Helför gegn litlum og fallegum fugli Ole Anton Bieltvedt skrifar 1. október 2019 08:00 Eins og allir vita, er rjúpan fallegur, skaðlaus og varnarlaus lítill fugl, sem auðgar og skreytir lífríkið. Rjúpan er lykiltegund í íslenzku vistkerfi og einn einkennisfugla íslenzkrar náttúru. Flestum, sem unna dýralífi, náttúru og umhverfi, mun þykja afar vænt um þessa litlu, fallegu og friðsælu lífveru, sem prýðir og gleður með fegurð sinni og líflegu korri. Karrinn helgar sér óðal í apríl, og 2-3 vikum síðar veljast hæna og karri saman. Ef bæði lifa, bindast þau böndum saman all ævi. Rjúpan er því „einkvænisdýr“. Óðal karrans verður þeirra sameiginlega heimili, svo lengi, sem bæði lifa. Við eðlilegar aðstæður getur hænan orpið allt að 12 eggjum. Meðalvarp hér á Íslandi er hins vegar aðeins 6-8 ungar. Meðan ungarnir eru að vaxa úr grasi, dvelst karrinn í nánd við hreiðrið og gætir hænu og unga. Báðir foreldrar afla fæðu og fóðra ungana saman.Hörð lífsbarátta Fæðuleit er oftast einföld á sumrin, en rjúpan lifir aðallega á rjúpnalaufi, krækilyngi, bláberjalyngi, birki og grasvíði. Þegar haustar verður lífsbarátta rjúpunnar hins vegar oft hörð, einkum í harðæri og miklum snjóavetrum. Til marks um gáfnafar og þroska rjúpunnar, má nefna, að á vetrum byggja þær, 5-15 saman, snjóhús, þar sem þær dvelja að mestu yfir daginn. Í morgunsárið fara þær af stað í fæðisleit, sem oftast er hópvinna. Það er því langt í frá, að rjúpan sé „skynlaus skepna“ frekar en neitt annað dýr. Rjúpan hefur verið elt, ofsótt og drepin í gegnum tíðina, framan af af þörf, í harðbýlu landi, en þessi þörf er ekki lengur til staðar. Nú flokkast rjúpnadráp undir tómstundagaman og skemmtun, jafnvel sport. Í mín eyru er orðið „sport“ yfir að elta, ofsækja, limlesta og níða niður saklausar og varnarlausar lífverur, sem ekkert hafa sér til saka unnið, óheyrilegt. Náttúran hefur gefið rjúpunni 3 fjaðurhami á ári, til að verjast erkifjandanum, manninum, en það dugar skammt. Rjúpnaveiðimenn eru vopnaðir nýjustu sjónaukum og sjálfvirkum haglabyssum – marghlæðum – og er rjúpunni vart undankomu auðið, þegar dauðasveitin, yfirleitt um 6.000 veiðimenn, er komin í veiðiham.Stofninn á alvarlegri niðurleið Skv. nýlegri greinargerð Náttúrufræðistofnunar Íslands, „Ástand rjúpnastofnsins 2019“, er allt að 70% niðursveifla í stofnstærð rjúpunnar, á 26 af 32 talningarsvæðum, en á Suðurlandi, og þá einkum á Suðausturlandi, er stofninn hruninn; þar fundust nú aðeins 2 karrar á ferkílómetra, en, þegar mest var þar síðustu áratugi, voru þeir allt að 40. – Um allt Suðausturland, Suðurland, Vestfirði og Norðvesturland er rjúpnastofninn á frá 20% upp í 70% niðurleið, á 12 talningarsvæðum af 13, aðeins á 5 svæðum af 18 á Norðausturlandi og Austurlandi hefur stofninn styrkst. Ætti því fuglinn skilyrðislaust að vera friðaður í ár alls staðar, nema þá helzt á Norðausturlandi. Þrátt fyrir þessa gífurlegu niðursveiflu rjúpnastofnsins 2019, miðað við 2018, er veiðitími nú aukinn, úr 15 dögum í fyrra og 12 dögum 2017, í 22 daga í ár. Er þeim mönnum, sem þessu stjórna, ekki sjálfrátt!? 2011 og 2012 voru veiðidagar 9. Hér hafa stjórnvöld, og þá einkum Umhverfisstofnun, látið undan þrýstingi og kröfum veiðimanna, og er eina vonin, að Guðmundur Ingi taki af skarið og stórminnki veiðisvæði og veiðitíma. Að fara með allt landið og veiðiákvarðanir sem eitt mál, við þessi skilyrði, er vitaskuld út í hött. Hér er að mestu um það að ræða, að veiðimenn skjóta á fljúgandi fugla, sem eru að reyna að forða sér, limlesta þá og særa, án þess að drepa þá endanlega, og geta þessi blessuðu helsærðu dýr komið sér undan, til þess eins þó, að kveljast til dauða – oft úr blóðeitrun – fjarri veiðimanni. - Er greinilegt, að tugþúsundir fugla hafa verið níddar til dauða með þessum ömurlega hætti ár hvert, en þetta er kallað „veiðiafföll“, þó að níðdráp væri réttnefni. Þessir fuglar eru auðvitað ekki taldir með í veiðitölum.Rjúpan er á válista Náttúrufræðistofnun Íslands heldur „Válista fugla“. Á þessum lista stendur rjúpan undir fyrirsögninni „Tegundir í yfirvofandi hættu“ árið 2018. Árið 2019, er ástand rjúpnastofnsins orðið miklu verra. Sluppu hér einhverjir, sem að veiðiákvörðun standa, út af Kleppi? Fáar verur á Íslandi hafa verið ofsóttar og hrelldar, meiddar og níddar til dauða í jafnmiklum mæli og rjúpan. Það er mál til komið, að fuglinn fagri og friðsæli, sem er lykiltegund í íslenzku vistkerfi og prýðir það og skreytir, fái grið og frið. Ég og þúsundir dýra- og rjúpnavina setjum traust okkar á Guðmund Inga – sem hefur tekið vel á loftslagsmálum, en lítið gert í dýravernd til þessa – með það, að hann taki nú nauðsynleg skref blessaðri rjúpunni til verndar og velferðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Dýr Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Án varna, ekkert frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore skrifar Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Viltu vera memm? Birna Dröfn Birgisdóttir skrifar Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Sjá meira
Eins og allir vita, er rjúpan fallegur, skaðlaus og varnarlaus lítill fugl, sem auðgar og skreytir lífríkið. Rjúpan er lykiltegund í íslenzku vistkerfi og einn einkennisfugla íslenzkrar náttúru. Flestum, sem unna dýralífi, náttúru og umhverfi, mun þykja afar vænt um þessa litlu, fallegu og friðsælu lífveru, sem prýðir og gleður með fegurð sinni og líflegu korri. Karrinn helgar sér óðal í apríl, og 2-3 vikum síðar veljast hæna og karri saman. Ef bæði lifa, bindast þau böndum saman all ævi. Rjúpan er því „einkvænisdýr“. Óðal karrans verður þeirra sameiginlega heimili, svo lengi, sem bæði lifa. Við eðlilegar aðstæður getur hænan orpið allt að 12 eggjum. Meðalvarp hér á Íslandi er hins vegar aðeins 6-8 ungar. Meðan ungarnir eru að vaxa úr grasi, dvelst karrinn í nánd við hreiðrið og gætir hænu og unga. Báðir foreldrar afla fæðu og fóðra ungana saman.Hörð lífsbarátta Fæðuleit er oftast einföld á sumrin, en rjúpan lifir aðallega á rjúpnalaufi, krækilyngi, bláberjalyngi, birki og grasvíði. Þegar haustar verður lífsbarátta rjúpunnar hins vegar oft hörð, einkum í harðæri og miklum snjóavetrum. Til marks um gáfnafar og þroska rjúpunnar, má nefna, að á vetrum byggja þær, 5-15 saman, snjóhús, þar sem þær dvelja að mestu yfir daginn. Í morgunsárið fara þær af stað í fæðisleit, sem oftast er hópvinna. Það er því langt í frá, að rjúpan sé „skynlaus skepna“ frekar en neitt annað dýr. Rjúpan hefur verið elt, ofsótt og drepin í gegnum tíðina, framan af af þörf, í harðbýlu landi, en þessi þörf er ekki lengur til staðar. Nú flokkast rjúpnadráp undir tómstundagaman og skemmtun, jafnvel sport. Í mín eyru er orðið „sport“ yfir að elta, ofsækja, limlesta og níða niður saklausar og varnarlausar lífverur, sem ekkert hafa sér til saka unnið, óheyrilegt. Náttúran hefur gefið rjúpunni 3 fjaðurhami á ári, til að verjast erkifjandanum, manninum, en það dugar skammt. Rjúpnaveiðimenn eru vopnaðir nýjustu sjónaukum og sjálfvirkum haglabyssum – marghlæðum – og er rjúpunni vart undankomu auðið, þegar dauðasveitin, yfirleitt um 6.000 veiðimenn, er komin í veiðiham.Stofninn á alvarlegri niðurleið Skv. nýlegri greinargerð Náttúrufræðistofnunar Íslands, „Ástand rjúpnastofnsins 2019“, er allt að 70% niðursveifla í stofnstærð rjúpunnar, á 26 af 32 talningarsvæðum, en á Suðurlandi, og þá einkum á Suðausturlandi, er stofninn hruninn; þar fundust nú aðeins 2 karrar á ferkílómetra, en, þegar mest var þar síðustu áratugi, voru þeir allt að 40. – Um allt Suðausturland, Suðurland, Vestfirði og Norðvesturland er rjúpnastofninn á frá 20% upp í 70% niðurleið, á 12 talningarsvæðum af 13, aðeins á 5 svæðum af 18 á Norðausturlandi og Austurlandi hefur stofninn styrkst. Ætti því fuglinn skilyrðislaust að vera friðaður í ár alls staðar, nema þá helzt á Norðausturlandi. Þrátt fyrir þessa gífurlegu niðursveiflu rjúpnastofnsins 2019, miðað við 2018, er veiðitími nú aukinn, úr 15 dögum í fyrra og 12 dögum 2017, í 22 daga í ár. Er þeim mönnum, sem þessu stjórna, ekki sjálfrátt!? 2011 og 2012 voru veiðidagar 9. Hér hafa stjórnvöld, og þá einkum Umhverfisstofnun, látið undan þrýstingi og kröfum veiðimanna, og er eina vonin, að Guðmundur Ingi taki af skarið og stórminnki veiðisvæði og veiðitíma. Að fara með allt landið og veiðiákvarðanir sem eitt mál, við þessi skilyrði, er vitaskuld út í hött. Hér er að mestu um það að ræða, að veiðimenn skjóta á fljúgandi fugla, sem eru að reyna að forða sér, limlesta þá og særa, án þess að drepa þá endanlega, og geta þessi blessuðu helsærðu dýr komið sér undan, til þess eins þó, að kveljast til dauða – oft úr blóðeitrun – fjarri veiðimanni. - Er greinilegt, að tugþúsundir fugla hafa verið níddar til dauða með þessum ömurlega hætti ár hvert, en þetta er kallað „veiðiafföll“, þó að níðdráp væri réttnefni. Þessir fuglar eru auðvitað ekki taldir með í veiðitölum.Rjúpan er á válista Náttúrufræðistofnun Íslands heldur „Válista fugla“. Á þessum lista stendur rjúpan undir fyrirsögninni „Tegundir í yfirvofandi hættu“ árið 2018. Árið 2019, er ástand rjúpnastofnsins orðið miklu verra. Sluppu hér einhverjir, sem að veiðiákvörðun standa, út af Kleppi? Fáar verur á Íslandi hafa verið ofsóttar og hrelldar, meiddar og níddar til dauða í jafnmiklum mæli og rjúpan. Það er mál til komið, að fuglinn fagri og friðsæli, sem er lykiltegund í íslenzku vistkerfi og prýðir það og skreytir, fái grið og frið. Ég og þúsundir dýra- og rjúpnavina setjum traust okkar á Guðmund Inga – sem hefur tekið vel á loftslagsmálum, en lítið gert í dýravernd til þessa – með það, að hann taki nú nauðsynleg skref blessaðri rjúpunni til verndar og velferðar.
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar
Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir Skoðun