Kosningar og staðfesting kjörbréfa Helga Vala Helgadóttir skrifar 25. nóvember 2021 19:00 Samkvæmt stjórnarskránni eru alþingismenn eingöngu bundnir við sannfæringu sína. Í dag reynir mikið á þetta ákvæði, því umfjöllunarefnið á Alþingi í dag, þá loksins það kemur saman, varðar lýðræðið sjálft, fjöreggið sem sýnir vald fólksins í landinu. Kjósendur gengu til alþingiskosninga þann 25. september sl. og geri ég ráð fyrir að þar hafi kjósendur gert ráð fyrir að kosningar færu fram eins og lög gera ráð fyrir. Það er mikilvægt að ekki leiki vafi á slíku því það er mikilvægt, fyrir framtíð lýðræðis á Íslandi, að hvers konar misbrestur á framkvæmd kosninga sé ekki álitinn léttvægur heldur af alvöru. Kosningalögin setja framkvæmdaraðilum kosninga ýmsar reglur og ef annmarkar eru á framkvæmdinni, og ætla má að það hafi haft áhrif á úrslit kosninga, gera lögin ráð fyrir afleiðingum. Best færi að öðrum en þingmönnum væri falið verkefnið að úrskurða um gildi kosninga en svona er þetta samkvæmt stjórnarskrá og undan því getum við ekki skorast. Okkar verkefni er að fylgja bókstaf laganna og greiða atkvæði um það hvort framkvæmd kosninga hafi verið þannig að kjósendur geti treyst því að niðurstaða kosninga á landinu sýni hinn lýðræðislega vilja kjósenda. Framkvæmd kosninga í Norðvesturkjördæmi bar með sér fjölmarga annmarka eins og rannsókn undirbúningsnefndar hefur leitt í ljós. Talning hófst áður en kjörstaðir lokuðu, verklag við talningu tók breytingum í miðju verki án þess að öllum sem komu að flokkun og talningu væri það kunnugt. Þá var færslum í gerðarbók ábótavant þannig að hvorki voru atvik rituð jafnóðum eins og gera skal, né var allt sem ber að færa þangað inn fært til bókar. Þá var eftirárituð gerðarbók undirrituð af oddvita yfirkjörstjórnar einum. Við endurtalningu eiga sér einnig stað margvíslegir annmarkar. Oddviti yfirkjörstjórnar var einn á talningastaðnum um tíma og utan auga myndavéla sem staðsettar eru fyrir utan talningarstað. Þar innan salar mátti hvort tveggja finna blýanta og strokleður, endurtalning hófst án þess að tekin væri um það formleg ákvörðun og áður en talningafólk og ekki síður umboðsmenn mættu á staðinn og loks voru ekki allir kjörseðlar endurtaldir heldur bara hluti þeirra. Allir þessir annmarkar komu í ljós við rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis. Við afhendingu kjörbréfa frá Landskjörstjórn gerðist sá óvenjulegi atburður að með kjörbréfum fylgdi bókun landskjörstjórnar þess efnis að ekki hefði komið fram að meðferð kjörgagna hefði verið fullnægjandi. En skiptir þetta einhverju máli fyrst vægi flokkanna sem sæti eiga á alþingi breyttist ekki við endurtalningu? Jú, þetta snýst um traust á lýðræðislegum kosningum, traust á lögmæti Alþingis, traust á okkar störfum. Þetta snýst líka um tilveru tíu einstaklinga sem ýmist eru eða eru ekki þingmenn. Þær reglur við framkvæmd kosninga sem ritaðar eru í kosningalögin eru öryggisreglur til að tryggja að hinn lýðræðislegi vilji kjósenda sé virtur. Þess vegna verðum við að skoða hvað lögin boða og hvernig bregðast skal við ef misbrestur verður á framkvæmdinni. Fyrir liggur niðurstaða rannsóknar lögreglu á Vesturlandi þess efnis að kosningalög hafi verið brotin í veigamiklum atriðum varðandi vörslur kjörgagna. Þetta er staðreynd sem er óumdeild og er hér um að ræða verulegan annmarka á framkvæmd kosninga. Með verulega annmarka sem og þar sem niðurstöðutölur úr kjördæminu breyttust milli fyrri talningar og endurtalningar, á þeim tíma sem vörslur kjörgagna voru ófullnægjandi, liggur jafnframt fyrir sú staðreynd að óvissa ríkir um það hver sé rétt niðurstaða úr kosningunum í Norðvesturkjördæmi. Við einfaldlega vitum ekki hver hinn lýðræðislegi vilji kjósenda var í Norðvesturkjördæmi vegna þess að atkvæðin voru ekki meðhöndluð með þeim hætti sem lög kveða á um. Bera kosningalögin með sér að sanna þurfi hvað nákvæmlega gerðist á þessum tíma sem varslan var ótrygg? Nei, svo er ekki, heldur að ætla megi að þessi annmarki hafi haft áhrif. Þá ítreka ég enn, tölurnar breyttust, það er staðreynd, sem hafði áhrif á veru 10 einstaklinga innan eða utan Alþingis. Við vitum ekki og getum líkast til aldrei komist á því hvort og þá hvað átti sér stað milli þess sem tölur eru lesnar upp um klukkan 7 að morgni sunnudagsins 26. september þar til talningafólk fer að mæta á talningarstað á sunnudeginum. Það veit heldur ekki það fólk sem tilnefnt var af framboðunum til að fylgjast með talningu í Norðvesturkjördæmi því þau voru ekki á staðnum. Í lögum um alþingiskosningar segir að ef gallar séu á kosningum sem ætla má að áhrif hafi haft á úrslit kosningarinnar skuli Alþingi gera kosninguna ógilda og þá skuli ný kosning fara fram í kjördæmi ef kosnings heils lista er ógild. Á Alþingi ræddu þau sem vildu staðfesta kjörbréf allra 63 þingmannanna meðal annars með þeim hætti að ekki væri vissa fyrir því hvað nákvæmlega olli því að atkvæðatölur breyttust og því sé ekki tækt að ógilda kosningarnar. Hér er verið að beita öfugri sönnunarbyrði þar sem þeir sem benda á þá verulegu annmarka sem voru á framkvæmdinni og þá verulegu óvissu sem uppi er um lýðræðislegan vilja kjósenda kjördæmisins eiga að sanna hvað nákvæmlega gerðist þegar atkvæðatölur breyttust er vörslur voru ófullnægjandi. Þar er verið að óska eftir að beitt verði meginreglu sakamálalaga um sakleysi uns sekt sé sönnuð, sem hvergi er getið í kosningalögunum. Þar er ekki gerð nein slík krafa né hafa þeir dómstólar, þar á meðal Hæstiréttur, sem fjallað hafa um kosningakærur til þessa dags gert slíka kröfu. Þetta mál snýst um lög en þetta snýst líka um ásýnd og traust kjósenda á að framkvæmd hafi verið með fullnægjandi hætti. Þar liggur sönnunarbyrði stjórnvalda og í dag Alþingis, að færa sönnur á að niðurstöður sýni lýðræðislegan vilja kjósenda. Slíku er ekki fyrir að fara í áliti og niðurstöðu meirihluta kjörbréfanefndar og því tel ég án nokkurs vafa að nauðsynlegt sé að ógilda kosningar í Norðvesturkjördæmi og ganga þar til kosninga að nýju. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Helga Vala Helgadóttir Alþingi Endurtalning í Norðvesturkjördæmi Samfylkingin Alþingiskosningar 2021 Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Sjá meira
Samkvæmt stjórnarskránni eru alþingismenn eingöngu bundnir við sannfæringu sína. Í dag reynir mikið á þetta ákvæði, því umfjöllunarefnið á Alþingi í dag, þá loksins það kemur saman, varðar lýðræðið sjálft, fjöreggið sem sýnir vald fólksins í landinu. Kjósendur gengu til alþingiskosninga þann 25. september sl. og geri ég ráð fyrir að þar hafi kjósendur gert ráð fyrir að kosningar færu fram eins og lög gera ráð fyrir. Það er mikilvægt að ekki leiki vafi á slíku því það er mikilvægt, fyrir framtíð lýðræðis á Íslandi, að hvers konar misbrestur á framkvæmd kosninga sé ekki álitinn léttvægur heldur af alvöru. Kosningalögin setja framkvæmdaraðilum kosninga ýmsar reglur og ef annmarkar eru á framkvæmdinni, og ætla má að það hafi haft áhrif á úrslit kosninga, gera lögin ráð fyrir afleiðingum. Best færi að öðrum en þingmönnum væri falið verkefnið að úrskurða um gildi kosninga en svona er þetta samkvæmt stjórnarskrá og undan því getum við ekki skorast. Okkar verkefni er að fylgja bókstaf laganna og greiða atkvæði um það hvort framkvæmd kosninga hafi verið þannig að kjósendur geti treyst því að niðurstaða kosninga á landinu sýni hinn lýðræðislega vilja kjósenda. Framkvæmd kosninga í Norðvesturkjördæmi bar með sér fjölmarga annmarka eins og rannsókn undirbúningsnefndar hefur leitt í ljós. Talning hófst áður en kjörstaðir lokuðu, verklag við talningu tók breytingum í miðju verki án þess að öllum sem komu að flokkun og talningu væri það kunnugt. Þá var færslum í gerðarbók ábótavant þannig að hvorki voru atvik rituð jafnóðum eins og gera skal, né var allt sem ber að færa þangað inn fært til bókar. Þá var eftirárituð gerðarbók undirrituð af oddvita yfirkjörstjórnar einum. Við endurtalningu eiga sér einnig stað margvíslegir annmarkar. Oddviti yfirkjörstjórnar var einn á talningastaðnum um tíma og utan auga myndavéla sem staðsettar eru fyrir utan talningarstað. Þar innan salar mátti hvort tveggja finna blýanta og strokleður, endurtalning hófst án þess að tekin væri um það formleg ákvörðun og áður en talningafólk og ekki síður umboðsmenn mættu á staðinn og loks voru ekki allir kjörseðlar endurtaldir heldur bara hluti þeirra. Allir þessir annmarkar komu í ljós við rannsókn undirbúningskjörbréfanefndar Alþingis. Við afhendingu kjörbréfa frá Landskjörstjórn gerðist sá óvenjulegi atburður að með kjörbréfum fylgdi bókun landskjörstjórnar þess efnis að ekki hefði komið fram að meðferð kjörgagna hefði verið fullnægjandi. En skiptir þetta einhverju máli fyrst vægi flokkanna sem sæti eiga á alþingi breyttist ekki við endurtalningu? Jú, þetta snýst um traust á lýðræðislegum kosningum, traust á lögmæti Alþingis, traust á okkar störfum. Þetta snýst líka um tilveru tíu einstaklinga sem ýmist eru eða eru ekki þingmenn. Þær reglur við framkvæmd kosninga sem ritaðar eru í kosningalögin eru öryggisreglur til að tryggja að hinn lýðræðislegi vilji kjósenda sé virtur. Þess vegna verðum við að skoða hvað lögin boða og hvernig bregðast skal við ef misbrestur verður á framkvæmdinni. Fyrir liggur niðurstaða rannsóknar lögreglu á Vesturlandi þess efnis að kosningalög hafi verið brotin í veigamiklum atriðum varðandi vörslur kjörgagna. Þetta er staðreynd sem er óumdeild og er hér um að ræða verulegan annmarka á framkvæmd kosninga. Með verulega annmarka sem og þar sem niðurstöðutölur úr kjördæminu breyttust milli fyrri talningar og endurtalningar, á þeim tíma sem vörslur kjörgagna voru ófullnægjandi, liggur jafnframt fyrir sú staðreynd að óvissa ríkir um það hver sé rétt niðurstaða úr kosningunum í Norðvesturkjördæmi. Við einfaldlega vitum ekki hver hinn lýðræðislegi vilji kjósenda var í Norðvesturkjördæmi vegna þess að atkvæðin voru ekki meðhöndluð með þeim hætti sem lög kveða á um. Bera kosningalögin með sér að sanna þurfi hvað nákvæmlega gerðist á þessum tíma sem varslan var ótrygg? Nei, svo er ekki, heldur að ætla megi að þessi annmarki hafi haft áhrif. Þá ítreka ég enn, tölurnar breyttust, það er staðreynd, sem hafði áhrif á veru 10 einstaklinga innan eða utan Alþingis. Við vitum ekki og getum líkast til aldrei komist á því hvort og þá hvað átti sér stað milli þess sem tölur eru lesnar upp um klukkan 7 að morgni sunnudagsins 26. september þar til talningafólk fer að mæta á talningarstað á sunnudeginum. Það veit heldur ekki það fólk sem tilnefnt var af framboðunum til að fylgjast með talningu í Norðvesturkjördæmi því þau voru ekki á staðnum. Í lögum um alþingiskosningar segir að ef gallar séu á kosningum sem ætla má að áhrif hafi haft á úrslit kosningarinnar skuli Alþingi gera kosninguna ógilda og þá skuli ný kosning fara fram í kjördæmi ef kosnings heils lista er ógild. Á Alþingi ræddu þau sem vildu staðfesta kjörbréf allra 63 þingmannanna meðal annars með þeim hætti að ekki væri vissa fyrir því hvað nákvæmlega olli því að atkvæðatölur breyttust og því sé ekki tækt að ógilda kosningarnar. Hér er verið að beita öfugri sönnunarbyrði þar sem þeir sem benda á þá verulegu annmarka sem voru á framkvæmdinni og þá verulegu óvissu sem uppi er um lýðræðislegan vilja kjósenda kjördæmisins eiga að sanna hvað nákvæmlega gerðist þegar atkvæðatölur breyttust er vörslur voru ófullnægjandi. Þar er verið að óska eftir að beitt verði meginreglu sakamálalaga um sakleysi uns sekt sé sönnuð, sem hvergi er getið í kosningalögunum. Þar er ekki gerð nein slík krafa né hafa þeir dómstólar, þar á meðal Hæstiréttur, sem fjallað hafa um kosningakærur til þessa dags gert slíka kröfu. Þetta mál snýst um lög en þetta snýst líka um ásýnd og traust kjósenda á að framkvæmd hafi verið með fullnægjandi hætti. Þar liggur sönnunarbyrði stjórnvalda og í dag Alþingis, að færa sönnur á að niðurstöður sýni lýðræðislegan vilja kjósenda. Slíku er ekki fyrir að fara í áliti og niðurstöðu meirihluta kjörbréfanefndar og því tel ég án nokkurs vafa að nauðsynlegt sé að ógilda kosningar í Norðvesturkjördæmi og ganga þar til kosninga að nýju. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun