Covid-19 var fyrirsjáanlegur faraldur Hrund Gunnsteinsdóttir skrifar 30. mars 2020 13:00 Þegar Trump Bandaríkjaforseti sagði Covid-19 vera „ófyrirséð vandamál… enginn átti von á þessu,“ ranghvolfdu margir augunum því þetta er einfaldlega ekki rétt. Hefði einhver getaðspáð fyrir hvenær nákvæmlega næsti alþjóðafaraldur myndi eiga sér stað? Nei. Hefði einhver getað spáð fyrir hvar hann myndi byrja og hvert hann myndi dreifast og hvernig? Nei, líklega ekki. En smitsjúkdómafræðingar, þjóðaröryggisráðgjafar, sérfræðingar í heilbrigðis- og þróunarmálum hafa varað við því að það væri bara spurning um hvenær, ekki hvort slíkt gerist, - og hafa sagt að heimurinn væri ekki reiðubúinn til að takast á við þá stöðu. Með puttann á púlsinum „Við heiminum blasir bráð hætta á alvarlegum svæðisbundnum eða alþjóðlegum faraldri sem mun ekki einungis valda mörgum dauðsföllum, heldur setja hagkerfin í uppnám og skapa samfélagslega óreiðu." Þetta voru feitletruð varnarorð í skýrslunni Heimur í hættu, sem kom út í september síðastliðnum hjá Global Perparedness Monitoring Board (GPMB), sem er samstarfsverkefni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) og Alþjóðabankastofnana (e. World Bank Group). Þetta var líka umræðuefni Bill Gates í www.ted.com fyrirlestri frá 2015. Í október 2019 unnu svo Bill & Melinda Gates stofnunin og John Hopkins háskólinn með Alþjóðaefnahagsráðinu (e. World Economic Forum) að því að undirbúa viðbrögð leiðtoga víða um heim við heimsfaraldri. Sett var á svið æfing fyrir slíkt neyðarástand og hægt var að fylgjast með á netinu. Á svipuðum tíma stóð Miðstöð um strategíu og alþjóðafræði fyrir hermiæfingu sem sýndi svipaðar niðurstöður. Svona mætti áfram telja. Tæki og aðferðir eru til staðar „Heimurinn er í hættu," segir í ofangreindri skýrslu, "en, sem heild, búum við yfir tækjunum og aðferðunum til að bjarga okkur og hagkerfum okkar. Það sem þarf er forysta og vilji til að taka afgerandi og samstíga ákvarðanir." Fleiri alþjóðlegar áskoranir eru á sjóndeilarhringnum. Skoðum stöðuna. Loftslagsváin, hröð hlýnun, bæði á Norður- og Suðurskautinu og súrnun hafs. Hvernig erum við að undirbúa íslenskt menntakerfi, atvinnulíf og samfélag fyrir það? Hverjir hafa þar leiðandi hlutverk? Netöryggismál eru annað dæmi sem þarfnast sérstakrar athygli núna þegar hagkerfi og tæknikerfi eru viðkvæmari en ella, vegna lamandi áhrifa Covid-19. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir og forysta úr opinberum og einkageira víða um heim vekja athygli á stórvægilegri rýrnun á líffræðilegum fjölbreytileika í vistkerfum heims, sem veldur því að geta jarðar til að endurnýja sig er að minnka, með ófyrirséðum afleiðingum. Heilbrigðiskerfi um allan heim eru í vanda stödd af ýmsum ástæðum, m.a. vegna þess að þau standa ekki undir kostnaði eða ná ekki til allra íbúa. Svona mætti áfram telja. Global Risk Report 2020 sem Alþjóðaefnahagsráðið gaf út í janúar sl., stiklar á stóru í þessum efnum. Frjósamur jarðvegur Tilgangurinn með þessum skrifum er ekki að skapa vanmáttarkennd, heldur miklu frekar hvetja okkur til stórkostlegra verka. Heimurinn er breyttur og er að breytast. Það er staðreynd. Að finna okkur frjósaman farveg í nýjum heimi kallar á nýja hugsun, breytt viðskiptamódel og hagkerfi, markvisst samstarf þvert á ríki, geira og sérgreinar. Líkt og kemur fram í skýrslunni Heimur í hættu, sem ég vísa í hér í byrjun greinarinnar, búum við (heimurinn samanlagður) yfir tækni, aðferðum og þekkingu sem gerir það að verkum að við erum miklu undirbúnari fyrir þessar breytingar en við kannski ímyndum okkur. Til fyrirmyndar Það hvernig íslensk yfirvöld hafa haldið á spöðunum vegna Covid-19 er til fyrirmyndar. Almannavarnir og heilbrigðisþjónustan voru með plan. Ríkisstjórnin setti sérfræðingana við stýrið. Í samstarfi einka- og opinbers geira, er Ísland að leggja fram gögn og nýja þekkingu sem aðrar þjóðir geta nýtt sér. Ég finn það í samtölum við erlenda kollega að eftir þessu er tekið. Og mér finnst eflandi að sjá okkur úr fjarlægð, á öðru tungumáli, með gestsauga. Að leggja sitt fram í þágu heildarinnar, setja egóin til hliðar til að ná heildarmarkmiðum, er málið. Hugsum lengra fram í tímann Til þess að geta undirbúið okkur og skapað okkur bestu mögulegu framtíð í ljósi alþjóðlegra áskorana, þurfum við að innleiða langtímahugsun í ákvarðanir okkar í stjórn landsins, fjárfestingum og öllu þar á milli. Í heimi alþjóðlegra og landamæralausra áskorana, og í samkeppni í heimi tækni- og nýsköpunar, er það akkilesarhæll lýðræðisríkja að plana í mesta lagi 4 ár fram í tímann. Verkefnið er að hugsa okkur inn í framtíðina saman, með breiðri þátttöku, út frá sameiginlegri sýn og sviðsmyndum um hvernig við viljum búa og staðsetja okkur í heimi alþjóðlegra áskorana. Þetta væri ígrunduð vinna og hönnun sviðsmynda (e. future foresight) um það hvernig Ísland getur siglt inn í næstu 10, 30 eða 50 árin. Með því að vinna skynsamlega með alþjóðlegar áskoranir, ekki síður en tækifæri, er hægt að undirbúa okkur mun betur fyrir breyttan heim. Í því líkt og öðru, er mikilvægt að hagsmunir heildarinnar séu hafðir að leiðarljósi. Viðbrögð okkar á Íslandi við Covid-19 gefa ástæðu til bjartsýni um að þetta sé sannarlega mögulegt. Höfundur er þróunar- og átakafræðingur og í sérfræðingahópi World Economic Forum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun Fólkið í flokknum Helgi Áss Grétarsson Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar Trump Bandaríkjaforseti sagði Covid-19 vera „ófyrirséð vandamál… enginn átti von á þessu,“ ranghvolfdu margir augunum því þetta er einfaldlega ekki rétt. Hefði einhver getaðspáð fyrir hvenær nákvæmlega næsti alþjóðafaraldur myndi eiga sér stað? Nei. Hefði einhver getað spáð fyrir hvar hann myndi byrja og hvert hann myndi dreifast og hvernig? Nei, líklega ekki. En smitsjúkdómafræðingar, þjóðaröryggisráðgjafar, sérfræðingar í heilbrigðis- og þróunarmálum hafa varað við því að það væri bara spurning um hvenær, ekki hvort slíkt gerist, - og hafa sagt að heimurinn væri ekki reiðubúinn til að takast á við þá stöðu. Með puttann á púlsinum „Við heiminum blasir bráð hætta á alvarlegum svæðisbundnum eða alþjóðlegum faraldri sem mun ekki einungis valda mörgum dauðsföllum, heldur setja hagkerfin í uppnám og skapa samfélagslega óreiðu." Þetta voru feitletruð varnarorð í skýrslunni Heimur í hættu, sem kom út í september síðastliðnum hjá Global Perparedness Monitoring Board (GPMB), sem er samstarfsverkefni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) og Alþjóðabankastofnana (e. World Bank Group). Þetta var líka umræðuefni Bill Gates í www.ted.com fyrirlestri frá 2015. Í október 2019 unnu svo Bill & Melinda Gates stofnunin og John Hopkins háskólinn með Alþjóðaefnahagsráðinu (e. World Economic Forum) að því að undirbúa viðbrögð leiðtoga víða um heim við heimsfaraldri. Sett var á svið æfing fyrir slíkt neyðarástand og hægt var að fylgjast með á netinu. Á svipuðum tíma stóð Miðstöð um strategíu og alþjóðafræði fyrir hermiæfingu sem sýndi svipaðar niðurstöður. Svona mætti áfram telja. Tæki og aðferðir eru til staðar „Heimurinn er í hættu," segir í ofangreindri skýrslu, "en, sem heild, búum við yfir tækjunum og aðferðunum til að bjarga okkur og hagkerfum okkar. Það sem þarf er forysta og vilji til að taka afgerandi og samstíga ákvarðanir." Fleiri alþjóðlegar áskoranir eru á sjóndeilarhringnum. Skoðum stöðuna. Loftslagsváin, hröð hlýnun, bæði á Norður- og Suðurskautinu og súrnun hafs. Hvernig erum við að undirbúa íslenskt menntakerfi, atvinnulíf og samfélag fyrir það? Hverjir hafa þar leiðandi hlutverk? Netöryggismál eru annað dæmi sem þarfnast sérstakrar athygli núna þegar hagkerfi og tæknikerfi eru viðkvæmari en ella, vegna lamandi áhrifa Covid-19. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir og forysta úr opinberum og einkageira víða um heim vekja athygli á stórvægilegri rýrnun á líffræðilegum fjölbreytileika í vistkerfum heims, sem veldur því að geta jarðar til að endurnýja sig er að minnka, með ófyrirséðum afleiðingum. Heilbrigðiskerfi um allan heim eru í vanda stödd af ýmsum ástæðum, m.a. vegna þess að þau standa ekki undir kostnaði eða ná ekki til allra íbúa. Svona mætti áfram telja. Global Risk Report 2020 sem Alþjóðaefnahagsráðið gaf út í janúar sl., stiklar á stóru í þessum efnum. Frjósamur jarðvegur Tilgangurinn með þessum skrifum er ekki að skapa vanmáttarkennd, heldur miklu frekar hvetja okkur til stórkostlegra verka. Heimurinn er breyttur og er að breytast. Það er staðreynd. Að finna okkur frjósaman farveg í nýjum heimi kallar á nýja hugsun, breytt viðskiptamódel og hagkerfi, markvisst samstarf þvert á ríki, geira og sérgreinar. Líkt og kemur fram í skýrslunni Heimur í hættu, sem ég vísa í hér í byrjun greinarinnar, búum við (heimurinn samanlagður) yfir tækni, aðferðum og þekkingu sem gerir það að verkum að við erum miklu undirbúnari fyrir þessar breytingar en við kannski ímyndum okkur. Til fyrirmyndar Það hvernig íslensk yfirvöld hafa haldið á spöðunum vegna Covid-19 er til fyrirmyndar. Almannavarnir og heilbrigðisþjónustan voru með plan. Ríkisstjórnin setti sérfræðingana við stýrið. Í samstarfi einka- og opinbers geira, er Ísland að leggja fram gögn og nýja þekkingu sem aðrar þjóðir geta nýtt sér. Ég finn það í samtölum við erlenda kollega að eftir þessu er tekið. Og mér finnst eflandi að sjá okkur úr fjarlægð, á öðru tungumáli, með gestsauga. Að leggja sitt fram í þágu heildarinnar, setja egóin til hliðar til að ná heildarmarkmiðum, er málið. Hugsum lengra fram í tímann Til þess að geta undirbúið okkur og skapað okkur bestu mögulegu framtíð í ljósi alþjóðlegra áskorana, þurfum við að innleiða langtímahugsun í ákvarðanir okkar í stjórn landsins, fjárfestingum og öllu þar á milli. Í heimi alþjóðlegra og landamæralausra áskorana, og í samkeppni í heimi tækni- og nýsköpunar, er það akkilesarhæll lýðræðisríkja að plana í mesta lagi 4 ár fram í tímann. Verkefnið er að hugsa okkur inn í framtíðina saman, með breiðri þátttöku, út frá sameiginlegri sýn og sviðsmyndum um hvernig við viljum búa og staðsetja okkur í heimi alþjóðlegra áskorana. Þetta væri ígrunduð vinna og hönnun sviðsmynda (e. future foresight) um það hvernig Ísland getur siglt inn í næstu 10, 30 eða 50 árin. Með því að vinna skynsamlega með alþjóðlegar áskoranir, ekki síður en tækifæri, er hægt að undirbúa okkur mun betur fyrir breyttan heim. Í því líkt og öðru, er mikilvægt að hagsmunir heildarinnar séu hafðir að leiðarljósi. Viðbrögð okkar á Íslandi við Covid-19 gefa ástæðu til bjartsýni um að þetta sé sannarlega mögulegt. Höfundur er þróunar- og átakafræðingur og í sérfræðingahópi World Economic Forum.
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun