Faraldurinn náttúruhamfarir og viðbrögð miðist við það Sylvía Hall skrifar 21. maí 2020 23:07 Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Vísir/Baldur Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi. Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið „Af hverju ertu svona í framan?“ Innlent Var að streyma á TikTok þegar hann féll til jarðar og lést Erlent Alelda bíll á Reykjanesbraut Innlent Safnaði í bálköst innandyra en kennir stundarbrjálæði um íkveikjuna Innlent Tætir í sig leikskólaplan borgarinnar: Segir Reykjavík taka skref aftur á bak Innlent Fjöldi án rafmagns vegna vonskuveðurs í Noregi Erlent Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Innlent „Algjörlega alveg út í hött“ Innlent Boða íbúafundi vegna mögulegrar sameiningar sveitarfélaganna Innlent Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Erlent Fleiri fréttir Prestur og prófastur bíður spenntur eftir Hrútaskránni Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Fokdýrar flugferðir, ögurstund á Gasa og óvenjulegt innbrot Boða íbúafundi vegna mögulegrar sameiningar sveitarfélaganna Alelda bíll á Reykjanesbraut Framkvæmdirnar komi eftir ákall frá íbúum Safnaði í bálköst innandyra en kennir stundarbrjálæði um íkveikjuna Skrítin afstaða BSRB og ASÍ Tekist á um leikskólamál og árásir á Gasa Umfangsmikil flugslysaæfing á Reykjavíkurflugvelli Tætir í sig leikskólaplan borgarinnar: Segir Reykjavík taka skref aftur á bak Rannsaka mögulega stunguárás Göngu- og hjólabrýr yfir Elliðaár opnast „Af hverju ertu svona í framan?“ „Algjörlega alveg út í hött“ Umferðin færist inn á íbúðagötur Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Vann á öllum deildum leikskólans Segja Rússa heyja stríð við Vesturlönd og síðustu ævidagarnir á Grund „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Tillögurnar í leikskólamálum séu vonbrigði og uppgjöf Jörð skelfur í Krýsuvík og Þjóðaröryggisráð fundaði í morgun Sjá meira
Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi.
Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið „Af hverju ertu svona í framan?“ Innlent Var að streyma á TikTok þegar hann féll til jarðar og lést Erlent Alelda bíll á Reykjanesbraut Innlent Safnaði í bálköst innandyra en kennir stundarbrjálæði um íkveikjuna Innlent Tætir í sig leikskólaplan borgarinnar: Segir Reykjavík taka skref aftur á bak Innlent Fjöldi án rafmagns vegna vonskuveðurs í Noregi Erlent Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Innlent „Algjörlega alveg út í hött“ Innlent Boða íbúafundi vegna mögulegrar sameiningar sveitarfélaganna Innlent Skipar Ísraelum að hætta að sprengja Erlent Fleiri fréttir Prestur og prófastur bíður spenntur eftir Hrútaskránni Kurr innan Samfylkingarinnar vegna brottvísunar ungbarna Fokdýrar flugferðir, ögurstund á Gasa og óvenjulegt innbrot Boða íbúafundi vegna mögulegrar sameiningar sveitarfélaganna Alelda bíll á Reykjanesbraut Framkvæmdirnar komi eftir ákall frá íbúum Safnaði í bálköst innandyra en kennir stundarbrjálæði um íkveikjuna Skrítin afstaða BSRB og ASÍ Tekist á um leikskólamál og árásir á Gasa Umfangsmikil flugslysaæfing á Reykjavíkurflugvelli Tætir í sig leikskólaplan borgarinnar: Segir Reykjavík taka skref aftur á bak Rannsaka mögulega stunguárás Göngu- og hjólabrýr yfir Elliðaár opnast „Af hverju ertu svona í framan?“ „Algjörlega alveg út í hött“ Umferðin færist inn á íbúðagötur Andar sem eru ekki hér en voru í myndinni þeir sveima og fylgjast með Dugar ekki lengur að dorga og nú þurfi að kasta út neti Vann á öllum deildum leikskólans Segja Rússa heyja stríð við Vesturlönd og síðustu ævidagarnir á Grund „Kópavogsmódelið er ekkert annað en þjónustuskerðing“ Nýsestur á skrifstofunni þegar hann fékk bíl í flasið Starfsmaður á Brákarborg grunaður um kynferðisbrot Fresta framkvæmdum vegna veðurs Sýnist komið að seinni hluta í eldsumbrotum í Sundhnúksgígaröðinni Grunaður um að hafa brotið á fleiri en tíu börnum Varaformannsslagur í Miðflokknum: Öll vinir og „peppuð“ fyrir landsþingi Stöðfirðingum enn ráðlagt að sjóða vatn vegna mengunar Tillögurnar í leikskólamálum séu vonbrigði og uppgjöf Jörð skelfur í Krýsuvík og Þjóðaröryggisráð fundaði í morgun Sjá meira