Skapahárin sem sköpuðu skrilljónir Heiða Kristín Helgadóttir skrifar 13. október 2022 17:31 Til þess að standa undir núverandi lífsgæðum á Íslandi þarf að auka útflutningsverðmæti þjóðarbúsins um 1 milljarð á viku, samkvæmt opinberum áætlunum. Útflutningsgreinar okkar samanstanda helst af ferðamennsku, álframleiðslu og sjávarútvegi. Fyrstu 8 mánuði þessa árs námu útflutningsverðmæti sjávarafurða 226 milljörðum, þar af nema útflutningsverðmæti þorsks 96 milljörðum, Það má því færa sterk rök fyrir því að nú sem endranær eigum við mikið undir þorskinum. Nýleg ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar fyrir núverandi fiskveiðiár kveður á um 6% lækkun á aflamarki þorsks til viðbótar við 13.5% lækkun árið á undan. Það eru mjög vondar fréttir fyrir ofangreind markmið um aukinn útflutning til að standa undir lífsgæðum á Íslandi og því ljóst að útflutningstekjur munu ekki aukast með auknum þorskveiðum í náinni framtíð. Að sama skapi gengur uppbygging fiskeldis á Íslandi hægt og greinin er umdeild vegna umhverfisáhrifa. Eftir stendur þá ein leið til að auka útflutningsverðmæti og það er að fá hærra verð fyrir vöruna. Villtur íslenskur þorskur er veiddur af hátæknivæddum togurum eða dagróðrarbátum, samkvæmt faglegri ráðgjöf Hafrannsóknarstofnunar sem tryggir sjálfbærni og endurnýjun stofnsins. Loks er hann verkaður þannig að nýting aflans er allt að 80-90% með hjálp háþróaðra sjálfvirkra vinnsluvéla sem margfalda gæði vörunnar og oftast tekst vel til að koma honum ferskum á áfangastað. Slík vara ætti með réttu að seljast sem lúxusvara á alþjóðlegum mörkuðum. Flestir próteingjafar sem neytendum bjóðast á stórum mörkuðum bæði í Evrópu og Bandaríkjunum eru fjöldaframleiddar afurðir úr iðnaðarlandbúnaði eða stórtæku fiskeldi. Margar af þessum vörum eru seldar á mun hærra verði til neytenda en þessi hágæðavara sem við ættum með réttu að bera meiri virðingu fyrir en svo að við sættum okkur við að losa okkur við hana í Boston, Bremenhafen eða Immingham í þeirri von að einhver vilji taka hana af okkar á kostnaðarverði til þess eins að koma henni í verð hjá einhverju fangelsi eða iðnaðarmötuneyti þar sem vonir og væntingar koma saman til að deyja. Ég heimsótti nýlega eina tæknivæddustu og framsæknustu fiskvinnslu landsins, þar sem aðbúnaður starfsmanna er eins og best verður á kosið og vinnsla afurðarinnar er eins og í framtíðarmynd. En þrátt fyrir alla þessa fjárfestingu og allt þetta hugvit var lokaniðurstaðan nokkurn veginn sú sama og áður - flakaður fiskur í frauðkassa sem er sendur úr landi án nokkurar aðgreiningar frá öðrum Norður-Atlanshafsfiski sem við keppum við á alþjóðlegum mörkuðum, og seldur neytendum sem slíkur - North Atlantic Cod. Staðreyndin er sú að okkur hefur ekki borið gæfa til að standa vörð um mikilvægustu útflutningsvöru okkar þannig að aðrir sjái verðmæti hennar. Vissulega áttum við verðmætt vörumerki, Icelandic, en því var skipulega tortímt með skammtíma hagsmuni að leiðarljósi og það litla sem eftir stóð selt eða leigt samkeppnisaðilum okkar erlendis að mestu leyti. Sjávarútvegurinn hefur sannarlega byggt upp öflugt net af dreifiaðilum beggja vegna Atlantshafsins sem þekkja gæðin, en hafa engan hag af því að halda uppi frekari sannindum gagnvart neytendum um þau verðmæti sem við erum að afhenda þeim. Enda þarf að eiga sér stað umtalsverð fjárfesting í markaðssetningu vörunar og neytendavæðingu hennar svo að það megi verða að veruleika. Í mínum huga stendur sjávarútvegurinn vel að vígi til að ráðast í þessar fjárfestingar og það er brýnt fyrir okkur sem þjóð að auka verðmætin sem við fáum fyrir auðlindina á erlendum mörkuðum því það er þar sem þau verða á endanum til. Markaðsstarf erlendis og þróun á neytendavörum er vissulega óhemju dýrt, og flókið langtímaferli sem felur aldrei í sér neina beina braut en dæmin sanna að það er til mikils að vinna. Sjálf á ég óljósar æskuminningar af því að heimsækja Bláa Lónið - eða öllu heldur vegavinnuskúr með sturtum við skítugt lón sem var uppfullt af skapahárum og leðju sem sagan sagði að væri heilsubætandi. Að heimsækja sama lón 30 árum síðar er góð áminning um hvað langtímahugsun og fjárfesting í því að umbreyta annars hrörlegri hrávöru í neytendavöru getur skapað stórkostleg verðmæti fyrir land og þjóð. Höfundur er stofnandi Niceland Seafood. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Sjávarútvegur Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Sjá meira
Til þess að standa undir núverandi lífsgæðum á Íslandi þarf að auka útflutningsverðmæti þjóðarbúsins um 1 milljarð á viku, samkvæmt opinberum áætlunum. Útflutningsgreinar okkar samanstanda helst af ferðamennsku, álframleiðslu og sjávarútvegi. Fyrstu 8 mánuði þessa árs námu útflutningsverðmæti sjávarafurða 226 milljörðum, þar af nema útflutningsverðmæti þorsks 96 milljörðum, Það má því færa sterk rök fyrir því að nú sem endranær eigum við mikið undir þorskinum. Nýleg ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar fyrir núverandi fiskveiðiár kveður á um 6% lækkun á aflamarki þorsks til viðbótar við 13.5% lækkun árið á undan. Það eru mjög vondar fréttir fyrir ofangreind markmið um aukinn útflutning til að standa undir lífsgæðum á Íslandi og því ljóst að útflutningstekjur munu ekki aukast með auknum þorskveiðum í náinni framtíð. Að sama skapi gengur uppbygging fiskeldis á Íslandi hægt og greinin er umdeild vegna umhverfisáhrifa. Eftir stendur þá ein leið til að auka útflutningsverðmæti og það er að fá hærra verð fyrir vöruna. Villtur íslenskur þorskur er veiddur af hátæknivæddum togurum eða dagróðrarbátum, samkvæmt faglegri ráðgjöf Hafrannsóknarstofnunar sem tryggir sjálfbærni og endurnýjun stofnsins. Loks er hann verkaður þannig að nýting aflans er allt að 80-90% með hjálp háþróaðra sjálfvirkra vinnsluvéla sem margfalda gæði vörunnar og oftast tekst vel til að koma honum ferskum á áfangastað. Slík vara ætti með réttu að seljast sem lúxusvara á alþjóðlegum mörkuðum. Flestir próteingjafar sem neytendum bjóðast á stórum mörkuðum bæði í Evrópu og Bandaríkjunum eru fjöldaframleiddar afurðir úr iðnaðarlandbúnaði eða stórtæku fiskeldi. Margar af þessum vörum eru seldar á mun hærra verði til neytenda en þessi hágæðavara sem við ættum með réttu að bera meiri virðingu fyrir en svo að við sættum okkur við að losa okkur við hana í Boston, Bremenhafen eða Immingham í þeirri von að einhver vilji taka hana af okkar á kostnaðarverði til þess eins að koma henni í verð hjá einhverju fangelsi eða iðnaðarmötuneyti þar sem vonir og væntingar koma saman til að deyja. Ég heimsótti nýlega eina tæknivæddustu og framsæknustu fiskvinnslu landsins, þar sem aðbúnaður starfsmanna er eins og best verður á kosið og vinnsla afurðarinnar er eins og í framtíðarmynd. En þrátt fyrir alla þessa fjárfestingu og allt þetta hugvit var lokaniðurstaðan nokkurn veginn sú sama og áður - flakaður fiskur í frauðkassa sem er sendur úr landi án nokkurar aðgreiningar frá öðrum Norður-Atlanshafsfiski sem við keppum við á alþjóðlegum mörkuðum, og seldur neytendum sem slíkur - North Atlantic Cod. Staðreyndin er sú að okkur hefur ekki borið gæfa til að standa vörð um mikilvægustu útflutningsvöru okkar þannig að aðrir sjái verðmæti hennar. Vissulega áttum við verðmætt vörumerki, Icelandic, en því var skipulega tortímt með skammtíma hagsmuni að leiðarljósi og það litla sem eftir stóð selt eða leigt samkeppnisaðilum okkar erlendis að mestu leyti. Sjávarútvegurinn hefur sannarlega byggt upp öflugt net af dreifiaðilum beggja vegna Atlantshafsins sem þekkja gæðin, en hafa engan hag af því að halda uppi frekari sannindum gagnvart neytendum um þau verðmæti sem við erum að afhenda þeim. Enda þarf að eiga sér stað umtalsverð fjárfesting í markaðssetningu vörunar og neytendavæðingu hennar svo að það megi verða að veruleika. Í mínum huga stendur sjávarútvegurinn vel að vígi til að ráðast í þessar fjárfestingar og það er brýnt fyrir okkur sem þjóð að auka verðmætin sem við fáum fyrir auðlindina á erlendum mörkuðum því það er þar sem þau verða á endanum til. Markaðsstarf erlendis og þróun á neytendavörum er vissulega óhemju dýrt, og flókið langtímaferli sem felur aldrei í sér neina beina braut en dæmin sanna að það er til mikils að vinna. Sjálf á ég óljósar æskuminningar af því að heimsækja Bláa Lónið - eða öllu heldur vegavinnuskúr með sturtum við skítugt lón sem var uppfullt af skapahárum og leðju sem sagan sagði að væri heilsubætandi. Að heimsækja sama lón 30 árum síðar er góð áminning um hvað langtímahugsun og fjárfesting í því að umbreyta annars hrörlegri hrávöru í neytendavöru getur skapað stórkostleg verðmæti fyrir land og þjóð. Höfundur er stofnandi Niceland Seafood.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun