Nýr tónn Kristrún Frostadóttir skrifar 8. apríl 2021 13:01 Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur lagt til að auðugir einstaklingar og fyrirtæki sem högnuðust á kórónakreppunni borgi eins konar „samstöðuskatta“. Tímabundinn skatt til að vinna gegn þeim ójöfnuði sem hefur ágerst síðastliðið ár. Ungt fólk og fólk á lágum tekjum hafi liðið mest fyrir sóttvarnaraðgerðir á tímum COVID. Mikilvægt sé að senda þau skilaboð að við séum öll í þessu saman. Þýskaland hafi gripið til svipaðra aðgerða eftir sameiningu Austur- og Vestur-Þýskalands á sínum tíma. Sjóðurinn vill að fjármunirnir séu nýttir í almannaþágu, en segir jafnframt að boðskapur aðgerðarinnar sé það sem skipti mestu máli. Hér er stigið fast til jarðar og nýr tónn settur á sviði efnahagsmála. Því á bakvið boðskap um samstöðu liggja sterk efnahagsleg rök. Þar er Ísland ekki undanskilið. Forneskjuleg umræða Stór hluti þeirra sem eru án vinnu eða vinnulitlir hér á landi eru ungir einstaklingar og fólk undir meðaltekjum. Staða þessa fólks og framtíðarhorfur er falin á bakvið 1) punktstöðu um minni samdrátt í þjóðartekjum í fyrra en við var búist og 2) meðaltölum um ráðstöfunartekjur heimilanna sem ríkisstjórnin vitnar nú ósjaldan til að hafi aukist í fyrra. Paul Krugman hagfræðingur orðar þetta ágætlega um stöðuna Vestanhafs: „Sú staðreynd að meðaltekjur hafi haldist háar, að meðaltali hafi fólk það ágætt, hefur ekkert að gera með núverandi vanda. Milljónir eru enn án atvinnu.“ Nú síðast birtist eftirfarandi í umsögn fjármálaráðs um fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar út úr COVID: „Sumar afleiðingar samdráttarins koma niður á flestum heimilum, s.s. hækkandi almennt verðlag, en atvinnuleysi kemur einungis niður á þeim sem fyrir því verða. Í framlagðri fjármálaáætlun er ítarleg umfjöllun um stöðu heimilanna þar sem byggt er á meðaltölum. Meðaltöl segja þó lítið þegar frávikin eru stór.“ Enn fremur: „Aukið og langvarandi atvinnuleysi er ekki bara vandi einstakra hópa í samfélaginu. Áframhaldandi hátt atvinnuleysisstig mun kosta ríkissjóð í kringum 40 ma.kr. árlega út tímabilið sem er hátt í tvöföldun frá því sem var áætlað í málaflokkinn fyrir tilkomu kórónaveirufaraldursins.“ Þetta er 1,4% af landsframleiðslu. Það svipar til upphæðarinnar sem við munum greiða í vexti af allri skuldsetningunni sem nú hrannast upp vegna ástandsins og af skuldastabbanum sem fyrir var samkvæmt fjármálaáætlun. Það að einblína á vexti af fjárhagslegum skuldum en líta framhjá kostnaðinum af því að vernda ekki mannauð er forneskjuleg nálgun og algjörlega úr takti við nýjustu rannsóknir. Í síðustu krísu var takmarkaður skilningur á því að niðurskurður í efnislegri fjárfestingu myndi skila sér í margföldun á viðhaldskostnaði síðar meir. Við virðumst hafa lært af því þó illa gangi að ýta úr hlaði opinberri fjárfestingu. Grípum aftur niður í umsögn fjármálaráðs: „The Office of Government Property í Bretlandi hefur gefið út að frestun nauðsynlegs viðhalds geti aukið kostnað vegna viðhaldsins um 50% yfir 2-4 ára tímabil.“ Þessi krísa mun kenna okkur að skortur á stuðningi við fólk mun kosta okkur milljarða síðar meir. Spurningin er bara hvenær við erum móttækileg fyrir þessum upplýsingum – of seint eða í tæka tíð. Raunverulegar áhyggjur framtíðarkynslóða Fjármálaráðherra þreytist ekki á að ræða um framtíðarkynslóðir þegar skuldir ber á góma, en þá horfir hann fram hjá því að þetta fólk erfir líka vinnumarkaðinn sem út úr þessu ástandi kemur og samfélagsgerðina í heild sinni. Ungt fólk hefur ekki áhyggjur af skuldastöðu ríkissjóðs til skamms tíma þessa dagana. Það hafa áhyggjur af framtíðarhorfum sínum, möguleikum á að rækta eigin hæfileika og komast af stað í lífinu. Fjöldi rannsókna hafa sýnt fram á að einstaklingar sem fara inn á vinnumarkaðinn í krísu verða með lægri lífstekjur fyrir vikið. Þetta á við um einstaklinga af öllum stéttum. En sýnt hefur verið fram á að þau verða verst úti sem stóðu höllum fæti fyrir. Fleiri rannsóknir sýna svo neikvæð áhrif á tekjur barna umræddra einstaklinga. Svona staða getur vegið á fjölskyldum í fleiri kynslóðir. Þetta er vítahringurinn sem þarf að stoppa. Þetta snertir okkur öll. Þeir sem eldri eru þurfa að treysta á virkar vinnandi hendur. Atvinnuleysi getur haft langvarandi áhrif á virkni fólks á vinnumarkaði. Þá geta fjárhagsáhyggjur haft áhrif á barneignir ungra einstaklinga. Ein aðalbreytan í tekjuvexti þjóðar er atvinnuþátttaka og fólksfjölgun. Hagstæð lýðfræðileg þróun (aukin virkni, fleiri börn) er aðalforsenda þess að lífeyriskerfið geti staðið undir sér. Þetta er ástæðan fyrir því að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn vekur okkur nú til umhugsunar um mikilvægi samstöðu. Ekki endilega af samúð gagnvart þeim sem verða fyrir áfallinu og ekki bara til að ýta undir heilbrigðari samfélagsvitund á tímum hamfara. Heldur vegna þess að þetta er góð efnahagsmálastefna sem tryggir heilbrigðan tekjuvöxt hagkerfisins. Nýr tónn og ný nálgun í stjórnun efnahagsmála í takt við alþjóðlega umræðu er forsenda þess að skuldirnar sem hér byggjast upp út af COVID verði viðráðanlegar. Að við gröfum ekki undan mannauði, fólkinu sem skapar verðmætin. Rörsýn í fjármálum ríkissjóðs getur orðið til þess að kostnaðurinn af COVID verður meiri en ella, fjárhagslega og félagslega. Höfundur er hagfræðingur og þingframbjóðandi Samfylkingarinnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Samfylkingin Vinnumarkaður Skattar og tollar Kristrún Frostadóttir Mest lesið Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur lagt til að auðugir einstaklingar og fyrirtæki sem högnuðust á kórónakreppunni borgi eins konar „samstöðuskatta“. Tímabundinn skatt til að vinna gegn þeim ójöfnuði sem hefur ágerst síðastliðið ár. Ungt fólk og fólk á lágum tekjum hafi liðið mest fyrir sóttvarnaraðgerðir á tímum COVID. Mikilvægt sé að senda þau skilaboð að við séum öll í þessu saman. Þýskaland hafi gripið til svipaðra aðgerða eftir sameiningu Austur- og Vestur-Þýskalands á sínum tíma. Sjóðurinn vill að fjármunirnir séu nýttir í almannaþágu, en segir jafnframt að boðskapur aðgerðarinnar sé það sem skipti mestu máli. Hér er stigið fast til jarðar og nýr tónn settur á sviði efnahagsmála. Því á bakvið boðskap um samstöðu liggja sterk efnahagsleg rök. Þar er Ísland ekki undanskilið. Forneskjuleg umræða Stór hluti þeirra sem eru án vinnu eða vinnulitlir hér á landi eru ungir einstaklingar og fólk undir meðaltekjum. Staða þessa fólks og framtíðarhorfur er falin á bakvið 1) punktstöðu um minni samdrátt í þjóðartekjum í fyrra en við var búist og 2) meðaltölum um ráðstöfunartekjur heimilanna sem ríkisstjórnin vitnar nú ósjaldan til að hafi aukist í fyrra. Paul Krugman hagfræðingur orðar þetta ágætlega um stöðuna Vestanhafs: „Sú staðreynd að meðaltekjur hafi haldist háar, að meðaltali hafi fólk það ágætt, hefur ekkert að gera með núverandi vanda. Milljónir eru enn án atvinnu.“ Nú síðast birtist eftirfarandi í umsögn fjármálaráðs um fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar út úr COVID: „Sumar afleiðingar samdráttarins koma niður á flestum heimilum, s.s. hækkandi almennt verðlag, en atvinnuleysi kemur einungis niður á þeim sem fyrir því verða. Í framlagðri fjármálaáætlun er ítarleg umfjöllun um stöðu heimilanna þar sem byggt er á meðaltölum. Meðaltöl segja þó lítið þegar frávikin eru stór.“ Enn fremur: „Aukið og langvarandi atvinnuleysi er ekki bara vandi einstakra hópa í samfélaginu. Áframhaldandi hátt atvinnuleysisstig mun kosta ríkissjóð í kringum 40 ma.kr. árlega út tímabilið sem er hátt í tvöföldun frá því sem var áætlað í málaflokkinn fyrir tilkomu kórónaveirufaraldursins.“ Þetta er 1,4% af landsframleiðslu. Það svipar til upphæðarinnar sem við munum greiða í vexti af allri skuldsetningunni sem nú hrannast upp vegna ástandsins og af skuldastabbanum sem fyrir var samkvæmt fjármálaáætlun. Það að einblína á vexti af fjárhagslegum skuldum en líta framhjá kostnaðinum af því að vernda ekki mannauð er forneskjuleg nálgun og algjörlega úr takti við nýjustu rannsóknir. Í síðustu krísu var takmarkaður skilningur á því að niðurskurður í efnislegri fjárfestingu myndi skila sér í margföldun á viðhaldskostnaði síðar meir. Við virðumst hafa lært af því þó illa gangi að ýta úr hlaði opinberri fjárfestingu. Grípum aftur niður í umsögn fjármálaráðs: „The Office of Government Property í Bretlandi hefur gefið út að frestun nauðsynlegs viðhalds geti aukið kostnað vegna viðhaldsins um 50% yfir 2-4 ára tímabil.“ Þessi krísa mun kenna okkur að skortur á stuðningi við fólk mun kosta okkur milljarða síðar meir. Spurningin er bara hvenær við erum móttækileg fyrir þessum upplýsingum – of seint eða í tæka tíð. Raunverulegar áhyggjur framtíðarkynslóða Fjármálaráðherra þreytist ekki á að ræða um framtíðarkynslóðir þegar skuldir ber á góma, en þá horfir hann fram hjá því að þetta fólk erfir líka vinnumarkaðinn sem út úr þessu ástandi kemur og samfélagsgerðina í heild sinni. Ungt fólk hefur ekki áhyggjur af skuldastöðu ríkissjóðs til skamms tíma þessa dagana. Það hafa áhyggjur af framtíðarhorfum sínum, möguleikum á að rækta eigin hæfileika og komast af stað í lífinu. Fjöldi rannsókna hafa sýnt fram á að einstaklingar sem fara inn á vinnumarkaðinn í krísu verða með lægri lífstekjur fyrir vikið. Þetta á við um einstaklinga af öllum stéttum. En sýnt hefur verið fram á að þau verða verst úti sem stóðu höllum fæti fyrir. Fleiri rannsóknir sýna svo neikvæð áhrif á tekjur barna umræddra einstaklinga. Svona staða getur vegið á fjölskyldum í fleiri kynslóðir. Þetta er vítahringurinn sem þarf að stoppa. Þetta snertir okkur öll. Þeir sem eldri eru þurfa að treysta á virkar vinnandi hendur. Atvinnuleysi getur haft langvarandi áhrif á virkni fólks á vinnumarkaði. Þá geta fjárhagsáhyggjur haft áhrif á barneignir ungra einstaklinga. Ein aðalbreytan í tekjuvexti þjóðar er atvinnuþátttaka og fólksfjölgun. Hagstæð lýðfræðileg þróun (aukin virkni, fleiri börn) er aðalforsenda þess að lífeyriskerfið geti staðið undir sér. Þetta er ástæðan fyrir því að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn vekur okkur nú til umhugsunar um mikilvægi samstöðu. Ekki endilega af samúð gagnvart þeim sem verða fyrir áfallinu og ekki bara til að ýta undir heilbrigðari samfélagsvitund á tímum hamfara. Heldur vegna þess að þetta er góð efnahagsmálastefna sem tryggir heilbrigðan tekjuvöxt hagkerfisins. Nýr tónn og ný nálgun í stjórnun efnahagsmála í takt við alþjóðlega umræðu er forsenda þess að skuldirnar sem hér byggjast upp út af COVID verði viðráðanlegar. Að við gröfum ekki undan mannauði, fólkinu sem skapar verðmætin. Rörsýn í fjármálum ríkissjóðs getur orðið til þess að kostnaðurinn af COVID verður meiri en ella, fjárhagslega og félagslega. Höfundur er hagfræðingur og þingframbjóðandi Samfylkingarinnar
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson Skoðun
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun