum saman og fara fram á það við stjórnvöld að þau geri það sem í þeirra valdi stendur til þess að tryggja að hér geti farið fram mikilvæg, lýðræðisleg umræða, að hér séu öflugir, frjálsir fjölmiðlar sem ekki aðeins veita aðhald, heldur lýsa samfélaginu og efla við það starf tungumálið. Viljum við sem samfélag að hér verði aðeins fáir og vanbúnir einkareknir miðlar með tilheyrandi skorti á öflugri blaðamennsku og því aðhaldi sem hún veitir? Því það er nákvæmlega þangað sem við erum að stefna. Meðal þeirra sem hagnast á slíkri stöðu eru stjórnmálamennirnir sjálfir og svo þeir sérhagsmunir sem þeir vilja verja og greiða leið. Þeir geta þá óáreittir tekið ákvarðanir um það hvernig almannafé er ráðstafað án þess að þurfa að svara óþægilegum spurningum blaðamanna. Við þekkjum alveg slíka stöðu en þá í löndum sem við viljum ekki undir neinum kringumstæðum bera okkur saman við – en ættum kannski að gera. Þangað stefnum við hraðbyri. Getulausir stjórnmálamenn Löngu tímabært er að færa umræðuna um stöðu einkarekinna fjölmiðla upp úr þeim skotgröfum sem hún hefur verið í í allt of mörg ár. Við krefjumst þess að stjórnvöld taki ábyrgð á þeirri stöðu sem upp er komin og hætti að nota stöðu RÚV á auglýsingamarkaði sem afsökun fyrir því að aðhafast ekkert. Of mikið er í húfi. Við beinum þeim tilmælum til stjórnarflokkanna þriggja að taka afstöðu með fjölmiðlum og blaðamennsku í þágu lýðræðisins og ráðast í nauðsynlegar aðgerðir til styrktar einkareknum miðlum á borð við þær sem Blaðamannafélagið hefur gert tillögur um. Ef forsendan fyrir því að ráðast í aðgerðir til styrktar einkareknum miðlum er að takmarka þurfi umsvif RÚV á auglýsingamarkaði þá þarf einfaldlega að ganga í það verk. Það þarf hins vegar að gera án þess að veikja fréttastofu RÚV – því það er engra hagur að veikja öflugustu fréttastofu landsins í því skyni að styrkja aðra miðla. Það blikka öll gul og rauð ljós en margumtalaði fíllinn í herberginu er ekki staða RÚV á auglýsingamarkaði – heldur getuleysi stjórnmálamanna til þess að láta efndir fylgja orðum. Nú reynir á heilindin Sá óþægilegi grunur er farinn að læðast að mér að aðgerðaleysi stjórnvalda sé ekki getuleysi einu að kenna. Að annað og meira búi mögulega undir, því hverjir eru þeir sem augljóslega hagnast á því að fjölmiðlar veikist? Getur verið að raunveruleg ástæða fyrir því að ekki næst pólitísk samstaða um það í ríkisstjórn að grípa til nauðsynlegra aðgerða í þágu fjölmiðla sé sú að hópur valdhafa sjái sér einfaldlega hag í því að ekkert sé gert. Og beitir þess vegna klækja- og undanbrögðum til þess að standa í vegi fyrir því að tillögum, sem settar voru fram fyrir fimm árum, verði ekki hrint í framkvæmd? Væri ekki bara ágætt að fá að halda um valdataumana án afskipta blaðamanna – án þess að þurfa í sífellu að réttlæta hvernig farið er með almannafé, hvernig völdum er útdeilt, hvernig gæðum er skipt? Nú reynir á heilindin. Þeim sem sannarlega er annt um lýðræðið gefst nú færi á að bæta fyrir áralangt aðgerðaleysi og sýna fjölmiðlum stuðning í verki með því að grípa til alvöru aðgerða til verndar blaðamennsku og lýðræðinu. Betra er samt seint en aldrei. Því það lýðræði sem virðist þrífast án blaðamennsku er kannski ekki lýðræði þegar allt kemur til alls. Höfundur er formaður Blaðamannafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Auglýsinga- og markaðsmál Ríkisútvarpið Endalok Fréttablaðsins Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir Skoðun Manstu ekki eftir mér Sævar Helgi Lárusson Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson Skoðun Skoðun Skoðun Opið bréf til samgönguráðherra og vegamálastjóra Hópur ferðaþjóna í Dölunum skrifar Skoðun Hugleiðingar ellilífeyrisþega um landsmálin og orkumálin Ingimundur Andrésson skrifar Skoðun Að tilheyra - Fjölmenningarþing Reykjavíkur skrifar Skoðun Katrínu sem forseta Stefán Friðrik Stefánsson skrifar Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaða ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þekking á naloxone nefúða getur bjargað lífi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við breytt fortíðinni? Ásgeir Jónsson skrifar Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson skrifar Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Ný norræn stjórnarskrá Hrannar Björn Arnarsson,Ragnheiður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við verið hamingjusöm í vinnunni? Héðinn Sveinbjörnsson skrifar Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar Skoðun Stærsta loftslagsráðstefna í heimi Nótt Thorberg skrifar Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um sáttamiðlun Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst skrifar Skoðun Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite skrifar Skoðun Manstu ekki eftir mér Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Sjá meira
Gjaldþrot útgáfufélags Fréttablaðsins og sjónvarpsstöðvarinnar Hringbrautar er sorgleg staðfesting á því sem Blaðamannafélagið hefur varað við árum saman – að algjör markaðsbrestur hefur orðið á íslenskum fjölmiðlamarkaði. Erlendir tæknirisar á borð við Google og Facebook taka nú helming alls auglýsingafjár – sem þýðir að 12 milljarðar króna rata ekki lengur inn í íslenska fjölmiðla. Þó svo að þessi þróun sé að eiga sér stað á heimsvísu gerir smæð íslenska fjölmiðlamarkaðarins það að verkum að afleiðingarnar verða hér margfalt meiri og alvarlegri líkt og gjaldþrot Fréttablaðsins sannar. Það er óumdeilt að frjálsir fjölmiðlar eru forsenda lýðræðislegrar umræðu með því að stuðla að upplýstri afstöðu borgaranna. Það gera þeir með hlutlægri upplýsingagjöf, skrifum blaðamanna sem lúta siðareglum Blaðamannafélags Íslands. Öflugir, frjálsir fjölmiðlar veita stjórnvöldum, stofnunum og stórfyrirtækjum nauðsynlegt aðhald með því að veita almenningi upplýsingar um það sem stjórnmálamenn, embættismenn eða áhrifafólk vill að leynt fari. Um þetta verður ekki deilt. Það er því umhugsunarvert, að þrátt fyrir að staðan sé öllum ljós, sé enginn áhugi hjá stjórnvöldum að ráðast í nauðsynlegar aðgerðir til styrktar einkareknum miðlum þrátt fyrir að ráðherra fjölmiðla hafi lýst margítrekað yfir vilja sínum til að grípa til umfangsmikilla aðgerða til eflingu einkarekinna miðla. Hvað sem veldur hafa þetta reynst orðin tóm. Farið var í að veita 400 milljónum árlega í beinan rekstrarstyrk til einkarekinna miðla, en fyrirmynd slíks kerfis er að finna í flestum hinna Norðurlandanna, þótt upphæðir þar séu víðast talsvert hærri. Nú blasir við að þetta var einungis til að lengja í hengingarólinni. Stjórnmálamennirnir hagnast einir Ef þeim sem með valdið fara er alvara, þegar þau á tyllidögum fara með lofræður um mikilvægi fjölmiðla í lýðræðissamfélagi, er nú tímabært aðþeim orðum fylgi einhverjar efndir. Samfélagið þarf að taka höndum saman og fara fram á það við stjórnvöld að þau geri það sem í þeirra valdi stendur til þess að tryggja að hér geti farið fram mikilvæg, lýðræðisleg umræða, að hér séu öflugir, frjálsir fjölmiðlar sem ekki aðeins veita aðhald, heldur lýsa samfélaginu og efla við það starf tungumálið. Viljum við sem samfélag að hér verði aðeins fáir og vanbúnir einkareknir miðlar með tilheyrandi skorti á öflugri blaðamennsku og því aðhaldi sem hún veitir? Því það er nákvæmlega þangað sem við erum að stefna. Meðal þeirra sem hagnast á slíkri stöðu eru stjórnmálamennirnir sjálfir og svo þeir sérhagsmunir sem þeir vilja verja og greiða leið. Þeir geta þá óáreittir tekið ákvarðanir um það hvernig almannafé er ráðstafað án þess að þurfa að svara óþægilegum spurningum blaðamanna. Við þekkjum alveg slíka stöðu en þá í löndum sem við viljum ekki undir neinum kringumstæðum bera okkur saman við – en ættum kannski að gera. Þangað stefnum við hraðbyri. Getulausir stjórnmálamenn Löngu tímabært er að færa umræðuna um stöðu einkarekinna fjölmiðla upp úr þeim skotgröfum sem hún hefur verið í í allt of mörg ár. Við krefjumst þess að stjórnvöld taki ábyrgð á þeirri stöðu sem upp er komin og hætti að nota stöðu RÚV á auglýsingamarkaði sem afsökun fyrir því að aðhafast ekkert. Of mikið er í húfi. Við beinum þeim tilmælum til stjórnarflokkanna þriggja að taka afstöðu með fjölmiðlum og blaðamennsku í þágu lýðræðisins og ráðast í nauðsynlegar aðgerðir til styrktar einkareknum miðlum á borð við þær sem Blaðamannafélagið hefur gert tillögur um. Ef forsendan fyrir því að ráðast í aðgerðir til styrktar einkareknum miðlum er að takmarka þurfi umsvif RÚV á auglýsingamarkaði þá þarf einfaldlega að ganga í það verk. Það þarf hins vegar að gera án þess að veikja fréttastofu RÚV – því það er engra hagur að veikja öflugustu fréttastofu landsins í því skyni að styrkja aðra miðla. Það blikka öll gul og rauð ljós en margumtalaði fíllinn í herberginu er ekki staða RÚV á auglýsingamarkaði – heldur getuleysi stjórnmálamanna til þess að láta efndir fylgja orðum. Nú reynir á heilindin Sá óþægilegi grunur er farinn að læðast að mér að aðgerðaleysi stjórnvalda sé ekki getuleysi einu að kenna. Að annað og meira búi mögulega undir, því hverjir eru þeir sem augljóslega hagnast á því að fjölmiðlar veikist? Getur verið að raunveruleg ástæða fyrir því að ekki næst pólitísk samstaða um það í ríkisstjórn að grípa til nauðsynlegra aðgerða í þágu fjölmiðla sé sú að hópur valdhafa sjái sér einfaldlega hag í því að ekkert sé gert. Og beitir þess vegna klækja- og undanbrögðum til þess að standa í vegi fyrir því að tillögum, sem settar voru fram fyrir fimm árum, verði ekki hrint í framkvæmd? Væri ekki bara ágætt að fá að halda um valdataumana án afskipta blaðamanna – án þess að þurfa í sífellu að réttlæta hvernig farið er með almannafé, hvernig völdum er útdeilt, hvernig gæðum er skipt? Nú reynir á heilindin. Þeim sem sannarlega er annt um lýðræðið gefst nú færi á að bæta fyrir áralangt aðgerðaleysi og sýna fjölmiðlum stuðning í verki með því að grípa til alvöru aðgerða til verndar blaðamennsku og lýðræðinu. Betra er samt seint en aldrei. Því það lýðræði sem virðist þrífast án blaðamennsku er kannski ekki lýðræði þegar allt kemur til alls. Höfundur er formaður Blaðamannafélags Íslands.
Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson Skoðun
Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaða ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar
Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson Skoðun