Alls kyns kyn Guðmundur Steingrímsson skrifar 18. febrúar 2019 07:00 Tímarnir eru áhugaverðir. Á sama tíma og maður upplifir það að kynin séu stundum við það að fara endanlega í hár saman, og maður skynjar veröldina endrum og eins sem einhvers konar kynjastríð, þá virðist þögul og mögnuð bylting eiga sér stað undir niðri. Við erum að upplifa þá tíma, að hin hefðbundni dilkadráttur mannkyns í karla og konur er að verða í meira lagi óskýr. Sífellt fleiri vilja ekki bera þá takmörkuðu kynjamerkimiða sem samfélagið úthlutar. Á sama tíma og hefðbundnu kynin kýta, er því að molna undan tilveru þeirra. Nýjustu tíðindin í þessum efnum eru þau, að forsætisráðherra hyggst leggja fram frumvarp um kynrænt sjálfræði og flugfélög úti í heimi eru farin að opna fyrir skráningu á mun fleiri kynjum heldur en bara karli og konu. Sem áhugamanni um hrun hugtakakerfa verð ég að segja að mér finnst þetta ferlega bitastætt. Frumvarp forsætisráðherra gerir ráð fyrir að gerður verði skýr greinarmunur á kynlegum einkennum — eins og þeim að manneskja sé með typpi — og hins vegar kyni. Fólk, hvernig sem það er úr garði gert líkamlega, mun öðlast rétt til þess að skrá sig sem það kyn sem því sýnist. Og þá líka sem ekkert kyn.Litaskalinn Ég fagna þessu. Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að veröldin sé ekki svarthvít. Ég á í miklum erfiðleikum með þessa stóru merkimiða sem eru notaðir í umræðunni, til þess að skipta fólki upp í alls konar risastóra hópa sem eiga sér í raun ákaflega litlar stoðir í raunveruleikanum. Mannkynið skiptist ekki í karla og konur, nema á einhvern fáránlega takmarkaðan og þýðingarlítinn hátt. Veröldin er litaskali. Allir eru bæði karl og kona, eða hvorugt, í mismiklum mæli. Allir eru sérstakir. Fyrst og fremst erum við einstaklingar, hver með einstaka reynslu og einstaka manngerð. Kannski væri best af öllu að afnema skráningu á kyni algjörlega? Hvaða þýðingu hefur hún í raun?Allir vita Ég skil þá spurningu eftir í loftinu. Hliðarnar á þessu eru margar og vangavelturnar óteljandi. Samkvæmt frumvarpinu getur karl orðið ófrískur og fætt barn, enda með kynleg einkenni til þess. Og kona getur gert það sem „karlar“ hafa hingað til bara gert: Slegist á sveitaböllum og átt erfitt með að hafa stjórn á vindgangi snemma á morgnana.Er ástæða til að hafa áhyggjur? Fer ekki allt í kalda kol og enginn veit lengur í hvaða búningsklefa hann/hún/það á að fara í sundlaugunum? Verða kannski margir búningsklefar? Og lendir fólk sem ber augljós einkenni karla, eins og sítt skegg, skósíðan pung, fílseyru og nefhár, ekki í vandræðum á landamærum þeirra ríkja sem eru meira í boxinu en við, þegar það sýnir vegabréf sem segir að það sé kona? Jú jú, kannski. Kannski verður alls konar vesen og margir verða ringlaðir í kollinum við að reyna að fatta öll þessi kyn, og að kyn sé ekki lengur tengt hvaða kynfæri manneskja er með, og svo framvegis. En svona er þetta: Það er langt síðan allir vissu að manneskja sem fæddist með pung væri ekki endilega karl. Og það er langt síðan allir vissu að manneskja með leg væri ekki endilega kona.Meiri svona víðsýni Hér stendur til að aðlaga lögin veruleikanum. Það er gleðiefni. Fólk fær að vera það sjálft. Um leið og ég gleðst yfir þessu get ég þó ekki orða bundist yfir öðru. Ég get ekki neitað því að ég vildi óska þess að álíka framsækni og víðsýni gætti á öðrum sviðum. Að byltingar tíðarandans rötuðu inn í aðra mikilvæga lagabálka líka. Ég ætla að nefna tvennt. Það mun skjóta skökku við, hljóti frumvarpið brautargengi, að fólk sem breytt hefur kynjaskráningu sinni muni ekki vera sjálfráða um það að velja sér sitt eigið nafn. Við hljótum að leggja niður mannanafnanefnd. Það er varla lagaleg kvöð nokkurs háns að viðhalda íslenskri nafnahefð. Nefndin mun falla saman um leið og umsagnir um nöfn í hvorugkyni fara að berast henni í stríðum straumum. Hver getur mótmælt nöfnum eins og Sólskin eða Blóm? Hitt er svo þetta: Megi þessi hressandi víðsýni, þessi fagri vilji ríkisstjórnarinnar til þess að horfast í augu við breytta veröld og aðlaga lögin að henni, verða til þess að löggjafinn drífi loksins í því að breyta líka barnalögum. Í þeim er sú blekking höfð að grundvallaratriði að börn skuli einungis búa á einu heimili, en allir vita að þau búa ákaflega oft á tveimur. Ef löggjafinn getur viðurkennt mörg kyn, og að karl geti verið ófrískur, hlýtur hann að geta viðurkennt þetta líka og breytt lögum til samræmis við veruleikann í öllum sínum margbreytileika. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Skoðun Til varnar Eyjafjöllum - og Íslandi öllu Pétur Jónasson skrifar Skoðun Réttlætið sem refsar Jóni Hjálmar Vilhjálmsson skrifar Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir skrifar Sjá meira
Tímarnir eru áhugaverðir. Á sama tíma og maður upplifir það að kynin séu stundum við það að fara endanlega í hár saman, og maður skynjar veröldina endrum og eins sem einhvers konar kynjastríð, þá virðist þögul og mögnuð bylting eiga sér stað undir niðri. Við erum að upplifa þá tíma, að hin hefðbundni dilkadráttur mannkyns í karla og konur er að verða í meira lagi óskýr. Sífellt fleiri vilja ekki bera þá takmörkuðu kynjamerkimiða sem samfélagið úthlutar. Á sama tíma og hefðbundnu kynin kýta, er því að molna undan tilveru þeirra. Nýjustu tíðindin í þessum efnum eru þau, að forsætisráðherra hyggst leggja fram frumvarp um kynrænt sjálfræði og flugfélög úti í heimi eru farin að opna fyrir skráningu á mun fleiri kynjum heldur en bara karli og konu. Sem áhugamanni um hrun hugtakakerfa verð ég að segja að mér finnst þetta ferlega bitastætt. Frumvarp forsætisráðherra gerir ráð fyrir að gerður verði skýr greinarmunur á kynlegum einkennum — eins og þeim að manneskja sé með typpi — og hins vegar kyni. Fólk, hvernig sem það er úr garði gert líkamlega, mun öðlast rétt til þess að skrá sig sem það kyn sem því sýnist. Og þá líka sem ekkert kyn.Litaskalinn Ég fagna þessu. Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að veröldin sé ekki svarthvít. Ég á í miklum erfiðleikum með þessa stóru merkimiða sem eru notaðir í umræðunni, til þess að skipta fólki upp í alls konar risastóra hópa sem eiga sér í raun ákaflega litlar stoðir í raunveruleikanum. Mannkynið skiptist ekki í karla og konur, nema á einhvern fáránlega takmarkaðan og þýðingarlítinn hátt. Veröldin er litaskali. Allir eru bæði karl og kona, eða hvorugt, í mismiklum mæli. Allir eru sérstakir. Fyrst og fremst erum við einstaklingar, hver með einstaka reynslu og einstaka manngerð. Kannski væri best af öllu að afnema skráningu á kyni algjörlega? Hvaða þýðingu hefur hún í raun?Allir vita Ég skil þá spurningu eftir í loftinu. Hliðarnar á þessu eru margar og vangavelturnar óteljandi. Samkvæmt frumvarpinu getur karl orðið ófrískur og fætt barn, enda með kynleg einkenni til þess. Og kona getur gert það sem „karlar“ hafa hingað til bara gert: Slegist á sveitaböllum og átt erfitt með að hafa stjórn á vindgangi snemma á morgnana.Er ástæða til að hafa áhyggjur? Fer ekki allt í kalda kol og enginn veit lengur í hvaða búningsklefa hann/hún/það á að fara í sundlaugunum? Verða kannski margir búningsklefar? Og lendir fólk sem ber augljós einkenni karla, eins og sítt skegg, skósíðan pung, fílseyru og nefhár, ekki í vandræðum á landamærum þeirra ríkja sem eru meira í boxinu en við, þegar það sýnir vegabréf sem segir að það sé kona? Jú jú, kannski. Kannski verður alls konar vesen og margir verða ringlaðir í kollinum við að reyna að fatta öll þessi kyn, og að kyn sé ekki lengur tengt hvaða kynfæri manneskja er með, og svo framvegis. En svona er þetta: Það er langt síðan allir vissu að manneskja sem fæddist með pung væri ekki endilega karl. Og það er langt síðan allir vissu að manneskja með leg væri ekki endilega kona.Meiri svona víðsýni Hér stendur til að aðlaga lögin veruleikanum. Það er gleðiefni. Fólk fær að vera það sjálft. Um leið og ég gleðst yfir þessu get ég þó ekki orða bundist yfir öðru. Ég get ekki neitað því að ég vildi óska þess að álíka framsækni og víðsýni gætti á öðrum sviðum. Að byltingar tíðarandans rötuðu inn í aðra mikilvæga lagabálka líka. Ég ætla að nefna tvennt. Það mun skjóta skökku við, hljóti frumvarpið brautargengi, að fólk sem breytt hefur kynjaskráningu sinni muni ekki vera sjálfráða um það að velja sér sitt eigið nafn. Við hljótum að leggja niður mannanafnanefnd. Það er varla lagaleg kvöð nokkurs háns að viðhalda íslenskri nafnahefð. Nefndin mun falla saman um leið og umsagnir um nöfn í hvorugkyni fara að berast henni í stríðum straumum. Hver getur mótmælt nöfnum eins og Sólskin eða Blóm? Hitt er svo þetta: Megi þessi hressandi víðsýni, þessi fagri vilji ríkisstjórnarinnar til þess að horfast í augu við breytta veröld og aðlaga lögin að henni, verða til þess að löggjafinn drífi loksins í því að breyta líka barnalögum. Í þeim er sú blekking höfð að grundvallaratriði að börn skuli einungis búa á einu heimili, en allir vita að þau búa ákaflega oft á tveimur. Ef löggjafinn getur viðurkennt mörg kyn, og að karl geti verið ófrískur, hlýtur hann að geta viðurkennt þetta líka og breytt lögum til samræmis við veruleikann í öllum sínum margbreytileika.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun