Í tilefni skrifa rithöfundar og prófessors Ögmundur Jónasson skrifar 12. ágúst 2010 06:00 Á undanförnum tveimur áratugum hef ég átt þess kost að koma að málefnastarfi á vegum Evrópusambandsins sem stjórnmálamaður og forsvarsmaður í verkalýðshreyfingunni og hef ég reynt að láta til mín taka í slíkri vinnu einsog ég frekast hef orkað. Marga góða samstarfsfélaga - og skoðanasystkin - hef ég eignast í gegnum tíðina á þessum vettvangi. Innan Evrópusambandsins eru að sjálfsögðu, einsog í öllu mannlegu samfélagi, mismunandi stefnur og straumar. Ofan á hafa orðið í seinni tíð sjónarmið markaðshyggju og hefur almannaþjónustan, svo og samningsréttarkerfi verkalýðshreyfingarinnar, átt nokkuð í vök að verjast fyrir ásókn þessara afla. Í þessu sambandi má nefna, sem nýlegt dæmi , þjónustutilskipun ESB sem samþykkt var í lok árs 2006. Tilskipunin var afgreidd frá Alþingi með fyrirvara. Þann fyrirvara hefði ekki verið hægt að setja ef við hefðum verið innan ESB. Eftir að lyktir höfðu náðst á Evrópuþinginu um þjónustutilskipunina minnist ég þess að báðar fylkingar - þau sem vildu markaðsvæða samfélagsþjónustuna og hin sem voru því andvíg - hrósuðu sigri. Ástæðan var sú að allir sáu fram á að túlkun á tilskipuninni færi fram í dómssölum og þóttust báðir aðilar hafa fundið í lokasamþykktinni syllu til að standa á í fyrirsjáanlegri viðureign fyrir dómstólum. Markaður og dómsvaldÞetta tvennt virðist mér vera að gerast á vettvangi ESB: Aukin framsókn markaðsaflanna inn í lendur sem áður voru alfarið á vegum ríkis og sveitarfélaga og síðan hitt að dómstólar eru sífellt að verða meira stefnumótandi í málum sem eru í eðli sínu pólitísk, eða m.ö.o. lýðræðisleg úrlausnarefni, og snúa að skipulagi samfélagsins. Þetta vekur spurningar um hvort og hve lengi fyrirvarar sem kann að verða samið um halda gagnvart jafnræðisreglum sem dómstólar horfa jafnan til. Þegar jafnræðið snýr að markaðnum hafa félagslegir þættir oftar en ekki þurft að víkja fyrir kröfu um hömlulaus markaðsviðskipti. Í þriðja lagi vil ég nefna harða og óbilgjarna afstöðu gagnvart öðrum ríkjum og viðskiptablokkum. Þetta þekkja þriðjaheimsríkin mæta vel og má í því sambandi nefna deilur um tolla á landbúnaðarvörum. Í GATS viðræðunum á vettvangi Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar hefur ESB einnig beitt sér gagnvart þriðja heiminum með kröfum á hendur þeim um markaðsvæðingu á grunnþjónustu. Þarna hefur ESB komið fram sem ein heild og fylgt mjög harðri eiginhagsmuna pólitík sem í einhverju samhengi hefði verið kölluð einangrunarhyggja. Í þessum anda þótti mér vera grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, Hermans Van Rompuy, sem birtist í Morgunblaðinu 7. maí síðastliðinn. Forréttindi að verja!Setti hann þar fram gamalkunna kenningu um evrópskt stórríki sem kæmi til með að heyja harðvítuga baráttu í samkeppni við önnur viðskiptaveldi í heiminum. Hann sagði að Evrópumenn ættu „arfleifð" og „forréttindi" að verja: „Við erum mesta viðskiptaveldi heims. Þetta er árangur sem vert er að vera stoltur af. Hann sýnir einstaka getu okkar til að þróast og tryggja um leið arfleifð okkar. Við höfum enn getuna til þess. Í breytilegum heimi eru hins vegar önnur svæði tilbúin að gera betur en við efnahagslega. Störf okkar og áhrif eru í húfi." Sem andstæðingur inngöngu Íslands í ESB er ég orðinn vanur því að vera borið á brýn einangrunarhyggja og þjóðremba einsog það er kallað. Ég sagði í grein í Morgunblaðinu 6. ágúst þar sem ég fjallaði um þessa grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, að slíkum aðdróttunum hlyti að linna á meðan boðskapur af þessu tagi væri borinn á borð í Brussel. Ég vísaði til nýlendutímans, yfirgangs Evrópuríkja fyrr á tíð og krafna um áhrif og athafnarými nú. Lífsrými var hugtak sem ég notaði nánast í framhjáhlaupi um stórveldafrekju nýlendutímans en það er hugtak sem nasistum var tamt að nota á fjórða áratug síðustu aldar um landakröfur austur á bóginn. Og þar sem ég nefndi einnig aðra kunna vísan frá þessu tímaskeiði, um evrópska stórríkishugsun hlaut ég að vera að halda því fram að samasemmerki væri á milli Evrópusambandsins og nasisma, væntanlega með útrýmingarherferðum, ofsóknum, gasofnum og kynþáttahyggju! Gegn betri vitundAuðvitað vakti ekkert slíkt fyrir mér og mig grunar að enginn trúi því raunverulega. En þarna var tækifæri til að afvegaleiða umræðuna, nokkuð sem ótrúlegustu menn hafa reynt að gera. Baldur Þórhallsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, staðhæfir þannig í Fréttablaðinu í gær að ég hafi sagt Evrópusambandið byggja á hugmyndafræði Hitlers! Baldur segir sig hafa sett hljóðan við þessi tíðindi. Ég skal játa að sama henti mig þegar ég hugsaði til þess að prófessor við Hásóla Íslands skyldi leggjast eins lágt og hann gerði. Guðmundur Andri Thorsson lét ekki sitt eftir liggja í grein sem hann reit í Fréttblaðið í byrjun vikunnar. Hún heitir Ísland úr EFTA! Kjörin burt! og á fyrirsögnin að vísa til mín og sjónarmiða minna. Látum vera þótt Guðmundur Andri fari rangt með og skrumskæli málflutning minn. Ég á að vera „sjálfskipaður vinstrimaður" sem „aldrei" minnist á „lífskjör almennings í umræðu um Evrópumál" nema í því skyni að snúa út úr. Staðreyndin er sú að ég hef aldrei sagst vilja ganga úr EFTA, aðeins lýst vaxandi efasemdum um ágæti EES-samningsins og sagði ég nýlega í grein hér í blaðinu að ég hefði fremur kosið tvíhliða samning við ESB, eins og EFTA ríkið Sviss gerði. Það er hins vegar rétt hjá Guðmundi Andra að ég er sjálfskipaður vinstri-maður enda í eigin valdi sem betur fer hvaða skoðanir ég hef. Við erum frjáls til skoðana vona ég. Um Evrópusambandið hef ég nánast aldrei rætt nema í tengslum við lýðræði og lífskjör og vísa ég orðum Guðmundar Andra á bug um þau efni. Að bera fé á fólkÍ grein minni í Morgunblaðinu tefldi ég fram valkosti við stórveldishugsun Hermans Van Rompuy og spurði hvort væri „ vænlegra fyrir okkur - sem erum þrjú hundruð þúsund talsins - að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem neytendur á evrópskum stórmarkaði með takmörkuð lýðræðisleg áhrif, eða efla okkur sem fullvalda ríki sem á í samskiptum við önnur ríki með beinni aðkomu að samningum um öll okkar mikilvægustu mál - þar á meðal ráðstöfun sjávarauðlindarinnar, okkar dýrmætasta fjársjóðs?" Ég spurði hvers vegna við ættum „að fórna þessari úrvalsstöðu?" Þá varaði ég við því að Íslendingar létu glepjast af gjafastyrkjum sem boðaðir væru í tengslum við „aðlögunarferli" Íslands að ESB. Hef ég áður lýst skoðunum mínum á því að ESB skuli ætla að bera á okkur fé með þessum hætti, og villa okkur þannig sýn, en nákvæmlega þeim augum lít ég þessar styrkveitingar. Í grein minni minnti ég á gjafir hvíta mannsins í Norður-Ameríku þegar hann var að kaupa sér velvilja frumbyggja. Eitthvað fór þetta fyrir brjóstið á einhverjum. Eflaust er hægt að finna á þessu önnur heiti til að viðkomandi líði betur. Til dæmis að tala um pólitískar mútur. Viðræðuferli að snúast upp í aðlögun?Ég er einn þeirra sem greiddi atkvæði með aðildarumsókn Íslands að ESB. Ástæðan var sú að vísbendingar hafa komið fram um að stór hluti þjóðarinnar vildi láta á þetta reyna og síðan færi fram atkvæðagreiðsla um niðurstöðuna. Þetta gerði ég í anda lýðræðisins. Það breytir því ekki að ég tel hag Íslands betur borgið utan ESB en innan, er mjög gagnrýnin á stefnu bandalagsins og mislíkar hvernig viðræðuferlið er að snúast upp í aðlögunarferli. Höfundur er alþingismaður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Ögmundur Jónasson Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Á undanförnum tveimur áratugum hef ég átt þess kost að koma að málefnastarfi á vegum Evrópusambandsins sem stjórnmálamaður og forsvarsmaður í verkalýðshreyfingunni og hef ég reynt að láta til mín taka í slíkri vinnu einsog ég frekast hef orkað. Marga góða samstarfsfélaga - og skoðanasystkin - hef ég eignast í gegnum tíðina á þessum vettvangi. Innan Evrópusambandsins eru að sjálfsögðu, einsog í öllu mannlegu samfélagi, mismunandi stefnur og straumar. Ofan á hafa orðið í seinni tíð sjónarmið markaðshyggju og hefur almannaþjónustan, svo og samningsréttarkerfi verkalýðshreyfingarinnar, átt nokkuð í vök að verjast fyrir ásókn þessara afla. Í þessu sambandi má nefna, sem nýlegt dæmi , þjónustutilskipun ESB sem samþykkt var í lok árs 2006. Tilskipunin var afgreidd frá Alþingi með fyrirvara. Þann fyrirvara hefði ekki verið hægt að setja ef við hefðum verið innan ESB. Eftir að lyktir höfðu náðst á Evrópuþinginu um þjónustutilskipunina minnist ég þess að báðar fylkingar - þau sem vildu markaðsvæða samfélagsþjónustuna og hin sem voru því andvíg - hrósuðu sigri. Ástæðan var sú að allir sáu fram á að túlkun á tilskipuninni færi fram í dómssölum og þóttust báðir aðilar hafa fundið í lokasamþykktinni syllu til að standa á í fyrirsjáanlegri viðureign fyrir dómstólum. Markaður og dómsvaldÞetta tvennt virðist mér vera að gerast á vettvangi ESB: Aukin framsókn markaðsaflanna inn í lendur sem áður voru alfarið á vegum ríkis og sveitarfélaga og síðan hitt að dómstólar eru sífellt að verða meira stefnumótandi í málum sem eru í eðli sínu pólitísk, eða m.ö.o. lýðræðisleg úrlausnarefni, og snúa að skipulagi samfélagsins. Þetta vekur spurningar um hvort og hve lengi fyrirvarar sem kann að verða samið um halda gagnvart jafnræðisreglum sem dómstólar horfa jafnan til. Þegar jafnræðið snýr að markaðnum hafa félagslegir þættir oftar en ekki þurft að víkja fyrir kröfu um hömlulaus markaðsviðskipti. Í þriðja lagi vil ég nefna harða og óbilgjarna afstöðu gagnvart öðrum ríkjum og viðskiptablokkum. Þetta þekkja þriðjaheimsríkin mæta vel og má í því sambandi nefna deilur um tolla á landbúnaðarvörum. Í GATS viðræðunum á vettvangi Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar hefur ESB einnig beitt sér gagnvart þriðja heiminum með kröfum á hendur þeim um markaðsvæðingu á grunnþjónustu. Þarna hefur ESB komið fram sem ein heild og fylgt mjög harðri eiginhagsmuna pólitík sem í einhverju samhengi hefði verið kölluð einangrunarhyggja. Í þessum anda þótti mér vera grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, Hermans Van Rompuy, sem birtist í Morgunblaðinu 7. maí síðastliðinn. Forréttindi að verja!Setti hann þar fram gamalkunna kenningu um evrópskt stórríki sem kæmi til með að heyja harðvítuga baráttu í samkeppni við önnur viðskiptaveldi í heiminum. Hann sagði að Evrópumenn ættu „arfleifð" og „forréttindi" að verja: „Við erum mesta viðskiptaveldi heims. Þetta er árangur sem vert er að vera stoltur af. Hann sýnir einstaka getu okkar til að þróast og tryggja um leið arfleifð okkar. Við höfum enn getuna til þess. Í breytilegum heimi eru hins vegar önnur svæði tilbúin að gera betur en við efnahagslega. Störf okkar og áhrif eru í húfi." Sem andstæðingur inngöngu Íslands í ESB er ég orðinn vanur því að vera borið á brýn einangrunarhyggja og þjóðremba einsog það er kallað. Ég sagði í grein í Morgunblaðinu 6. ágúst þar sem ég fjallaði um þessa grein forseta framkvæmdastjórnar ESB, að slíkum aðdróttunum hlyti að linna á meðan boðskapur af þessu tagi væri borinn á borð í Brussel. Ég vísaði til nýlendutímans, yfirgangs Evrópuríkja fyrr á tíð og krafna um áhrif og athafnarými nú. Lífsrými var hugtak sem ég notaði nánast í framhjáhlaupi um stórveldafrekju nýlendutímans en það er hugtak sem nasistum var tamt að nota á fjórða áratug síðustu aldar um landakröfur austur á bóginn. Og þar sem ég nefndi einnig aðra kunna vísan frá þessu tímaskeiði, um evrópska stórríkishugsun hlaut ég að vera að halda því fram að samasemmerki væri á milli Evrópusambandsins og nasisma, væntanlega með útrýmingarherferðum, ofsóknum, gasofnum og kynþáttahyggju! Gegn betri vitundAuðvitað vakti ekkert slíkt fyrir mér og mig grunar að enginn trúi því raunverulega. En þarna var tækifæri til að afvegaleiða umræðuna, nokkuð sem ótrúlegustu menn hafa reynt að gera. Baldur Þórhallsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, staðhæfir þannig í Fréttablaðinu í gær að ég hafi sagt Evrópusambandið byggja á hugmyndafræði Hitlers! Baldur segir sig hafa sett hljóðan við þessi tíðindi. Ég skal játa að sama henti mig þegar ég hugsaði til þess að prófessor við Hásóla Íslands skyldi leggjast eins lágt og hann gerði. Guðmundur Andri Thorsson lét ekki sitt eftir liggja í grein sem hann reit í Fréttblaðið í byrjun vikunnar. Hún heitir Ísland úr EFTA! Kjörin burt! og á fyrirsögnin að vísa til mín og sjónarmiða minna. Látum vera þótt Guðmundur Andri fari rangt með og skrumskæli málflutning minn. Ég á að vera „sjálfskipaður vinstrimaður" sem „aldrei" minnist á „lífskjör almennings í umræðu um Evrópumál" nema í því skyni að snúa út úr. Staðreyndin er sú að ég hef aldrei sagst vilja ganga úr EFTA, aðeins lýst vaxandi efasemdum um ágæti EES-samningsins og sagði ég nýlega í grein hér í blaðinu að ég hefði fremur kosið tvíhliða samning við ESB, eins og EFTA ríkið Sviss gerði. Það er hins vegar rétt hjá Guðmundi Andra að ég er sjálfskipaður vinstri-maður enda í eigin valdi sem betur fer hvaða skoðanir ég hef. Við erum frjáls til skoðana vona ég. Um Evrópusambandið hef ég nánast aldrei rætt nema í tengslum við lýðræði og lífskjör og vísa ég orðum Guðmundar Andra á bug um þau efni. Að bera fé á fólkÍ grein minni í Morgunblaðinu tefldi ég fram valkosti við stórveldishugsun Hermans Van Rompuy og spurði hvort væri „ vænlegra fyrir okkur - sem erum þrjú hundruð þúsund talsins - að taka þátt í alþjóðasamstarfi sem neytendur á evrópskum stórmarkaði með takmörkuð lýðræðisleg áhrif, eða efla okkur sem fullvalda ríki sem á í samskiptum við önnur ríki með beinni aðkomu að samningum um öll okkar mikilvægustu mál - þar á meðal ráðstöfun sjávarauðlindarinnar, okkar dýrmætasta fjársjóðs?" Ég spurði hvers vegna við ættum „að fórna þessari úrvalsstöðu?" Þá varaði ég við því að Íslendingar létu glepjast af gjafastyrkjum sem boðaðir væru í tengslum við „aðlögunarferli" Íslands að ESB. Hef ég áður lýst skoðunum mínum á því að ESB skuli ætla að bera á okkur fé með þessum hætti, og villa okkur þannig sýn, en nákvæmlega þeim augum lít ég þessar styrkveitingar. Í grein minni minnti ég á gjafir hvíta mannsins í Norður-Ameríku þegar hann var að kaupa sér velvilja frumbyggja. Eitthvað fór þetta fyrir brjóstið á einhverjum. Eflaust er hægt að finna á þessu önnur heiti til að viðkomandi líði betur. Til dæmis að tala um pólitískar mútur. Viðræðuferli að snúast upp í aðlögun?Ég er einn þeirra sem greiddi atkvæði með aðildarumsókn Íslands að ESB. Ástæðan var sú að vísbendingar hafa komið fram um að stór hluti þjóðarinnar vildi láta á þetta reyna og síðan færi fram atkvæðagreiðsla um niðurstöðuna. Þetta gerði ég í anda lýðræðisins. Það breytir því ekki að ég tel hag Íslands betur borgið utan ESB en innan, er mjög gagnrýnin á stefnu bandalagsins og mislíkar hvernig viðræðuferlið er að snúast upp í aðlögunarferli. Höfundur er alþingismaður
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun