Hinn græni meðalvegur Jón Skafti Gestsson skrifar 1. nóvember 2019 08:00 Umhverfisvænar lausnir eru af hinu góða. Um það ættu allir að vera sammála og þær eru því sjálfsagður hluti af rekstri fyrirtækja. Hjá Landsneti höfum við lagt mikinn metnað í að finna lausnum okkar umhverfisvænan farveg. Allar okkar stærri framkvæmdir fara í gegnum ítarlegt umhverfismat þar sem áhrif á umhverfið eru metin heildrænt svo hægt sé að taka skynsamlegar ákvarðanir og draga úr neikvæðum áhrifum á umhverfið. Eðli máls samkvæmt verða samt aldrei allir á eitt sáttir þegar kemur að ákvörðunum um framkvæmdir á borð við nýjar háspennulínur. Línur okkar liggja hringinn í kringum um landið og voru á sínum tíma mikið framfaramál fyrir raforkuöryggi í landinu, sérstaklega í hinum dreifðari byggðum. Þær eru því óhjákvæmilega sýnilegar og fólki þykir þær spilla útsýni að mismiklu leyti.Hvað er þá til ráða? Til eru leiðir til að draga úr sýnileika línanna. Skiljanlega dettur mörgum jarðstrengir fyrst í hug en þeir eru umtalsvert dýrari, eru takmörkuð lausn vegna lögmála eðlisfræðinnar og geta í sumum tilfellum verið verri umhverfislega séð. Aðrar leiðir til að minnka sýnileika felast í mastragerðum sem falla betur inn í umhverfið, línuleiðum sem eru fjær alfaraleið eða fjær fallegum stöðum. Að lokum mætti nefna mótvægisaðgerðir sem felast í því að fjarlægja gamlar línur þegar nýjar eru teknar í rekstur eða færa til eins og gert hefur verið við Hamranes í Hafnarfirði. Landsneti eru settar talsvert þröngar skorður um hvernig rekstri okkar og fjárfestingum er hagað. Stjórnvöld setja stefnu um þróun flutningskerfisins sem okkur er lagalega skylt að fylgja og þar á meðal eru kröfur um að flutningskerfi raforku skuli rekið á hagkvæman hátt. Okkur er því ekki heimilt að gera hvað sem er til að tryggja umhverfisvænni niðurstöður og höfum við því reynt að feta þann græna meðalveg sem felst í því að velja góðan kost fyrir umhverfið sem uppfyllir tæknilegar og hagkvæmnikröfur.Samstarf við Háskóla Íslands Ofangreind viðfangsefni voru ástæða þess að við hjá Landsneti fengum Hagfræðistofnun Háskóla Íslands með okkur í tilraunaverkefni til að meta hvar hinn græni meðalvegur liggur, án þess þó að það væri beint hluti af lögbundnu umhverfismati viðkomandi framkvæmdar. Með þessu er gengið lengra við mat á umhverfisáhrifum en almennt gerist í öðrum Evrópulöndum og einnig lengra en lög um mat á umhverfisáhrifum kveða á um. Fyrir valinu varð Hólasandslína 3,72 km löng háspennulína sem fyrirhuguð er milli Akureyrar og Hólasands, og er hún ein af þremur línum í nýrri kynslóð byggðalínunnar sem verið er að vinna að á Norðurlandi. Hinar eru tengingar á milli Kröflu og Fljótsdals og Blöndu og Akureyrar. Hlutverk Hólasandslínu er m.a. að bæta úr óviðunandi stöðu raforkumála á Norðausturlandi og kostnaður við verkefnið er um 8 milljarðar króna. Á leiðinni þverar línan Laxárdal auk þess að liggja um Fnjóskadal og samkvæmt umhverfismati voru sjónræn áhrif talvert neikvæð þar. Hlutverk Hagfræðistofnunar var að meta hversu mikils virði það væri ef ráðist yrði í aðgerðir til að minnka þau sjónrænu áhrif. Hagfræðistofnun fékk því svör frá 2.790 manns og lagði fyrir valtilraun þar sem fólk verðmat þrjár mögulegar lausnir til að minnka umhverfisáhrif Hólasandslínu. Með því að leggja könnunina fyrir svo marga fæst tölfræðilega áreiðanleg niðurstaða sem fangar þær ólíku skoðanir sem fólk hefur á málaflokknum. Landsnet lagði fram eftirfarandi þrjár lausnir til að minnka umhverfisáhrif. Í fyrsta lagi var lagt til að fjarlægja Laxárlínu 1 sem er gömul tréstauralína sem tengir Akureyri við Laxárvirkjun. Í öðru lagi var lagt til að leggja jarðstreng í Laxárdal í stað þess að láta línuna þvera dalinn og í þriðja lagi var lagt til að setja Hólasandslínu og Kröflulínu á tvíbreið möstur þar sem þær eru samsíða í Fnjóskadal í stað þess að hafa tvær línur á aðskildum möstrum, hlið við hlið.Áætlanir í samræmi við vilja almennings Niðurstöður könnunarinnar staðfesta að okkur hjá Landsneti gengur nokkuð vel að feta hinn græna meðalveg. Af þessum þremur lausnum hafði verið áætlað að rífa Laxárlínu en hinar tvær voru ekki í áætlunum fyrirtækisins. Þessu er almenningur sammála, því að samkvæmt mati Hagfræðistofnunar var vilji almennings til að greiða fyrir þessar lausnir ekki til staðar en komst þó næst því í tilfelli niðurrifs Laxárlínu. Afstaða almennings var mest afgerandi gegn jarðstreng í Laxárdal og er í samhljómi við niðurstöður umhverfismats hvað varðar neikvæð áhrif vegna ummerkja jarðstrengs. Niðurstöðurnar benda því til þess að við hjá Landsneti göngum heldur lengra í að draga úr sýnileika framkvæmda en besta hagfræðilega mat gefur til kynna að væri rétt.Höfundur er sérfræðingur á fjármálasviði Landsnets. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Skafti Gestsson Orkumál Umhverfismál Mest lesið Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Á uppgjör frá TR að koma eldri borgurum á óvart? Björn Snæbjörnsson Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Skoðun Þjóðarmorð – frá orðfræðilegu sjónarmiði Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Þakkir til starfsfólk Janusar Sigrún Ósk Bergmann skrifar Skoðun Mun gervigreindin senda konur heim? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Frá, frá, frá. Fúsa liggur á Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Nokkur orð um stöðuna Dögg Þrastardóttir skrifar Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun #blessmeta – þriðja grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvernig tryggir þú stærstu fjárfestingu lífins? Berglind Halla Elíasdóttir skrifar Skoðun Ritunarramminn - verkfæri fyrir kennara! Katrín Ósk Þráinsdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar Skoðun Feluleikur Þorgerðar Katrínar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ráðalaus ráðherra Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Spólum til baka Snævar Ingi Sveinsson skrifar Skoðun Sögulegur dómur Hæstaréttar – staðfestir sjálfstæði Alþingis Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Að vera fatlaður á Íslandi er full vinna Birna Ösp Traustadóttir skrifar Skoðun Sæluríkið Ísland Einar Helgason skrifar Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Stormurinn gegn stóðhryssunni Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Kallið þið þetta fjölbreytni? Hermann Borgar Jakobsson skrifar Skoðun Til varnar Eyjafjöllum - og Íslandi öllu Pétur Jónasson skrifar Skoðun Réttlætið sem refsar Jóni Hjálmar Vilhjálmsson skrifar Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm með titrandi tár Katrín Matthíasdóttir skrifar Sjá meira
Umhverfisvænar lausnir eru af hinu góða. Um það ættu allir að vera sammála og þær eru því sjálfsagður hluti af rekstri fyrirtækja. Hjá Landsneti höfum við lagt mikinn metnað í að finna lausnum okkar umhverfisvænan farveg. Allar okkar stærri framkvæmdir fara í gegnum ítarlegt umhverfismat þar sem áhrif á umhverfið eru metin heildrænt svo hægt sé að taka skynsamlegar ákvarðanir og draga úr neikvæðum áhrifum á umhverfið. Eðli máls samkvæmt verða samt aldrei allir á eitt sáttir þegar kemur að ákvörðunum um framkvæmdir á borð við nýjar háspennulínur. Línur okkar liggja hringinn í kringum um landið og voru á sínum tíma mikið framfaramál fyrir raforkuöryggi í landinu, sérstaklega í hinum dreifðari byggðum. Þær eru því óhjákvæmilega sýnilegar og fólki þykir þær spilla útsýni að mismiklu leyti.Hvað er þá til ráða? Til eru leiðir til að draga úr sýnileika línanna. Skiljanlega dettur mörgum jarðstrengir fyrst í hug en þeir eru umtalsvert dýrari, eru takmörkuð lausn vegna lögmála eðlisfræðinnar og geta í sumum tilfellum verið verri umhverfislega séð. Aðrar leiðir til að minnka sýnileika felast í mastragerðum sem falla betur inn í umhverfið, línuleiðum sem eru fjær alfaraleið eða fjær fallegum stöðum. Að lokum mætti nefna mótvægisaðgerðir sem felast í því að fjarlægja gamlar línur þegar nýjar eru teknar í rekstur eða færa til eins og gert hefur verið við Hamranes í Hafnarfirði. Landsneti eru settar talsvert þröngar skorður um hvernig rekstri okkar og fjárfestingum er hagað. Stjórnvöld setja stefnu um þróun flutningskerfisins sem okkur er lagalega skylt að fylgja og þar á meðal eru kröfur um að flutningskerfi raforku skuli rekið á hagkvæman hátt. Okkur er því ekki heimilt að gera hvað sem er til að tryggja umhverfisvænni niðurstöður og höfum við því reynt að feta þann græna meðalveg sem felst í því að velja góðan kost fyrir umhverfið sem uppfyllir tæknilegar og hagkvæmnikröfur.Samstarf við Háskóla Íslands Ofangreind viðfangsefni voru ástæða þess að við hjá Landsneti fengum Hagfræðistofnun Háskóla Íslands með okkur í tilraunaverkefni til að meta hvar hinn græni meðalvegur liggur, án þess þó að það væri beint hluti af lögbundnu umhverfismati viðkomandi framkvæmdar. Með þessu er gengið lengra við mat á umhverfisáhrifum en almennt gerist í öðrum Evrópulöndum og einnig lengra en lög um mat á umhverfisáhrifum kveða á um. Fyrir valinu varð Hólasandslína 3,72 km löng háspennulína sem fyrirhuguð er milli Akureyrar og Hólasands, og er hún ein af þremur línum í nýrri kynslóð byggðalínunnar sem verið er að vinna að á Norðurlandi. Hinar eru tengingar á milli Kröflu og Fljótsdals og Blöndu og Akureyrar. Hlutverk Hólasandslínu er m.a. að bæta úr óviðunandi stöðu raforkumála á Norðausturlandi og kostnaður við verkefnið er um 8 milljarðar króna. Á leiðinni þverar línan Laxárdal auk þess að liggja um Fnjóskadal og samkvæmt umhverfismati voru sjónræn áhrif talvert neikvæð þar. Hlutverk Hagfræðistofnunar var að meta hversu mikils virði það væri ef ráðist yrði í aðgerðir til að minnka þau sjónrænu áhrif. Hagfræðistofnun fékk því svör frá 2.790 manns og lagði fyrir valtilraun þar sem fólk verðmat þrjár mögulegar lausnir til að minnka umhverfisáhrif Hólasandslínu. Með því að leggja könnunina fyrir svo marga fæst tölfræðilega áreiðanleg niðurstaða sem fangar þær ólíku skoðanir sem fólk hefur á málaflokknum. Landsnet lagði fram eftirfarandi þrjár lausnir til að minnka umhverfisáhrif. Í fyrsta lagi var lagt til að fjarlægja Laxárlínu 1 sem er gömul tréstauralína sem tengir Akureyri við Laxárvirkjun. Í öðru lagi var lagt til að leggja jarðstreng í Laxárdal í stað þess að láta línuna þvera dalinn og í þriðja lagi var lagt til að setja Hólasandslínu og Kröflulínu á tvíbreið möstur þar sem þær eru samsíða í Fnjóskadal í stað þess að hafa tvær línur á aðskildum möstrum, hlið við hlið.Áætlanir í samræmi við vilja almennings Niðurstöður könnunarinnar staðfesta að okkur hjá Landsneti gengur nokkuð vel að feta hinn græna meðalveg. Af þessum þremur lausnum hafði verið áætlað að rífa Laxárlínu en hinar tvær voru ekki í áætlunum fyrirtækisins. Þessu er almenningur sammála, því að samkvæmt mati Hagfræðistofnunar var vilji almennings til að greiða fyrir þessar lausnir ekki til staðar en komst þó næst því í tilfelli niðurrifs Laxárlínu. Afstaða almennings var mest afgerandi gegn jarðstreng í Laxárdal og er í samhljómi við niðurstöður umhverfismats hvað varðar neikvæð áhrif vegna ummerkja jarðstrengs. Niðurstöðurnar benda því til þess að við hjá Landsneti göngum heldur lengra í að draga úr sýnileika framkvæmda en besta hagfræðilega mat gefur til kynna að væri rétt.Höfundur er sérfræðingur á fjármálasviði Landsnets.
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Borgarlína, barnleysi og bíllaus lífstíll – hentar það Kópavogi? Einar Jóhannes Guðnason skrifar
Skoðun Kynbundinn munur í tekjum á efri árum Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Hvalveiðar eru ekki mannréttindi. Þetta er atvinnugrein sem hefur mistekist Ed Goodall skrifar
Skoðun Áskorun til Alþingis: Tryggið almannahagsmuni - afnemið samkeppnisundanþágu afurðastöðvanna Benedikt S. Benediktsson,Breki Karlsson,Halla Gunnarsdóttir,Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Guðmundur Hrafn Arngrímsson er maður sem hefur aldrei rúllað sexum Kristján Blöndal skrifar
Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir Skoðun