Léttum kolefnissporið, prentum innanlands Kristjana Guðbrandsdóttir, Guðrún Birna Jörgensen og Georg Páll Skúlason skrifa 28. ágúst 2020 16:15 Íslensk prentfyrirtæki eru brautryðjendur í umhverfismálum en þrátt fyrir það færist prentun í stórauknum mæli út fyrir landsteinana. Ríkisfyrirtæki og stofnanir prenta reglulega gögn og bækur í erlendum prentsmiðjum og taka lægsta tilboði þrátt fyrir þyngra kolefnisspor. Þá bera bæði fyrirtæki og stofnanir fyrir sig umverfisvernd þegar skorið er niður í prentun á fræðslu- eða markaðsefni. Þetta er þarft umfjöllunarefni enda byggir ákvarðanataka fyrirtækja og stjórnvalda stundum á sleggjudómum um pappírs- og prentiðnað. Þungt kolefnisspor Árið 2016 reiknaði Efla verkfræðistofa kolefnisspor stærstu prentsmiðju landsins. Útreikningarnir sýndu meðal annars að bók sem er prentuð hjá algengum keppinautum erlendis hafði allt að 352% þyngra kolefnisspor en bók prentuð á Íslandi. Hlutur raforkunotkunar er veigamikill þáttur í kolefnissporinu í þeim löndum þar sem raforkan er ekki framleidd með endurnýjanlegum orkugjöfum og þá skiptir flutningavegalengd miklu máli. Innflutningur á tilbúinni bók vegur allt að 24% af heildarkolefnisspori bókar, og fer eftir þeirri vegalengd sem flytja þarf. Nú er svo komið að nærri 80% bókatitla er prentaður erlendis og íslenskir skattgreiðendur fjármagna í raun niðurgreiðslu bókaútgefenda óháð því hvar bækurnar eru prentaðar eftir að sú ákvörðun var tekin að endurgreiða 25% af öllum útgáfukostnaði við íslenskar bækur. Það skýtur skökku við þegar stjórnvöld vilja standa við metnaðarfull markmið í loftlagsmálum. Það ætti að horfa til umhverfissjónarmiða í reglugerðum í víðari skilningi en nú er gert, til dæmis hvert sé kolefnisspor bókaútgáfunnar. Með því að prenta innanlands, léttum við kolefnissporið. Mistök Við fögnum stuðningi stjórnvalda við íslenska bókaútgefendur en viljum árétta að það eru stórkostleg mistök að styðja ekki við íslensk prentfyrirtæki um leið og að það er raunveruleg hætta á því að sérfræðiþekking á prentsmíði, prentun og bókbandi glatist hér á landi. Það ætti að styðja við íslensk prentfyrirtæki og skilyrða styrk til íslenskra útgefenda því að prentað sé innanlands. Vegna þess að kolefnissporið er léttara í samanburði við erlend prentfyrirtæki og til að vernda störf og þekkingu fagfólks sem starfar í iðnaðinum. Réttum af kúrsinn Um 800 manns starfa í prentiðnaði á Íslandi í hátæknivæddum þjónustufyrirtækjum þar sem starfar fagfólk í prentun, bókbandi og grafískri miðlun. Staða þessa fagfólks í iðnaðinum fer sífellt versnandi og það má ekki draga það að taka réttar ákvarðanir í þágu umhverfis og þessa sjálfbæra iðnaðar sem hefur að auki mjög sterka tengingu við sögu okkar, tungumál og menningu. Það skiptir miklu máli að rétta af kúrsinn núna og að stjórnvöld sýni að þau ætli raunverulega að taka ábyrgð í umhverfismálum og styðja um leið við atvinnustarfsemi sem leggur áherslu á sjálfbærni. Nytjaskógar gegn loftlagsáhrifum Við teljum að lítill stuðningur við iðnaðinn stafi að hluta til af skorti á þekkingu á sjálfbærni þessa iðnaðar og að mýtur um pappírs- og prentiðnað séu lífseigar. Nýverið var gefið út fræðslurit um sjálfbærni pappírs. Í ritinu er farið yfir sleggjudóma og staðreyndir sem varða vinnslu pappírs. Til dæmis þá staðreynd að pappírs- og prentiðnaður á norðurhveli jarðar tryggir heilbrigða og vaxandi nytjaskóga og notar virt vottunarkerfi sem tryggir að pappírinn sé unninn úr sjálfbærum skógi. Fræðsluritið er gefið út í samstarfi IÐUNNAR fræðsluseturs, Samtaka iðnaðarins, GRAFÍU stéttarfélags og pappírsinnflytjenda. Stuðst er við rannsóknir Alþjóðaefnahagsþingsins og kynningarefni frá alþjóðlegu samtökunum Two Sides sem hafa það að markmiði að upplýsa um sjálfbærni pappírs- og prentiðnaðar og styðjast eingöngu við vísindalegar rannsóknir. Frá árinu 2005-2015 uxu evrópskir nytjaskógar um 44.000 ferkílómetra, sem er stærra landsvæði en Sviss og sem nemur vexti á stærð við 1.500 fótboltavelli á hverjum degi. Á einu ári tekur þroskað tré til sín um það bil 22 kg af koltvísýringi úr andrúmsloftinu og gefur frá sér súrefni í staðinn. Af því að pappír er unninn úr trjám, geymir hann kolefni allan sinn líftíma. Skógar eru okkur dýrmætir og hafa hlutverk í baráttu okkar gegn loftlagsáhrifum. Borið hefur á því að stjórnvöld og stofnanir haldi því fram að það sé í þágu umhverfisverndar að hafna viðtöku efnis á pappír, nú síðast Reykjavíkurborg, sem sendi öllum borgarbúum límmiða sem gefur þeim valkost að hafna bæklingum, blöðum og markpósti. Það er skiljanlegt að fagfólk í prentiðnaði sárni framtakið og minni á metnað sinn í umhverfismálum. Harðnandi barátta Íslenskur prentiðnaður hefur síðustu ár átt undir högg að sækja í vaxandi samkeppni við prentun á erlendum mörkuðum. Íslensk prentfyrirtæki hafa verið undirboðin af erlendum fyrirtækjum í Evrópu og Asíu. Í könnun, sem framkvæmd var af Bókasambandi Íslands haustið 2019, kemur fram að 78% þeirra íslensku bóka sem gefnar eru út fyrir jólin 2019 eru prentaðar erlendis. Hlutfallið var 80% árið á undan. Á meðfylgjandi mynd má sjá sögulega þróun í prentun íslenskra bóka erlendis. Fyrir fjölbreytt atvinnulíf, menningu og efnahag þjóðarbúsins skiptir miklu máli að prentiðnaður fái að dafna hér á landi. Jafnframt að þeir sem hafa stundað nám og eru að stunda nám í þessum lögvernduðu starfsgreinum fái tækifæri til þess að vinna við sitt fag. Stjórnvöld leggja ríka áherslu á að taka ábyrgð í umhverfismálum og hefur ríkisstjórnin sett sér það markmið að Íslandi verði kolefnishlutlaust í síðasta lagi árið 2040. Íslensk prentfyrirtæki gegna þar mikilvægu hlutverki enda eru þau í fararbroddi í umhverfismálum. Höfundar eru Georg Páll Skúlason, formaður stéttarfélagsins GRAFÍU, Guðrún Birna Jörgensen, viðskiptastjóri á framleiðslusviði Samtaka iðnaðarins og Kristjana Guðbrandsdóttir, sviðstjóri prents og miðlunar hjá IÐUNNI fræðslusetri . Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Breytum reiði í gleði Natan Kolbeinsson Skoðun Þú getur leyft þér það Rannveig Borg Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason Skoðun Halldór 13.05.2024 Halldór Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal Skoðun Blóðugt upp fyrir axlir Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Fyrir ykkur, Blessing, Mary og Esther Guðrún Árnadóttir,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Greind eða dómgreindarskortur Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Skoðun Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal skrifar Skoðun Kosningar nálgast Halldóra Æsa Aradóttir skrifar Skoðun Auðlindirnar okkar Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson skrifar Skoðun Fagleg uppbygging myndlistar í forgrunni Tinna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Breytum reiði í gleði Natan Kolbeinsson skrifar Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Blóðugt upp fyrir axlir Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Greind eða dómgreindarskortur Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Stafrænt samstarf sveitarfélaga þarf aukið vægi Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Fyrir ykkur, Blessing, Mary og Esther Guðrún Árnadóttir,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir skrifar Skoðun Hver á að setja málið á dagskrá? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góður málsvari íslenskrar menningar Kristín Huld Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er hægt að fá bólusetningu gegn "Besserwisserum"? Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Söfn í þágu fræðslu og rannsókna Sigurjón Baldur Hafsteinsson skrifar Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Meðmælabréf með forsetaefni Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Sameiningartákn? Vilborg Ása Guðjónsdóttir skrifar Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir skrifar Sjá meira
Íslensk prentfyrirtæki eru brautryðjendur í umhverfismálum en þrátt fyrir það færist prentun í stórauknum mæli út fyrir landsteinana. Ríkisfyrirtæki og stofnanir prenta reglulega gögn og bækur í erlendum prentsmiðjum og taka lægsta tilboði þrátt fyrir þyngra kolefnisspor. Þá bera bæði fyrirtæki og stofnanir fyrir sig umverfisvernd þegar skorið er niður í prentun á fræðslu- eða markaðsefni. Þetta er þarft umfjöllunarefni enda byggir ákvarðanataka fyrirtækja og stjórnvalda stundum á sleggjudómum um pappírs- og prentiðnað. Þungt kolefnisspor Árið 2016 reiknaði Efla verkfræðistofa kolefnisspor stærstu prentsmiðju landsins. Útreikningarnir sýndu meðal annars að bók sem er prentuð hjá algengum keppinautum erlendis hafði allt að 352% þyngra kolefnisspor en bók prentuð á Íslandi. Hlutur raforkunotkunar er veigamikill þáttur í kolefnissporinu í þeim löndum þar sem raforkan er ekki framleidd með endurnýjanlegum orkugjöfum og þá skiptir flutningavegalengd miklu máli. Innflutningur á tilbúinni bók vegur allt að 24% af heildarkolefnisspori bókar, og fer eftir þeirri vegalengd sem flytja þarf. Nú er svo komið að nærri 80% bókatitla er prentaður erlendis og íslenskir skattgreiðendur fjármagna í raun niðurgreiðslu bókaútgefenda óháð því hvar bækurnar eru prentaðar eftir að sú ákvörðun var tekin að endurgreiða 25% af öllum útgáfukostnaði við íslenskar bækur. Það skýtur skökku við þegar stjórnvöld vilja standa við metnaðarfull markmið í loftlagsmálum. Það ætti að horfa til umhverfissjónarmiða í reglugerðum í víðari skilningi en nú er gert, til dæmis hvert sé kolefnisspor bókaútgáfunnar. Með því að prenta innanlands, léttum við kolefnissporið. Mistök Við fögnum stuðningi stjórnvalda við íslenska bókaútgefendur en viljum árétta að það eru stórkostleg mistök að styðja ekki við íslensk prentfyrirtæki um leið og að það er raunveruleg hætta á því að sérfræðiþekking á prentsmíði, prentun og bókbandi glatist hér á landi. Það ætti að styðja við íslensk prentfyrirtæki og skilyrða styrk til íslenskra útgefenda því að prentað sé innanlands. Vegna þess að kolefnissporið er léttara í samanburði við erlend prentfyrirtæki og til að vernda störf og þekkingu fagfólks sem starfar í iðnaðinum. Réttum af kúrsinn Um 800 manns starfa í prentiðnaði á Íslandi í hátæknivæddum þjónustufyrirtækjum þar sem starfar fagfólk í prentun, bókbandi og grafískri miðlun. Staða þessa fagfólks í iðnaðinum fer sífellt versnandi og það má ekki draga það að taka réttar ákvarðanir í þágu umhverfis og þessa sjálfbæra iðnaðar sem hefur að auki mjög sterka tengingu við sögu okkar, tungumál og menningu. Það skiptir miklu máli að rétta af kúrsinn núna og að stjórnvöld sýni að þau ætli raunverulega að taka ábyrgð í umhverfismálum og styðja um leið við atvinnustarfsemi sem leggur áherslu á sjálfbærni. Nytjaskógar gegn loftlagsáhrifum Við teljum að lítill stuðningur við iðnaðinn stafi að hluta til af skorti á þekkingu á sjálfbærni þessa iðnaðar og að mýtur um pappírs- og prentiðnað séu lífseigar. Nýverið var gefið út fræðslurit um sjálfbærni pappírs. Í ritinu er farið yfir sleggjudóma og staðreyndir sem varða vinnslu pappírs. Til dæmis þá staðreynd að pappírs- og prentiðnaður á norðurhveli jarðar tryggir heilbrigða og vaxandi nytjaskóga og notar virt vottunarkerfi sem tryggir að pappírinn sé unninn úr sjálfbærum skógi. Fræðsluritið er gefið út í samstarfi IÐUNNAR fræðsluseturs, Samtaka iðnaðarins, GRAFÍU stéttarfélags og pappírsinnflytjenda. Stuðst er við rannsóknir Alþjóðaefnahagsþingsins og kynningarefni frá alþjóðlegu samtökunum Two Sides sem hafa það að markmiði að upplýsa um sjálfbærni pappírs- og prentiðnaðar og styðjast eingöngu við vísindalegar rannsóknir. Frá árinu 2005-2015 uxu evrópskir nytjaskógar um 44.000 ferkílómetra, sem er stærra landsvæði en Sviss og sem nemur vexti á stærð við 1.500 fótboltavelli á hverjum degi. Á einu ári tekur þroskað tré til sín um það bil 22 kg af koltvísýringi úr andrúmsloftinu og gefur frá sér súrefni í staðinn. Af því að pappír er unninn úr trjám, geymir hann kolefni allan sinn líftíma. Skógar eru okkur dýrmætir og hafa hlutverk í baráttu okkar gegn loftlagsáhrifum. Borið hefur á því að stjórnvöld og stofnanir haldi því fram að það sé í þágu umhverfisverndar að hafna viðtöku efnis á pappír, nú síðast Reykjavíkurborg, sem sendi öllum borgarbúum límmiða sem gefur þeim valkost að hafna bæklingum, blöðum og markpósti. Það er skiljanlegt að fagfólk í prentiðnaði sárni framtakið og minni á metnað sinn í umhverfismálum. Harðnandi barátta Íslenskur prentiðnaður hefur síðustu ár átt undir högg að sækja í vaxandi samkeppni við prentun á erlendum mörkuðum. Íslensk prentfyrirtæki hafa verið undirboðin af erlendum fyrirtækjum í Evrópu og Asíu. Í könnun, sem framkvæmd var af Bókasambandi Íslands haustið 2019, kemur fram að 78% þeirra íslensku bóka sem gefnar eru út fyrir jólin 2019 eru prentaðar erlendis. Hlutfallið var 80% árið á undan. Á meðfylgjandi mynd má sjá sögulega þróun í prentun íslenskra bóka erlendis. Fyrir fjölbreytt atvinnulíf, menningu og efnahag þjóðarbúsins skiptir miklu máli að prentiðnaður fái að dafna hér á landi. Jafnframt að þeir sem hafa stundað nám og eru að stunda nám í þessum lögvernduðu starfsgreinum fái tækifæri til þess að vinna við sitt fag. Stjórnvöld leggja ríka áherslu á að taka ábyrgð í umhverfismálum og hefur ríkisstjórnin sett sér það markmið að Íslandi verði kolefnishlutlaust í síðasta lagi árið 2040. Íslensk prentfyrirtæki gegna þar mikilvægu hlutverki enda eru þau í fararbroddi í umhverfismálum. Höfundar eru Georg Páll Skúlason, formaður stéttarfélagsins GRAFÍU, Guðrún Birna Jörgensen, viðskiptastjóri á framleiðslusviði Samtaka iðnaðarins og Kristjana Guðbrandsdóttir, sviðstjóri prents og miðlunar hjá IÐUNNI fræðslusetri .
Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar