Um menntun, reynzlu, laun og höfrungahlaup Ole Anton Bieltvedt skrifar 19. febrúar 2020 14:00 Fyrst skal það sagt um menntun, að velferð þjóðarinnar í framtíðinni mun ráðast af því, hversu vel tekst til, að byggja upp og bæta mennta- og upplýsingakerfi landsmanna, því menntun, þekking og vísindaleg kunnátta munu ráða því, hversu vel okkur tekst til um það, að standa að nýsköpun; byggja upp og reka sprotafyrirtæki og aðrar framtíðar atvinnugreinar, þar sem umfram vitneskja, vísindi og þekking geta gefa okkur tromp og umframstöðu í alþjóðlegri samkeppni. Menntun og þekking verða „auðlindir“ framtíðarinnar. Gamla máltækið, „mennt er máttur“, mun gilda, jafnvel meir og sterkar en nokkru sinni fyrr. Við verðum að stefna á, að vera „upplýsingaþjóðfélag“ á háu stigi. Að þessu sögðu, er kannske vert, að velta fyrir sér, hvað skólamenntun er og á hverju hún byggir. Þeir menn, sem gengu brautina fram á veg, á undan okkur, og öðluðust lærdóm og reynslu - oft af mistökum sínum, en líka af þekkingarleit, fróðleiksfýsn og sköpunargleði, vilja til að sigra sjálfa sig og umhverfi sitt, vilja til að skilja, breyta og bæta jarðlíf og tilveru, vilja til valda og áhrifa - skráðu reynslu sína og þekkingu í bækur, sem síðan eru kenndar við skóla, til að stytta öðrum leið. Grunnkennslan í skólum byggir því á reynslu þeirra, sem á undan okkur gengu. Góð og gild skólamenntun og próf eru því veigamikill þáttur, þegar vinnumframlag launþega og starfsmanna er metið til fjár, en auðvitað koma líka til almennir hæfileikar, vinnusemi, hollusta og reynsla. En hvað með þá, sem minni skólamenntun hafa? Margir mennta sig sjálfir, með margvíslegum hætti, sjálfmennta sig á hátt stig, aðrir læra af störfum sínum og reynslu, og geta búið yfir góðum hæfileikum og færni til starfs, jafnvel umfram þá, sem koma reynslulitlir af skólabekk. Ég hef hitt fyrir „ómenntaða menn“ um dagana, sem hafa staðið jafnfætis hámenntuðum mönnum í skýrleika, þekkingu, dugnaði og hæfileikum. Sumir þeir, sem hvað lengst hafa náð, eru sjálfmenntaðir. Það, sem lærist af eigini reynslu, er oft sterkari og áhrifameiri lærdómur, en sá, sem lærist af skólabókum, af því að hann er „lifandi lærdómur“. Ég er hér að hugsa til þess, að félagsmenn Eflingar eru nú í verkfalli, þar sem, annars vegar, er farið fram á verulegar hækkanir launa fyrir þá félagsmenn, sem litla formlega menntun hafa, „einföldustu“ störfin vinna og lægstu launin hafa, en þau eru auðvitað líka þýðingarmikil og nauðsynleg, til að heildar þjóðfélagsvélin snúist, og, hins vegar, er farið fram á, að félagsmenn Eflingar, sem gegna sömu störfum - hafa sömu skyldur og bera sömu ábyrgð - og betur menntaðir starfsmenn, en kannske reynsluminni, fái sömu laun fyrir þessi störf. Ég verð að viðurkenna, að ég hef samúð með þessari kröfugerð, í hvort tveggja tilliti, þó að sjálfgefið sé, að allt verði að vera í hófi og standast fjárhagslega ramma, líka vera í samræmi og jafnvægi við aðrar launaráðstafanir. Í mínum huga þarf að bæta hag þeirra sérstaklega, sem fá aðeins 270.000 krónur útborgaðar fyrir fulla vinnu. Bezt hefði verið, ef ríkið og sveitarfélögin hefði tekið af skarið með betri hætti gagnvart þessum lægst launaða hópi, með skatta- eða útsvarsívilnunum, kannske beinum styrkjum, til að raska ekki launajafnvægi og riðla launaflokkum. En, þar sem opinberir aðilar virðast hafa lagt sitt af mörkum, eftir föngum, í lífskjarasamningunum, er það mitt mat, að Reykjavíkurborg ætti nú, að sýna þeim lægst launuðu sérstaklega lit, umfram hina og umfram lífskjarasamninga. Það er líka mitt matt, að Reykjavíkurborg beri, að greiða sínum starfsmönnum sömu laun fyrir sömu vinnu, skyldur og ábyrgð, án tillits til baksgrunns eða skólamenntunar. Í raun er þetta sama barátta og kynjabaráttan fyrir sömu launum fyrir sömu vinnu. En þá kemur það fyrirbrigði, sem kallað er höfrungahlaup, en, það þýðir, í reynd, samanburð og meting, milli starfa og stétta, þar sem sumir telja sig meira virði en aðrir - og eiga rétt á hærri launum - m.a. vegna skólagöngu sinnar. Skólamenntun segir auðvitað nokkuð - kannske oft mikið - til um mögulegt vinnuframlag einstaklings, en engan veginn allt, og það eru til menn með hæfileika, sjálfmenntun og reynslu, sem standa þeim skólamenntuðu fullkomlega á sporði. Öðrum fleti má velta upp við mat á launaréttmæti skóla-menntaðra og þeirra, sem minni skólagöngu hafa, þó að þetta sé auðvitað bara einn vinkill af fjölmörgun: Við skulum miða við 15-16 ára aldur unglinga, en þá ræðst það oft, hverjir halda áfram námi og hverjir ekki. Þeir sem halda áfram, fara þá í menntaskóla eða annað framhaldsnám, næstu 3-4 árin, og svo yfirleitt í háskóla, kannske í önnur 5 ár, eða lengur. Skólar eru fjármagnaðir með sköttum, en skattar eru einkum greiddir af vinnandi fólki, en þeir, sem hætta í skóla 15-16 ára, fara þá oft að vinna...og greiða skatta. Bóknámsmenn stunda þannig sitt bóknám, að ég hygg sér mest að kostnaðarlausu, alla vega hér heima - líka með styrkjum og lánum, sem koma frá samfélaginu - í ca. 10 ár, en kostnaðinn við námið greiða þá m.a. þeir, sem hættu náminu. Á þetta þá að þýða það, að þeir, sem hafa stundað nám í 10 ár, að nokkru fjármagnað af þeim, sem stunduðu ekki nám, eigi svo að eiga rétt á miklu hærri launum en hinir, af því að þeir eru orðnir svo sprenglærðir og klárir, að nokkru þökk sé hinum? Þetta var auðvitað bara eitt sjónarhorn af fjölmörgum, en líka að mínu viti þess virði, að taka það með í heildarmyndina. Loks vil ég skora á samtök skólamenntaðra manna, að sýna sanngirni og hófsemi í sinni kröfugerð, til að spilla ekki fyrir þeim, sem minni skólamenntun hafa og minna mega sín, en leggja þó sinn skerf af mörkum til samfélagsins, á við þá sjálfa, þó með öðrum hætti sé. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Ole Anton Bieltvedt Skóla - og menntamál Verkföll 2020 Mest lesið Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Skoðun Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Sjá meira
Fyrst skal það sagt um menntun, að velferð þjóðarinnar í framtíðinni mun ráðast af því, hversu vel tekst til, að byggja upp og bæta mennta- og upplýsingakerfi landsmanna, því menntun, þekking og vísindaleg kunnátta munu ráða því, hversu vel okkur tekst til um það, að standa að nýsköpun; byggja upp og reka sprotafyrirtæki og aðrar framtíðar atvinnugreinar, þar sem umfram vitneskja, vísindi og þekking geta gefa okkur tromp og umframstöðu í alþjóðlegri samkeppni. Menntun og þekking verða „auðlindir“ framtíðarinnar. Gamla máltækið, „mennt er máttur“, mun gilda, jafnvel meir og sterkar en nokkru sinni fyrr. Við verðum að stefna á, að vera „upplýsingaþjóðfélag“ á háu stigi. Að þessu sögðu, er kannske vert, að velta fyrir sér, hvað skólamenntun er og á hverju hún byggir. Þeir menn, sem gengu brautina fram á veg, á undan okkur, og öðluðust lærdóm og reynslu - oft af mistökum sínum, en líka af þekkingarleit, fróðleiksfýsn og sköpunargleði, vilja til að sigra sjálfa sig og umhverfi sitt, vilja til að skilja, breyta og bæta jarðlíf og tilveru, vilja til valda og áhrifa - skráðu reynslu sína og þekkingu í bækur, sem síðan eru kenndar við skóla, til að stytta öðrum leið. Grunnkennslan í skólum byggir því á reynslu þeirra, sem á undan okkur gengu. Góð og gild skólamenntun og próf eru því veigamikill þáttur, þegar vinnumframlag launþega og starfsmanna er metið til fjár, en auðvitað koma líka til almennir hæfileikar, vinnusemi, hollusta og reynsla. En hvað með þá, sem minni skólamenntun hafa? Margir mennta sig sjálfir, með margvíslegum hætti, sjálfmennta sig á hátt stig, aðrir læra af störfum sínum og reynslu, og geta búið yfir góðum hæfileikum og færni til starfs, jafnvel umfram þá, sem koma reynslulitlir af skólabekk. Ég hef hitt fyrir „ómenntaða menn“ um dagana, sem hafa staðið jafnfætis hámenntuðum mönnum í skýrleika, þekkingu, dugnaði og hæfileikum. Sumir þeir, sem hvað lengst hafa náð, eru sjálfmenntaðir. Það, sem lærist af eigini reynslu, er oft sterkari og áhrifameiri lærdómur, en sá, sem lærist af skólabókum, af því að hann er „lifandi lærdómur“. Ég er hér að hugsa til þess, að félagsmenn Eflingar eru nú í verkfalli, þar sem, annars vegar, er farið fram á verulegar hækkanir launa fyrir þá félagsmenn, sem litla formlega menntun hafa, „einföldustu“ störfin vinna og lægstu launin hafa, en þau eru auðvitað líka þýðingarmikil og nauðsynleg, til að heildar þjóðfélagsvélin snúist, og, hins vegar, er farið fram á, að félagsmenn Eflingar, sem gegna sömu störfum - hafa sömu skyldur og bera sömu ábyrgð - og betur menntaðir starfsmenn, en kannske reynsluminni, fái sömu laun fyrir þessi störf. Ég verð að viðurkenna, að ég hef samúð með þessari kröfugerð, í hvort tveggja tilliti, þó að sjálfgefið sé, að allt verði að vera í hófi og standast fjárhagslega ramma, líka vera í samræmi og jafnvægi við aðrar launaráðstafanir. Í mínum huga þarf að bæta hag þeirra sérstaklega, sem fá aðeins 270.000 krónur útborgaðar fyrir fulla vinnu. Bezt hefði verið, ef ríkið og sveitarfélögin hefði tekið af skarið með betri hætti gagnvart þessum lægst launaða hópi, með skatta- eða útsvarsívilnunum, kannske beinum styrkjum, til að raska ekki launajafnvægi og riðla launaflokkum. En, þar sem opinberir aðilar virðast hafa lagt sitt af mörkum, eftir föngum, í lífskjarasamningunum, er það mitt mat, að Reykjavíkurborg ætti nú, að sýna þeim lægst launuðu sérstaklega lit, umfram hina og umfram lífskjarasamninga. Það er líka mitt matt, að Reykjavíkurborg beri, að greiða sínum starfsmönnum sömu laun fyrir sömu vinnu, skyldur og ábyrgð, án tillits til baksgrunns eða skólamenntunar. Í raun er þetta sama barátta og kynjabaráttan fyrir sömu launum fyrir sömu vinnu. En þá kemur það fyrirbrigði, sem kallað er höfrungahlaup, en, það þýðir, í reynd, samanburð og meting, milli starfa og stétta, þar sem sumir telja sig meira virði en aðrir - og eiga rétt á hærri launum - m.a. vegna skólagöngu sinnar. Skólamenntun segir auðvitað nokkuð - kannske oft mikið - til um mögulegt vinnuframlag einstaklings, en engan veginn allt, og það eru til menn með hæfileika, sjálfmenntun og reynslu, sem standa þeim skólamenntuðu fullkomlega á sporði. Öðrum fleti má velta upp við mat á launaréttmæti skóla-menntaðra og þeirra, sem minni skólagöngu hafa, þó að þetta sé auðvitað bara einn vinkill af fjölmörgun: Við skulum miða við 15-16 ára aldur unglinga, en þá ræðst það oft, hverjir halda áfram námi og hverjir ekki. Þeir sem halda áfram, fara þá í menntaskóla eða annað framhaldsnám, næstu 3-4 árin, og svo yfirleitt í háskóla, kannske í önnur 5 ár, eða lengur. Skólar eru fjármagnaðir með sköttum, en skattar eru einkum greiddir af vinnandi fólki, en þeir, sem hætta í skóla 15-16 ára, fara þá oft að vinna...og greiða skatta. Bóknámsmenn stunda þannig sitt bóknám, að ég hygg sér mest að kostnaðarlausu, alla vega hér heima - líka með styrkjum og lánum, sem koma frá samfélaginu - í ca. 10 ár, en kostnaðinn við námið greiða þá m.a. þeir, sem hættu náminu. Á þetta þá að þýða það, að þeir, sem hafa stundað nám í 10 ár, að nokkru fjármagnað af þeim, sem stunduðu ekki nám, eigi svo að eiga rétt á miklu hærri launum en hinir, af því að þeir eru orðnir svo sprenglærðir og klárir, að nokkru þökk sé hinum? Þetta var auðvitað bara eitt sjónarhorn af fjölmörgum, en líka að mínu viti þess virði, að taka það með í heildarmyndina. Loks vil ég skora á samtök skólamenntaðra manna, að sýna sanngirni og hófsemi í sinni kröfugerð, til að spilla ekki fyrir þeim, sem minni skólamenntun hafa og minna mega sín, en leggja þó sinn skerf af mörkum til samfélagsins, á við þá sjálfa, þó með öðrum hætti sé. Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og stjórnmálarýnir.
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar