„Sterki maðurinn“ reynist illa í baráttunni við veiruna Þórir Guðmundsson skrifar 20. apríl 2020 07:10 Saga yfirstandandi faraldurs kórónuveiru verður ekki skrifuð fyrr en síðar. Samt má strax merkja mynstur í því hvernig mismunandi ríki hafa tekið á farsóttinni og árangurs aðgerða þeirra. Í stuttu máli þá hefur opið, frjálslynt lýðræði sýnt styrk sinn en valdboðshyggja „sterka mannsins“ opinberað sína verstu veikleika. Í Kína, þar sem farsóttinn spratt upp og breiddist út með ótrúlegum hraða, glötuðust mikilvægir dagar í upphafi. Það voru dagar sem hefðu kannski dugað til að berja veiruna niður eða að minnsta kosti að hægja á henni. Eðli veldisvaxtarinns segir okkur að fyrirbyggjandi aðgerðir í upphafi eru margfalt, margfalt áhrifameiri heldur en ef þær koma viku síðar. Eðli valdboðskerfis er að hinn æðsti leiðtogi, Xi Jinping í þessu tilfelli, þarf ekki einu sinni að gefa fyrirmæli. Allir í valdapíramídanum vita hvað hann vill og vill ekki. Og eitt af því sem hinn æðsti leiðtogi vill ekki eru slæmar fréttir. Enginn vill vera boðberi slíkra frétta. Þegar læknar í Wuhan fóru að vara við nýjum og skæðum sjúkdómi var fyrsta viðbragð að þagga niður í þeim. Því fór sem fór. Í Bandaríkjunum vill Donald Trump forseti heldur engar slæmar fréttir, ekkert sem getur rýrt möguleika hans til endurkjörs í nóvember. Á nýlegum blaðamannafundi í Hvíta húsinu – sem nú eru haldnir daglega og vara stundum á þriðju klukkustund – spurði fréttamaður hann sjálfsagðrar spurningar um skort á öndunarvélum Forsetinn hellti sér yfir fréttamanninn og kvartaði undan því að hann spyrði ekki nógu jákvæðra spurninga. Tilraunir Trumps til að berja sér á brjóst og gera lítið úr síversnandi mannskæðum faraldri er ekki bara barnsleg, einfeldningsleg og hjákátleg heldur er hún stórhættuleg. Trump hefur kynt undir sundrungaröflunum, sem treysta ekki sérfræðingum og vilja fara sínu fram þó að afleiðingarnar fyrir heildina geti verið skelfilegar. Þó eru Bandaríkin langt frá því að vera Kína. Þau búa við opið stjórnarfar og stjórnmálamenningu þar sem átök um stórt og smátt þykja sjálfsögð. Óvíða eru fjölmiðlar harðari í horn að taka og fólk getur tekið afstöðu á grundvelli upplýsinga sem eru aðgengilegar öllum sem hafa tíma og nennu til að vafra um vefinn. Bandaríkjamenn eru hins vegar svo óheppnir að hafa valið sér óhæfan forseta. Trump hefur skipulega rifið niður innviði stjórnkerfisins, bolað burt sérfræðingum og ráðið pólitíska viðhlæjendur og faglega viðvaninga í staðinn. Innbyggð vantrú margra Bandaríkjamanna á því að nokkuð gott geti komið frá Washington á sinn þátt í að veikja stjórnkerfið og þegar við bætist valdhafi sem einbeitir sér að því að rústa því þá er ekki á góðu von. Fjölmiðlar hafa undanfarið bent á að nokkur ríki, þar sem konur eru við stjórnvölinn, hafi staðið sig betur en önnur í baráttunni við kórónuveiruna. Á Nýjasjálandi hafi Jacinda Ardern tekið óvinsæla ákvörðun snemma um að stöðva komu ferðamanna. Í Tævan hafi Tsai Ing-wen forseti frétt af dularfullum sjúkdómi í Wuhan í desember og nær samstundis fyrirskipað að allir sem kæmu með flugvélum þaðan þyrftu að fara í gegnum heilbrigðisskoðun. Angela Merkel kanslari Þýskalands hafi á svipaðan hátt brugðist hratt við og á Íslandi hafi stjórnvöld með Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra í broddi fylkingar staðið fyrir viðamiklum prófunum meðal almennings og sett á fót öflugt smitrakningarteymi sem hefur sent smitaða í einangrun og aðra í sóttkví. Allt er þetta satt og rétt en nær samt ekki kjarnanum í því sem er að gerast. Allir þeir kvenleiðtogar sem CNN telur upp hafa fyrir löngu sannað forystuhæfileika sína en þær eru við völd í ríkjum þar sem þeir fá að njóta sín. Hér erum við að tala um frjálslynd lýðræðisríki, sem stefna að jöfnuði, þátttöku borgaranna og trausti í samfélaginu. Það eru þjóðfélög þar sem læknar eru ekki neyddir til að draga viðvörunarorð sín til baka eða fréttamenn niðurlægðir fyrir að spyrja erfiðra spurninga. Í þessum löndum leggja stjórnmálamenn áherslu á mál sem standa almenningi nærri, svo sem að byggja upp gott heilbrigðiskerfi. Í þessum löndum er almenningur vel upplýstur um þjóðfélagsmál og í þeim er mikil félagsleg samheldni. Og í þessum löndum ríkir sæmilegt traust í garð ráðamanna, meðal annars af því að þar er ekki sama fjarlægð milli þeirra og almennings eins og í mörgum valdboðsríkjum. Í upphafi faraldursins litu margir til aðgerða Kínverja í Wuhan og sáu þar merki um kosti einræðisins, svo sem að geta miskunnarlaust lokað stórum hluta landsins. En upp á síðkastið hafa ókostirnir komið í ljós, sem leyfðu faraldrinum að breiðast út í upphafi. Og á sama tíma hefur frjálslyndum lýðræðisríkjum tekist framúrskarandi vel að kæfa faraldurinn niður, þrátt fyrir gífurlegan efnahagslegan kostnað, með breiðri og sjálfviljugri þátttöku almennings. Þjóðsagan um að einræðisherrar og „sterkir“ valdamenn séu líklegri til að bregðast hratt og afgerandi við aðsteðjandi hættu hefur beðið hnekki undanfarnar vikur. Frjálslynd lýðræðisríki hafa sannað styrk sinn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Þórir Guðmundsson Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Refsa fyrst, spyrja svo? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Saga yfirstandandi faraldurs kórónuveiru verður ekki skrifuð fyrr en síðar. Samt má strax merkja mynstur í því hvernig mismunandi ríki hafa tekið á farsóttinni og árangurs aðgerða þeirra. Í stuttu máli þá hefur opið, frjálslynt lýðræði sýnt styrk sinn en valdboðshyggja „sterka mannsins“ opinberað sína verstu veikleika. Í Kína, þar sem farsóttinn spratt upp og breiddist út með ótrúlegum hraða, glötuðust mikilvægir dagar í upphafi. Það voru dagar sem hefðu kannski dugað til að berja veiruna niður eða að minnsta kosti að hægja á henni. Eðli veldisvaxtarinns segir okkur að fyrirbyggjandi aðgerðir í upphafi eru margfalt, margfalt áhrifameiri heldur en ef þær koma viku síðar. Eðli valdboðskerfis er að hinn æðsti leiðtogi, Xi Jinping í þessu tilfelli, þarf ekki einu sinni að gefa fyrirmæli. Allir í valdapíramídanum vita hvað hann vill og vill ekki. Og eitt af því sem hinn æðsti leiðtogi vill ekki eru slæmar fréttir. Enginn vill vera boðberi slíkra frétta. Þegar læknar í Wuhan fóru að vara við nýjum og skæðum sjúkdómi var fyrsta viðbragð að þagga niður í þeim. Því fór sem fór. Í Bandaríkjunum vill Donald Trump forseti heldur engar slæmar fréttir, ekkert sem getur rýrt möguleika hans til endurkjörs í nóvember. Á nýlegum blaðamannafundi í Hvíta húsinu – sem nú eru haldnir daglega og vara stundum á þriðju klukkustund – spurði fréttamaður hann sjálfsagðrar spurningar um skort á öndunarvélum Forsetinn hellti sér yfir fréttamanninn og kvartaði undan því að hann spyrði ekki nógu jákvæðra spurninga. Tilraunir Trumps til að berja sér á brjóst og gera lítið úr síversnandi mannskæðum faraldri er ekki bara barnsleg, einfeldningsleg og hjákátleg heldur er hún stórhættuleg. Trump hefur kynt undir sundrungaröflunum, sem treysta ekki sérfræðingum og vilja fara sínu fram þó að afleiðingarnar fyrir heildina geti verið skelfilegar. Þó eru Bandaríkin langt frá því að vera Kína. Þau búa við opið stjórnarfar og stjórnmálamenningu þar sem átök um stórt og smátt þykja sjálfsögð. Óvíða eru fjölmiðlar harðari í horn að taka og fólk getur tekið afstöðu á grundvelli upplýsinga sem eru aðgengilegar öllum sem hafa tíma og nennu til að vafra um vefinn. Bandaríkjamenn eru hins vegar svo óheppnir að hafa valið sér óhæfan forseta. Trump hefur skipulega rifið niður innviði stjórnkerfisins, bolað burt sérfræðingum og ráðið pólitíska viðhlæjendur og faglega viðvaninga í staðinn. Innbyggð vantrú margra Bandaríkjamanna á því að nokkuð gott geti komið frá Washington á sinn þátt í að veikja stjórnkerfið og þegar við bætist valdhafi sem einbeitir sér að því að rústa því þá er ekki á góðu von. Fjölmiðlar hafa undanfarið bent á að nokkur ríki, þar sem konur eru við stjórnvölinn, hafi staðið sig betur en önnur í baráttunni við kórónuveiruna. Á Nýjasjálandi hafi Jacinda Ardern tekið óvinsæla ákvörðun snemma um að stöðva komu ferðamanna. Í Tævan hafi Tsai Ing-wen forseti frétt af dularfullum sjúkdómi í Wuhan í desember og nær samstundis fyrirskipað að allir sem kæmu með flugvélum þaðan þyrftu að fara í gegnum heilbrigðisskoðun. Angela Merkel kanslari Þýskalands hafi á svipaðan hátt brugðist hratt við og á Íslandi hafi stjórnvöld með Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra í broddi fylkingar staðið fyrir viðamiklum prófunum meðal almennings og sett á fót öflugt smitrakningarteymi sem hefur sent smitaða í einangrun og aðra í sóttkví. Allt er þetta satt og rétt en nær samt ekki kjarnanum í því sem er að gerast. Allir þeir kvenleiðtogar sem CNN telur upp hafa fyrir löngu sannað forystuhæfileika sína en þær eru við völd í ríkjum þar sem þeir fá að njóta sín. Hér erum við að tala um frjálslynd lýðræðisríki, sem stefna að jöfnuði, þátttöku borgaranna og trausti í samfélaginu. Það eru þjóðfélög þar sem læknar eru ekki neyddir til að draga viðvörunarorð sín til baka eða fréttamenn niðurlægðir fyrir að spyrja erfiðra spurninga. Í þessum löndum leggja stjórnmálamenn áherslu á mál sem standa almenningi nærri, svo sem að byggja upp gott heilbrigðiskerfi. Í þessum löndum er almenningur vel upplýstur um þjóðfélagsmál og í þeim er mikil félagsleg samheldni. Og í þessum löndum ríkir sæmilegt traust í garð ráðamanna, meðal annars af því að þar er ekki sama fjarlægð milli þeirra og almennings eins og í mörgum valdboðsríkjum. Í upphafi faraldursins litu margir til aðgerða Kínverja í Wuhan og sáu þar merki um kosti einræðisins, svo sem að geta miskunnarlaust lokað stórum hluta landsins. En upp á síðkastið hafa ókostirnir komið í ljós, sem leyfðu faraldrinum að breiðast út í upphafi. Og á sama tíma hefur frjálslyndum lýðræðisríkjum tekist framúrskarandi vel að kæfa faraldurinn niður, þrátt fyrir gífurlegan efnahagslegan kostnað, með breiðri og sjálfviljugri þátttöku almennings. Þjóðsagan um að einræðisherrar og „sterkir“ valdamenn séu líklegri til að bregðast hratt og afgerandi við aðsteðjandi hættu hefur beðið hnekki undanfarnar vikur. Frjálslynd lýðræðisríki hafa sannað styrk sinn.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun