Léttum kolefnissporið, prentum innanlands Kristjana Guðbrandsdóttir, Guðrún Birna Jörgensen og Georg Páll Skúlason skrifa 28. ágúst 2020 16:15 Íslensk prentfyrirtæki eru brautryðjendur í umhverfismálum en þrátt fyrir það færist prentun í stórauknum mæli út fyrir landsteinana. Ríkisfyrirtæki og stofnanir prenta reglulega gögn og bækur í erlendum prentsmiðjum og taka lægsta tilboði þrátt fyrir þyngra kolefnisspor. Þá bera bæði fyrirtæki og stofnanir fyrir sig umverfisvernd þegar skorið er niður í prentun á fræðslu- eða markaðsefni. Þetta er þarft umfjöllunarefni enda byggir ákvarðanataka fyrirtækja og stjórnvalda stundum á sleggjudómum um pappírs- og prentiðnað. Þungt kolefnisspor Árið 2016 reiknaði Efla verkfræðistofa kolefnisspor stærstu prentsmiðju landsins. Útreikningarnir sýndu meðal annars að bók sem er prentuð hjá algengum keppinautum erlendis hafði allt að 352% þyngra kolefnisspor en bók prentuð á Íslandi. Hlutur raforkunotkunar er veigamikill þáttur í kolefnissporinu í þeim löndum þar sem raforkan er ekki framleidd með endurnýjanlegum orkugjöfum og þá skiptir flutningavegalengd miklu máli. Innflutningur á tilbúinni bók vegur allt að 24% af heildarkolefnisspori bókar, og fer eftir þeirri vegalengd sem flytja þarf. Nú er svo komið að nærri 80% bókatitla er prentaður erlendis og íslenskir skattgreiðendur fjármagna í raun niðurgreiðslu bókaútgefenda óháð því hvar bækurnar eru prentaðar eftir að sú ákvörðun var tekin að endurgreiða 25% af öllum útgáfukostnaði við íslenskar bækur. Það skýtur skökku við þegar stjórnvöld vilja standa við metnaðarfull markmið í loftlagsmálum. Það ætti að horfa til umhverfissjónarmiða í reglugerðum í víðari skilningi en nú er gert, til dæmis hvert sé kolefnisspor bókaútgáfunnar. Með því að prenta innanlands, léttum við kolefnissporið. Mistök Við fögnum stuðningi stjórnvalda við íslenska bókaútgefendur en viljum árétta að það eru stórkostleg mistök að styðja ekki við íslensk prentfyrirtæki um leið og að það er raunveruleg hætta á því að sérfræðiþekking á prentsmíði, prentun og bókbandi glatist hér á landi. Það ætti að styðja við íslensk prentfyrirtæki og skilyrða styrk til íslenskra útgefenda því að prentað sé innanlands. Vegna þess að kolefnissporið er léttara í samanburði við erlend prentfyrirtæki og til að vernda störf og þekkingu fagfólks sem starfar í iðnaðinum. Réttum af kúrsinn Um 800 manns starfa í prentiðnaði á Íslandi í hátæknivæddum þjónustufyrirtækjum þar sem starfar fagfólk í prentun, bókbandi og grafískri miðlun. Staða þessa fagfólks í iðnaðinum fer sífellt versnandi og það má ekki draga það að taka réttar ákvarðanir í þágu umhverfis og þessa sjálfbæra iðnaðar sem hefur að auki mjög sterka tengingu við sögu okkar, tungumál og menningu. Það skiptir miklu máli að rétta af kúrsinn núna og að stjórnvöld sýni að þau ætli raunverulega að taka ábyrgð í umhverfismálum og styðja um leið við atvinnustarfsemi sem leggur áherslu á sjálfbærni. Nytjaskógar gegn loftlagsáhrifum Við teljum að lítill stuðningur við iðnaðinn stafi að hluta til af skorti á þekkingu á sjálfbærni þessa iðnaðar og að mýtur um pappírs- og prentiðnað séu lífseigar. Nýverið var gefið út fræðslurit um sjálfbærni pappírs. Í ritinu er farið yfir sleggjudóma og staðreyndir sem varða vinnslu pappírs. Til dæmis þá staðreynd að pappírs- og prentiðnaður á norðurhveli jarðar tryggir heilbrigða og vaxandi nytjaskóga og notar virt vottunarkerfi sem tryggir að pappírinn sé unninn úr sjálfbærum skógi. Fræðsluritið er gefið út í samstarfi IÐUNNAR fræðsluseturs, Samtaka iðnaðarins, GRAFÍU stéttarfélags og pappírsinnflytjenda. Stuðst er við rannsóknir Alþjóðaefnahagsþingsins og kynningarefni frá alþjóðlegu samtökunum Two Sides sem hafa það að markmiði að upplýsa um sjálfbærni pappírs- og prentiðnaðar og styðjast eingöngu við vísindalegar rannsóknir. Frá árinu 2005-2015 uxu evrópskir nytjaskógar um 44.000 ferkílómetra, sem er stærra landsvæði en Sviss og sem nemur vexti á stærð við 1.500 fótboltavelli á hverjum degi. Á einu ári tekur þroskað tré til sín um það bil 22 kg af koltvísýringi úr andrúmsloftinu og gefur frá sér súrefni í staðinn. Af því að pappír er unninn úr trjám, geymir hann kolefni allan sinn líftíma. Skógar eru okkur dýrmætir og hafa hlutverk í baráttu okkar gegn loftlagsáhrifum. Borið hefur á því að stjórnvöld og stofnanir haldi því fram að það sé í þágu umhverfisverndar að hafna viðtöku efnis á pappír, nú síðast Reykjavíkurborg, sem sendi öllum borgarbúum límmiða sem gefur þeim valkost að hafna bæklingum, blöðum og markpósti. Það er skiljanlegt að fagfólk í prentiðnaði sárni framtakið og minni á metnað sinn í umhverfismálum. Harðnandi barátta Íslenskur prentiðnaður hefur síðustu ár átt undir högg að sækja í vaxandi samkeppni við prentun á erlendum mörkuðum. Íslensk prentfyrirtæki hafa verið undirboðin af erlendum fyrirtækjum í Evrópu og Asíu. Í könnun, sem framkvæmd var af Bókasambandi Íslands haustið 2019, kemur fram að 78% þeirra íslensku bóka sem gefnar eru út fyrir jólin 2019 eru prentaðar erlendis. Hlutfallið var 80% árið á undan. Á meðfylgjandi mynd má sjá sögulega þróun í prentun íslenskra bóka erlendis. Fyrir fjölbreytt atvinnulíf, menningu og efnahag þjóðarbúsins skiptir miklu máli að prentiðnaður fái að dafna hér á landi. Jafnframt að þeir sem hafa stundað nám og eru að stunda nám í þessum lögvernduðu starfsgreinum fái tækifæri til þess að vinna við sitt fag. Stjórnvöld leggja ríka áherslu á að taka ábyrgð í umhverfismálum og hefur ríkisstjórnin sett sér það markmið að Íslandi verði kolefnishlutlaust í síðasta lagi árið 2040. Íslensk prentfyrirtæki gegna þar mikilvægu hlutverki enda eru þau í fararbroddi í umhverfismálum. Höfundar eru Georg Páll Skúlason, formaður stéttarfélagsins GRAFÍU, Guðrún Birna Jörgensen, viðskiptastjóri á framleiðslusviði Samtaka iðnaðarins og Kristjana Guðbrandsdóttir, sviðstjóri prents og miðlunar hjá IÐUNNI fræðslusetri . Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson Skoðun Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun Yfirborðskennd tiltekt Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Dýrasti staður í heimi Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Minni sóun, meiri verðmæti Heiða Björg Hilmisdóttir Skoðun Einn pakki á dag Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skuggaráðherra ríkisstjórnarinnar Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Minni sóun, meiri verðmæti Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskennd tiltekt Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Við hvað erum við hrædd? Ingvi Hrafn Laxdal Victorsson skrifar Skoðun Höfuðborgin eftir fimmtíu ár, hvað erum við að tala um? Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar Skoðun Einn pakki á dag Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson skrifar Skoðun Hörmungarnar sem heimurinn hunsar Ragnar Schram skrifar Skoðun Dýrasti staður í heimi Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Grafið undan grunnstoð ríka samfélagsins Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Milljarðar evra streyma enn til Pútíns Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar Skoðun Að þétta byggð Halldór Eiríksson skrifar Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Slökkvum ekki Ljósið Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Er það ekki sjálfsögð krafa að fá bílastæði? Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Of lítið, of seint! Hjálmtýr Heiðdal,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Halla fer að ræða um frið við einræðisherra Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Ákall til allra velunnara Sólheima í Grímsnesi Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Varðveitum vatnið – hugvekja Hópur starfsfólks Náttúruminjasafns Íslands skrifar Skoðun Innviðaskuld við íslenskuna Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Fatlað fólk rukkað með rangindum fyrir bílastæði Haukur Ragnar Hauksson skrifar Skoðun Vissir þú, að.... og eða er þér bara slétt sama Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hver hagnast á hatrinu? Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Íslensk prentfyrirtæki eru brautryðjendur í umhverfismálum en þrátt fyrir það færist prentun í stórauknum mæli út fyrir landsteinana. Ríkisfyrirtæki og stofnanir prenta reglulega gögn og bækur í erlendum prentsmiðjum og taka lægsta tilboði þrátt fyrir þyngra kolefnisspor. Þá bera bæði fyrirtæki og stofnanir fyrir sig umverfisvernd þegar skorið er niður í prentun á fræðslu- eða markaðsefni. Þetta er þarft umfjöllunarefni enda byggir ákvarðanataka fyrirtækja og stjórnvalda stundum á sleggjudómum um pappírs- og prentiðnað. Þungt kolefnisspor Árið 2016 reiknaði Efla verkfræðistofa kolefnisspor stærstu prentsmiðju landsins. Útreikningarnir sýndu meðal annars að bók sem er prentuð hjá algengum keppinautum erlendis hafði allt að 352% þyngra kolefnisspor en bók prentuð á Íslandi. Hlutur raforkunotkunar er veigamikill þáttur í kolefnissporinu í þeim löndum þar sem raforkan er ekki framleidd með endurnýjanlegum orkugjöfum og þá skiptir flutningavegalengd miklu máli. Innflutningur á tilbúinni bók vegur allt að 24% af heildarkolefnisspori bókar, og fer eftir þeirri vegalengd sem flytja þarf. Nú er svo komið að nærri 80% bókatitla er prentaður erlendis og íslenskir skattgreiðendur fjármagna í raun niðurgreiðslu bókaútgefenda óháð því hvar bækurnar eru prentaðar eftir að sú ákvörðun var tekin að endurgreiða 25% af öllum útgáfukostnaði við íslenskar bækur. Það skýtur skökku við þegar stjórnvöld vilja standa við metnaðarfull markmið í loftlagsmálum. Það ætti að horfa til umhverfissjónarmiða í reglugerðum í víðari skilningi en nú er gert, til dæmis hvert sé kolefnisspor bókaútgáfunnar. Með því að prenta innanlands, léttum við kolefnissporið. Mistök Við fögnum stuðningi stjórnvalda við íslenska bókaútgefendur en viljum árétta að það eru stórkostleg mistök að styðja ekki við íslensk prentfyrirtæki um leið og að það er raunveruleg hætta á því að sérfræðiþekking á prentsmíði, prentun og bókbandi glatist hér á landi. Það ætti að styðja við íslensk prentfyrirtæki og skilyrða styrk til íslenskra útgefenda því að prentað sé innanlands. Vegna þess að kolefnissporið er léttara í samanburði við erlend prentfyrirtæki og til að vernda störf og þekkingu fagfólks sem starfar í iðnaðinum. Réttum af kúrsinn Um 800 manns starfa í prentiðnaði á Íslandi í hátæknivæddum þjónustufyrirtækjum þar sem starfar fagfólk í prentun, bókbandi og grafískri miðlun. Staða þessa fagfólks í iðnaðinum fer sífellt versnandi og það má ekki draga það að taka réttar ákvarðanir í þágu umhverfis og þessa sjálfbæra iðnaðar sem hefur að auki mjög sterka tengingu við sögu okkar, tungumál og menningu. Það skiptir miklu máli að rétta af kúrsinn núna og að stjórnvöld sýni að þau ætli raunverulega að taka ábyrgð í umhverfismálum og styðja um leið við atvinnustarfsemi sem leggur áherslu á sjálfbærni. Nytjaskógar gegn loftlagsáhrifum Við teljum að lítill stuðningur við iðnaðinn stafi að hluta til af skorti á þekkingu á sjálfbærni þessa iðnaðar og að mýtur um pappírs- og prentiðnað séu lífseigar. Nýverið var gefið út fræðslurit um sjálfbærni pappírs. Í ritinu er farið yfir sleggjudóma og staðreyndir sem varða vinnslu pappírs. Til dæmis þá staðreynd að pappírs- og prentiðnaður á norðurhveli jarðar tryggir heilbrigða og vaxandi nytjaskóga og notar virt vottunarkerfi sem tryggir að pappírinn sé unninn úr sjálfbærum skógi. Fræðsluritið er gefið út í samstarfi IÐUNNAR fræðsluseturs, Samtaka iðnaðarins, GRAFÍU stéttarfélags og pappírsinnflytjenda. Stuðst er við rannsóknir Alþjóðaefnahagsþingsins og kynningarefni frá alþjóðlegu samtökunum Two Sides sem hafa það að markmiði að upplýsa um sjálfbærni pappírs- og prentiðnaðar og styðjast eingöngu við vísindalegar rannsóknir. Frá árinu 2005-2015 uxu evrópskir nytjaskógar um 44.000 ferkílómetra, sem er stærra landsvæði en Sviss og sem nemur vexti á stærð við 1.500 fótboltavelli á hverjum degi. Á einu ári tekur þroskað tré til sín um það bil 22 kg af koltvísýringi úr andrúmsloftinu og gefur frá sér súrefni í staðinn. Af því að pappír er unninn úr trjám, geymir hann kolefni allan sinn líftíma. Skógar eru okkur dýrmætir og hafa hlutverk í baráttu okkar gegn loftlagsáhrifum. Borið hefur á því að stjórnvöld og stofnanir haldi því fram að það sé í þágu umhverfisverndar að hafna viðtöku efnis á pappír, nú síðast Reykjavíkurborg, sem sendi öllum borgarbúum límmiða sem gefur þeim valkost að hafna bæklingum, blöðum og markpósti. Það er skiljanlegt að fagfólk í prentiðnaði sárni framtakið og minni á metnað sinn í umhverfismálum. Harðnandi barátta Íslenskur prentiðnaður hefur síðustu ár átt undir högg að sækja í vaxandi samkeppni við prentun á erlendum mörkuðum. Íslensk prentfyrirtæki hafa verið undirboðin af erlendum fyrirtækjum í Evrópu og Asíu. Í könnun, sem framkvæmd var af Bókasambandi Íslands haustið 2019, kemur fram að 78% þeirra íslensku bóka sem gefnar eru út fyrir jólin 2019 eru prentaðar erlendis. Hlutfallið var 80% árið á undan. Á meðfylgjandi mynd má sjá sögulega þróun í prentun íslenskra bóka erlendis. Fyrir fjölbreytt atvinnulíf, menningu og efnahag þjóðarbúsins skiptir miklu máli að prentiðnaður fái að dafna hér á landi. Jafnframt að þeir sem hafa stundað nám og eru að stunda nám í þessum lögvernduðu starfsgreinum fái tækifæri til þess að vinna við sitt fag. Stjórnvöld leggja ríka áherslu á að taka ábyrgð í umhverfismálum og hefur ríkisstjórnin sett sér það markmið að Íslandi verði kolefnishlutlaust í síðasta lagi árið 2040. Íslensk prentfyrirtæki gegna þar mikilvægu hlutverki enda eru þau í fararbroddi í umhverfismálum. Höfundar eru Georg Páll Skúlason, formaður stéttarfélagsins GRAFÍU, Guðrún Birna Jörgensen, viðskiptastjóri á framleiðslusviði Samtaka iðnaðarins og Kristjana Guðbrandsdóttir, sviðstjóri prents og miðlunar hjá IÐUNNI fræðslusetri .
Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun
Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar
Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar
Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Náttúruvernd er loftslagsaðgerð og loftslagsaðgerðir þjóna náttúrunni Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar
Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks Skoðun