Fækkum „gráum dögum“ Jónas Guðmundsson skrifar 11. apríl 2019 08:27 Það er óneitanlega eitthvað bogið við það að hér á landi þar sem við státum okkur oft af almennum hreinleika skuli nánast árvisst þurfa að gera sérstakar ráðstafanir á höfuðborgarsvæðinu vegna loftmengunar. Þessa „gráu daga“ sem svo eru stundum nefndir er fólk gjarnan hvatt til að nota almenningssamgöngur eða aðra mengunarlaus samgöngumáta fremur en einkabílinn og þegar verst lætur er þeim sem viðkvæmastir eru ráðlagt að halda sig innan dyra og jafnvel að loka gluggum. Nokkrar ástæður eru fyrir þessari mengun en svifryk er þar mikill þáttur og samkvæmt mælingum er stór orsakavaldur þess útblástur frá ökutækjum. Önnur ástæða sem nefnd er er hátt hlutfall ökutækja sem búin eru nagladekkjum, en allt að 50% ökutækja í Reykjavík voru á negldum hjólbörðum þegar mest var í vetur. Vissulega eru nagldekk mikilvægur öryggisbúnaður við ákveðnar aðstæður sem og fyrir t.d. erlenda ökumenn sem óvanir eru akstri í snjó og hálku, en þær aðstæður skapast orðið mjög sjaldan á höfuðborgarsvæðinu og þar í grennd. Því eru mörg ökutæki búin negldum hjólbörðum án þess að nagladekkin nýtist sem slík nema að litlu leyti þótt þau kunni vissulega að auka öryggistilfinningu ökumanna, og rétt að hafa í huga að aðstæður geta breyst með skömmum fyrirvara og hálka myndast. Mikill ókostur við nagladekk er hins vegar að þau rífa upp og slíta malbiki umtalsvert og valda með því svifryksmengun og tjöruagnir fara á flug auk alls þess mikla kostnaðar sem fellur til við viðhald gatna vegna slits af völdum naglanna. Þá valda nagladekk hljóðmengun auk lítið eitt aukinnar orkueyðslu ökutækja. Þess ber þó að geta að mikil þróun á sér stað í gerð hjólbarða, jafnt negldra sem ónegldra, og því er vonandi að þetta horfi til betri vegar. Norðmenn hafa brugðið á það ráð, til að koma til móts við annars vegar þá sem þurfa eða kjósa að aka um stærstu borgir á nagladekkjum og hins vegar þá hagsmuni sem felast í því að draga sem mest úr notkun þeirra, að leggja hóflegt gjald á þá sem nota nagladekkin innan borgarmarkanna. Hefur árangur af þessu verið góður og mikið dregið úr notkun þeirra í t.d. Osló. Til að þetta megi verða hérlendis þarf hins vegar sérstaka lagaheimild. Í drögum að frumvarpi til umferðarlaga sem nú er til meðferðar á Alþingi var gert ráð fyrir þessari heimild til handa sveitarfélögum og miðað við gjald allt að kr. 20.000 fyrir heilan vetur. Áður en frumvarpið var lagt fram í endanlegri mynd höfðu ákvæði um þessa heimild til gjaldtöku hins vegar verið tekin úr frumvarpinu. Telja verður flest mæla með að þessi heimild verði leidd í lög og síðan komi í ljós hvort sveitarfélögin, sem væntanlega verða einkum áhöfuðborgarsvæðinu og e.t.v. Suðurnesjum og jafnvel Akureyri, kjósi að beita henni. Slíkt yrði ekki gert án vandlegs undirbúnings og samráðs við fagaðila og ætti að vera möguleiki á ýmiss konar útfærslu þannig að sem best sátt gæti náðst. Raunar er í áætlun ríkisstjórnarinnar um loftgæði fyrir Ísland „Hreint loft til framtíðar“ sem út kom í nóvember 2017, sérstaklega tiltekið í kafla um markmið til að fækka árlegum fjölda daga þar sem svifryk fer yfir skilgreind heilsufarsmörk af völdum umferðar úr 7 til 20 eins og nú er og niður í núll fyrir árslok 2029. Er kveðið á um að samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið vinni frumvarp til laga þar sem kveðið verði á um heimild til gjaldtöku fyrir árslok 2022 vegna nagladekkja með það að markmiði að draga úr notkun þeirra. Er vonandi að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis sem er með frumvarp til umferðarlaga til umfjöllunar hafi þetta í huga við afgreiðslu sína á því. Á fundi um málið sem Samgöngufélagið stóð fyrir fyrr í mánuðinum komu ýmis áhugaverð og athyglisverð sjónarmið fram um notkun nagladekkja m.a. frá norsku Vegagerðinni. Geta áhugasamir nálgast glærur o.fl. upplýsingar frá fundinum á vef Samgöngufélagsins, www.samgongur.is/nagladekk. Þá geta þeir sem styðja hugmyndir um að sveitarfélögum verði heimiluð þessi gjaldtaka skráð nafn sitt á vefnum island.is á slóðinni https://listar.island.is/Stydjum/47Í lokin er svo vert að minna á að tímabili þessa vetrar sem heimilt er að nota nagladekk lýkur 15. apríl ár hvert.Höfundur er formaður Samgöngufélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Skoðun Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Sjá meira
Það er óneitanlega eitthvað bogið við það að hér á landi þar sem við státum okkur oft af almennum hreinleika skuli nánast árvisst þurfa að gera sérstakar ráðstafanir á höfuðborgarsvæðinu vegna loftmengunar. Þessa „gráu daga“ sem svo eru stundum nefndir er fólk gjarnan hvatt til að nota almenningssamgöngur eða aðra mengunarlaus samgöngumáta fremur en einkabílinn og þegar verst lætur er þeim sem viðkvæmastir eru ráðlagt að halda sig innan dyra og jafnvel að loka gluggum. Nokkrar ástæður eru fyrir þessari mengun en svifryk er þar mikill þáttur og samkvæmt mælingum er stór orsakavaldur þess útblástur frá ökutækjum. Önnur ástæða sem nefnd er er hátt hlutfall ökutækja sem búin eru nagladekkjum, en allt að 50% ökutækja í Reykjavík voru á negldum hjólbörðum þegar mest var í vetur. Vissulega eru nagldekk mikilvægur öryggisbúnaður við ákveðnar aðstæður sem og fyrir t.d. erlenda ökumenn sem óvanir eru akstri í snjó og hálku, en þær aðstæður skapast orðið mjög sjaldan á höfuðborgarsvæðinu og þar í grennd. Því eru mörg ökutæki búin negldum hjólbörðum án þess að nagladekkin nýtist sem slík nema að litlu leyti þótt þau kunni vissulega að auka öryggistilfinningu ökumanna, og rétt að hafa í huga að aðstæður geta breyst með skömmum fyrirvara og hálka myndast. Mikill ókostur við nagladekk er hins vegar að þau rífa upp og slíta malbiki umtalsvert og valda með því svifryksmengun og tjöruagnir fara á flug auk alls þess mikla kostnaðar sem fellur til við viðhald gatna vegna slits af völdum naglanna. Þá valda nagladekk hljóðmengun auk lítið eitt aukinnar orkueyðslu ökutækja. Þess ber þó að geta að mikil þróun á sér stað í gerð hjólbarða, jafnt negldra sem ónegldra, og því er vonandi að þetta horfi til betri vegar. Norðmenn hafa brugðið á það ráð, til að koma til móts við annars vegar þá sem þurfa eða kjósa að aka um stærstu borgir á nagladekkjum og hins vegar þá hagsmuni sem felast í því að draga sem mest úr notkun þeirra, að leggja hóflegt gjald á þá sem nota nagladekkin innan borgarmarkanna. Hefur árangur af þessu verið góður og mikið dregið úr notkun þeirra í t.d. Osló. Til að þetta megi verða hérlendis þarf hins vegar sérstaka lagaheimild. Í drögum að frumvarpi til umferðarlaga sem nú er til meðferðar á Alþingi var gert ráð fyrir þessari heimild til handa sveitarfélögum og miðað við gjald allt að kr. 20.000 fyrir heilan vetur. Áður en frumvarpið var lagt fram í endanlegri mynd höfðu ákvæði um þessa heimild til gjaldtöku hins vegar verið tekin úr frumvarpinu. Telja verður flest mæla með að þessi heimild verði leidd í lög og síðan komi í ljós hvort sveitarfélögin, sem væntanlega verða einkum áhöfuðborgarsvæðinu og e.t.v. Suðurnesjum og jafnvel Akureyri, kjósi að beita henni. Slíkt yrði ekki gert án vandlegs undirbúnings og samráðs við fagaðila og ætti að vera möguleiki á ýmiss konar útfærslu þannig að sem best sátt gæti náðst. Raunar er í áætlun ríkisstjórnarinnar um loftgæði fyrir Ísland „Hreint loft til framtíðar“ sem út kom í nóvember 2017, sérstaklega tiltekið í kafla um markmið til að fækka árlegum fjölda daga þar sem svifryk fer yfir skilgreind heilsufarsmörk af völdum umferðar úr 7 til 20 eins og nú er og niður í núll fyrir árslok 2029. Er kveðið á um að samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið vinni frumvarp til laga þar sem kveðið verði á um heimild til gjaldtöku fyrir árslok 2022 vegna nagladekkja með það að markmiði að draga úr notkun þeirra. Er vonandi að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis sem er með frumvarp til umferðarlaga til umfjöllunar hafi þetta í huga við afgreiðslu sína á því. Á fundi um málið sem Samgöngufélagið stóð fyrir fyrr í mánuðinum komu ýmis áhugaverð og athyglisverð sjónarmið fram um notkun nagladekkja m.a. frá norsku Vegagerðinni. Geta áhugasamir nálgast glærur o.fl. upplýsingar frá fundinum á vef Samgöngufélagsins, www.samgongur.is/nagladekk. Þá geta þeir sem styðja hugmyndir um að sveitarfélögum verði heimiluð þessi gjaldtaka skráð nafn sitt á vefnum island.is á slóðinni https://listar.island.is/Stydjum/47Í lokin er svo vert að minna á að tímabili þessa vetrar sem heimilt er að nota nagladekk lýkur 15. apríl ár hvert.Höfundur er formaður Samgöngufélagsins.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun