Lýsum yfir neyðarástandi Katrín S. J. Steingrímsdóttir skrifar 26. apríl 2021 07:00 Um þessar mundir sýnir BBC þáttaröðina A Year to Change the World sem fylgir ferðum hinnar hugrökku Gretu Thunberg í heilt ár. Thunberg ferðast um víðan völl á skútunni sinni og hittir stjórnmálamenn, fólk sem upplifir áhrif loftslagsbreytinga á eigin skinni og fólk sem berst með einhverjum hætti gegn aukinni mengun. Hún notar sín áhrif í þágu jarðarinnar og ávarpar meðal annars Evrópuþingið og vekur athygli á því að heimurinn uppfylli ekki markmið Parísarsamkomulagsins ef fram heldur sem horfir. Markmið samkomulagsins er að stöðva aukinn útblástur gróðurhúsalofttegunda og koma hnattrænni hlýnun undir 2°C, með 1,5°C sem markmiðið. Núverandi aðgerðir á heimsvísu fullnægja ekki þeim markmiðum en miðað við núverandi aðgerðir væri hnattræn hlýnun yfir 2°C árið 2100. Greta Thunberg vakti heimsathygli árið 2018 þegar hún sleppti því að mæta í skólann, settist fyrir framan þinghúsið í Stokkhólmi og hóf þar fyrsta loftslagsverkfall heimsins. Nemendur víðsvegar um heim gerðu slíkt hið sama, marga föstudaga í röð og hreyfingin kallast Föstudagar fyrir framtíðina. Á Íslandi tóku nemendur einnig upp hanskann fyrir jörðina og tóku þátt í hreyfingunni með vikulegum mótmælum við Austurvöll. Þegar Covid-19 mætti til leiks hafði veiran áhrif á fjölmargt, þar á meðal loftslagsverkföllin. Færri sóttu mótmæli fyrir framan Alþingi, einhverjum mótmælum var aflýst og fréttaflutningur snerist að mestu um Covid og hann Donald Trump. Heimurinn sofnaði á verðinum gagnvart loftslagsvánni fyrir utan þá duglegu aðgerðasinna sem mættu alltaf þegar færi gafst, þá sem héldu áfram að vekja athygli á málefninu og þá sem gerðu sér grein fyrir að um neyðarástand væri að ræða. Kröfur unga fólksins eru skýrar: Lýst verði yfir neyðarástandi í loftslagsmálum. Loftslagsmarkmið verði lögfest. Dregið verði úr heildarlosun ásamt landnotkun um a.m.k. 50% fyrir árið 2030. Nú er ég ekki að saka íslensk stjórnvöld um algjört aðgerðaleysi. Engu að síður er það staðreynd að loftslagsmál hafa ekki verið forgangsatriði þessarar ríkisstjórnar eða annarra sem á undan henni komu. Ísland hefur skuldbundið sig til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda en losunin dregst mjög lítið saman. Síðasta árið fengum við að sjá að þegar metnaður er lagður í verkið þá er hægt að koma á samstöðu þjóðar gegn vágesti og að þjóðin geti verið upplýst um nauðsynlegar aðgerðir til þess að berjast gegn heimsfaraldri. Það sama á að eiga við loftslagsbreytingar. Loftslagsváin er annar heimsfaraldur. Áhrif hennar verða skaðlegri með hverjum deginum sem líður. Ætluð langtímaáhrif eins og hækkun sjávarborðs eru ekki svo fjarlæg fyrir fólk sem býr í lægstu byggðum. Talið er að um 250 milljónir manna verði á flótta vegna loftslagsbreytinga á næstu 30 árum. Fellibyljir, hungursneyð, flóð og bráðnun jökla hérlendis er bara brot af afleiðingum þeirra. Mikil óvissa er um hver og hvenær áhrif loftslagsbreytinga verða hérlendis en ljóst er að bráðnun jökla útsetur okkur fyrir aukinni hættu á úrkomuflóðum og hækkun sjávarmáls. Vaxandi fjöldi rannsókna sýnir að fórnarlömb umhverfisáhættu eru helst minnihlutahópar og fátækt fólk. Loftslagsváin stuðlar bæði að verri heilsu jarðar og auknum ójöfnuði mannkyns. Það er skylda stjórnvalda að bregðast við neyðarástandi og veita þjóðinni leiðsögn um sóttvarnir gegn loftslagsbreytingum. Sömuleiðis ætti það að vera réttur okkar að gagnsæi sé á aðgerðum stjórnvalda. Stjórnvöld eiga að upplýsa með reglulegu millibili hvað sé verið að gera, hvernig spáin lítur út, lögfesta loftslagsmarkmið og lýsa yfir neyðarástandi. Rétt eins og gert er með reglulegum blaðamannafundum vegna Covid-19. Það er óboðlegt að upplýsingar um aðgerðir gegn loftslagsvánni séu ekki aðgengilegar nema með heilmikilli Google-leit og enn þá meiri lögfræðikunnáttu. Tölum mannamál. Sömuleiðis ætti það að vera hlutverk stjórnvalda að upplýsa almenning um þær sóttvarnir sem þarf til þess að berjast gegn loftslagsvánni. Hvati í orðum dugir skammt heldur þarf að hvetja fólk fjárhagslega til þess að lifa grænna lífi. Mörgum finnst oft erfitt að taka umhverfisvænni ákvarðanir í neyslu sinni enda eru óumhverfisvænni kostirnir einnig þeir ódýrustu. Aukinn stuðningur við umhverfisvænar samgöngur, íslenska grænmetisbændur og skattaafsláttur á umhverfisvænna val. Þessir hagrænu hvatar eins og kolefnisgjald geta tekið stóran þátt í því að breyta neysluvenjum okkar af nauðsyn og virðingu gagnvart heimili mannkyns. Á meðan stjórnvöld grípa ekki strax til slíkra aðgerða megum við ekki láta stærð vandamálsins draga úr okkur allan kjark. Margt smátt gerir eitt stórt og hér skiptir máli að sýna samstöðu eins og hefur sýnt að borgi sig síðasta árið. Með því að breyta eigin lifnaðarháttum höfum við áhrif á fólkið sem stendur okkur næst. Jákvæð umhverfishegðun smitar út frá sér, líka litlu skrefin. Kolefnisspor Íslendinga er með því hæsta í heimi. Það eru einfaldar og ódýrar ákvarðanir sem þú getur tekið strax í dag til þess að minnka kolefnissporið og hafa áhrif á hegðun annarra. Í stað þess að kaupa hakk á eftir, prófaðu að nota baunir í staðinn. Skildu bílinn eftir heima þá daga sem hægt er. Ekki henda plastinu í svörtu tunnuna. Verslaðu fleiri notuð föt. Fylgdu @loftslagsverkfall á Instagram til þess að upplýsa þig um stöðu mála. Taktu þátt! #aðgerðirstrax Höfundur er háskólanemi og félagi í Viðreisn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir Skoðun Að vaxa inn í framtíðina Viðar Hreinsson Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Skoðun Skoðun Pólítísk aflúsun Ólafur Þór Ólafsson skrifar Skoðun Að vaxa inn í framtíðina Viðar Hreinsson skrifar Skoðun A Letter of Encouragement for Voters of Foreign Origin. Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason skrifar Skoðun Snúningshurðin í ráðuneytinu Jón Kaldal skrifar Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Sýnileiki og styrkur þjóðar Ásdís Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar skrifar Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir skrifar Sjá meira
Um þessar mundir sýnir BBC þáttaröðina A Year to Change the World sem fylgir ferðum hinnar hugrökku Gretu Thunberg í heilt ár. Thunberg ferðast um víðan völl á skútunni sinni og hittir stjórnmálamenn, fólk sem upplifir áhrif loftslagsbreytinga á eigin skinni og fólk sem berst með einhverjum hætti gegn aukinni mengun. Hún notar sín áhrif í þágu jarðarinnar og ávarpar meðal annars Evrópuþingið og vekur athygli á því að heimurinn uppfylli ekki markmið Parísarsamkomulagsins ef fram heldur sem horfir. Markmið samkomulagsins er að stöðva aukinn útblástur gróðurhúsalofttegunda og koma hnattrænni hlýnun undir 2°C, með 1,5°C sem markmiðið. Núverandi aðgerðir á heimsvísu fullnægja ekki þeim markmiðum en miðað við núverandi aðgerðir væri hnattræn hlýnun yfir 2°C árið 2100. Greta Thunberg vakti heimsathygli árið 2018 þegar hún sleppti því að mæta í skólann, settist fyrir framan þinghúsið í Stokkhólmi og hóf þar fyrsta loftslagsverkfall heimsins. Nemendur víðsvegar um heim gerðu slíkt hið sama, marga föstudaga í röð og hreyfingin kallast Föstudagar fyrir framtíðina. Á Íslandi tóku nemendur einnig upp hanskann fyrir jörðina og tóku þátt í hreyfingunni með vikulegum mótmælum við Austurvöll. Þegar Covid-19 mætti til leiks hafði veiran áhrif á fjölmargt, þar á meðal loftslagsverkföllin. Færri sóttu mótmæli fyrir framan Alþingi, einhverjum mótmælum var aflýst og fréttaflutningur snerist að mestu um Covid og hann Donald Trump. Heimurinn sofnaði á verðinum gagnvart loftslagsvánni fyrir utan þá duglegu aðgerðasinna sem mættu alltaf þegar færi gafst, þá sem héldu áfram að vekja athygli á málefninu og þá sem gerðu sér grein fyrir að um neyðarástand væri að ræða. Kröfur unga fólksins eru skýrar: Lýst verði yfir neyðarástandi í loftslagsmálum. Loftslagsmarkmið verði lögfest. Dregið verði úr heildarlosun ásamt landnotkun um a.m.k. 50% fyrir árið 2030. Nú er ég ekki að saka íslensk stjórnvöld um algjört aðgerðaleysi. Engu að síður er það staðreynd að loftslagsmál hafa ekki verið forgangsatriði þessarar ríkisstjórnar eða annarra sem á undan henni komu. Ísland hefur skuldbundið sig til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda en losunin dregst mjög lítið saman. Síðasta árið fengum við að sjá að þegar metnaður er lagður í verkið þá er hægt að koma á samstöðu þjóðar gegn vágesti og að þjóðin geti verið upplýst um nauðsynlegar aðgerðir til þess að berjast gegn heimsfaraldri. Það sama á að eiga við loftslagsbreytingar. Loftslagsváin er annar heimsfaraldur. Áhrif hennar verða skaðlegri með hverjum deginum sem líður. Ætluð langtímaáhrif eins og hækkun sjávarborðs eru ekki svo fjarlæg fyrir fólk sem býr í lægstu byggðum. Talið er að um 250 milljónir manna verði á flótta vegna loftslagsbreytinga á næstu 30 árum. Fellibyljir, hungursneyð, flóð og bráðnun jökla hérlendis er bara brot af afleiðingum þeirra. Mikil óvissa er um hver og hvenær áhrif loftslagsbreytinga verða hérlendis en ljóst er að bráðnun jökla útsetur okkur fyrir aukinni hættu á úrkomuflóðum og hækkun sjávarmáls. Vaxandi fjöldi rannsókna sýnir að fórnarlömb umhverfisáhættu eru helst minnihlutahópar og fátækt fólk. Loftslagsváin stuðlar bæði að verri heilsu jarðar og auknum ójöfnuði mannkyns. Það er skylda stjórnvalda að bregðast við neyðarástandi og veita þjóðinni leiðsögn um sóttvarnir gegn loftslagsbreytingum. Sömuleiðis ætti það að vera réttur okkar að gagnsæi sé á aðgerðum stjórnvalda. Stjórnvöld eiga að upplýsa með reglulegu millibili hvað sé verið að gera, hvernig spáin lítur út, lögfesta loftslagsmarkmið og lýsa yfir neyðarástandi. Rétt eins og gert er með reglulegum blaðamannafundum vegna Covid-19. Það er óboðlegt að upplýsingar um aðgerðir gegn loftslagsvánni séu ekki aðgengilegar nema með heilmikilli Google-leit og enn þá meiri lögfræðikunnáttu. Tölum mannamál. Sömuleiðis ætti það að vera hlutverk stjórnvalda að upplýsa almenning um þær sóttvarnir sem þarf til þess að berjast gegn loftslagsvánni. Hvati í orðum dugir skammt heldur þarf að hvetja fólk fjárhagslega til þess að lifa grænna lífi. Mörgum finnst oft erfitt að taka umhverfisvænni ákvarðanir í neyslu sinni enda eru óumhverfisvænni kostirnir einnig þeir ódýrustu. Aukinn stuðningur við umhverfisvænar samgöngur, íslenska grænmetisbændur og skattaafsláttur á umhverfisvænna val. Þessir hagrænu hvatar eins og kolefnisgjald geta tekið stóran þátt í því að breyta neysluvenjum okkar af nauðsyn og virðingu gagnvart heimili mannkyns. Á meðan stjórnvöld grípa ekki strax til slíkra aðgerða megum við ekki láta stærð vandamálsins draga úr okkur allan kjark. Margt smátt gerir eitt stórt og hér skiptir máli að sýna samstöðu eins og hefur sýnt að borgi sig síðasta árið. Með því að breyta eigin lifnaðarháttum höfum við áhrif á fólkið sem stendur okkur næst. Jákvæð umhverfishegðun smitar út frá sér, líka litlu skrefin. Kolefnisspor Íslendinga er með því hæsta í heimi. Það eru einfaldar og ódýrar ákvarðanir sem þú getur tekið strax í dag til þess að minnka kolefnissporið og hafa áhrif á hegðun annarra. Í stað þess að kaupa hakk á eftir, prófaðu að nota baunir í staðinn. Skildu bílinn eftir heima þá daga sem hægt er. Ekki henda plastinu í svörtu tunnuna. Verslaðu fleiri notuð föt. Fylgdu @loftslagsverkfall á Instagram til þess að upplýsa þig um stöðu mála. Taktu þátt! #aðgerðirstrax Höfundur er háskólanemi og félagi í Viðreisn.
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar