Hægt að læra tvennt af neyðarláni Seðlabankans Birgir Olgeirsson skrifar 27. maí 2019 17:39 Már Guðmundsson þegar hann kynnti skýrsluna í dag. Vísir/Vilhelm Skýra þarf betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara og veð í hlutafé erlends banka er ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Þetta kemur fram í skýrslu Seðlabanka Ísland um hið svokallaða neyðarlán Seðlabankans til Kaupþings 6. október árið 2008. Lánið var í erlendum gjaldmiðli og nam 500 milljónum evra. Eignarhlutur Kaupþings í danska bankanum FIH Erhversbank (FIH) var tekinn að veði fyrir láninu. Í skýrslunni er fjallað bæði um aðdraganda lánveitingarinnar, framkvæmd hennar og eftirmál sem fólust í tilraun Seðlabankans til að endurheimta andvirði lánsins með því að selja eignarhlutinn í FIH bankanum. Í skýrslunni segir Már Guðmundsson seðlabankastjóri að mikilvægt sé að draga lærdóm af þessari reynslu. Skýra þurfi betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara. Nefnir Már að í frumvarpinu sem nú liggur fyrir Alþingi að nýjum lögum um Seðlabanka Íslands sé gert ráð fyrir að ákvarðanir um veitingu þrautavaralána séu teknar á fundi seðlabankastjóra og þriggja varaseðlabankastjóra og skuli skráðar í fundargerð. Þá er ákvæði um að ráðherra sem fer með efnahagsmál og fjármál skuli upplýstur um slíkar ákvarðanir. Már nefnir að í öðru lagi þurfi að draga þann lærdóm að veð í hlutafé erlends banka sé ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Almennt þarf að draga þann lærdóm að seðlabankar þurfi á hverjum tíma að hafa gott yfirlit um tiltæk veð þeirra banka sem eru í viðskiptum við þá. Fjallað um endurheimtur á láninu Í skýrslunni kemur fram að Seðlabankinn muni líklega ekki endurheimta mikið meira af 500 milljóna evra láni sínu til Kaupþings en sem nemur 260 milljónum evra. Már segir að í dag liggi fyrir að ekki hafi verið rétt að veita lánið.Vísir/Vilhelm „Það liggur einnig fyrir að nýir eigendur FIH eiga eignarhaldsfélag sem tók við af FIH bankanum og takist þeim að selja eignir félagsins nálægt bókfærðu virði, líkt og útlit er fyrir, þá munu þeir fá þokkalegan hagnað af fjárfestingu sinni. Það hefði varla gerst án umtalsverðs stuðnings danskra stjórnvalda við rekstur -bankans á árunum eftir 2008. Verði þetta raunin er ósvarað þeirri spurningu hvort og í hvaða mæli þessi hagnaður væri á kostnað danskra eða íslenskra skattgreiðenda eða, eins og eigendurnir hafa haldið fram, hvort það væri vegna þrotlausrar vinnu þeirra sjálfra við að viðhalda verðmætum og skapa ný við erfiðar aðstæður? Þessari spurningu verður ekki svarað hér enda liggur niðurstaðan ekki fyrir og sagan að baki nær langt út fyrir vettvang Seðlabankans. Það er að miklu leyti dönsk saga og gögnin sem þá þyrfti að skoða geymd í Danmörku. Kannski verður sú saga einhvern tíma skrifuð,“ segir í skýrslunni. Inntu af hendi greiðslur sem annars hefði leitt til falls Í skýrslunni er farið yfir í hvað lánið fór en ekki er hægt að draga einhlítar ályktanir um ráðstöfun þrautavaraláns Seðlabankans. Útgreiðslur af evrureikningi Kaupþings á þessum tíma sýna þó að verið var að inna af hendi greiðslur sem ella hefðu líklega leitt til falls bankans. „Færslurnar bera með sér að áhlaup er í gangi á innstæður og önnur fjármögnun er að verða erfiðari sem lýsir sér í veðköllum sem væntanlega tengjast veð- og endurkaupasamningum. Samtals nema greiðslur til norræns seðlabanka, útstreymi á innstæðum og greiðslur vegna veðkalla 442 milljónum evra. Vegna greiðslna í tengslum við CLN skuldabréfið má nefna að málið er ennþá til meðferðar hjá dómstólum. Ekki er heldur hægt að draga miklar ályktanir af upplýsingum um fjárhæð gjaldeyrisviðskipta og mótaðila í þeim viðskiptum. Gera má ráð fyrir að þær færslur hafi þegar verið skoðaðar af þar til bærum aðilum,“ segir í skýrslunni. Hvorugt var rétt Þá segir í skýrslunni að leiða megi að því sterkar líkur, sem studdar eru með seinni tíma yfirlýsingum, að ákvörðunin hafi byggst á því að með lánveitingunni mætti tryggja að einn banki yrði áfram starfandi á landinu og að traust veð gerði áhættuna af tapi litla. „Við vitum nú að hvorugt var rétt og að eftir á að hyggja hefði verið betra að veita ekki lánið. Það er hins vegar ekki þar með sagt að þetta hafi verið rangt sjónarmið miðað við aðstæðurnar og þær upplýsingar sem þá lágu fyrir. Allt orkar tvímælis þá gjört er og ekki er alltaf viðeigandi að nota einungis mælistikur upplýsinga síðari tíma þegar einstakar ákvarðanir eru metnar. Í því fjármálalega fárviðri sem þá geisaði um allan heim réru bankar lífróður og seðlabankar og önnur stjórnvöld komu til aðstoðar,“ segir í skýrslunni. Skýrsluna í heild má lesa hér. Seðlabankinn CLN-málið Mest lesið Löng röð myndaðist í Lágmúlanum á miðnætti Viðskipti innlent Tveggja ára skjár fæst ekki bættur vegna „dauðs depils“ Neytendur Segir mun á launum stjórnarmanna sláandi Atvinnulíf Hrefna stýrir Attentus Viðskipti innlent Topplúgan kom á óvart á annars praktískum ferðatrukk Samstarf „Ég veit ekki alveg hvað er að fara að gerast“ Viðskipti innlent Meðallaun 758 þúsund á mánuði Viðskipti innlent SFF hafna ásökunum bifreiðaeigenda Viðskipti innlent Vilborg Arna og Auðbjörg til liðs við FranklinCovey Viðskipti innlent „Klárlega“ breytingar í ytra umhverfi sem ÁTVR þurfi að laga sig að Viðskipti innlent Fleiri fréttir Löng röð myndaðist í Lágmúlanum á miðnætti Hrefna stýrir Attentus SFF hafna ásökunum bifreiðaeigenda „Klárlega“ breytingar í ytra umhverfi sem ÁTVR þurfi að laga sig að Vilborg Arna og Auðbjörg til liðs við FranklinCovey Þorgerður skipuð forstjóri ÁTVR „Ég veit ekki alveg hvað er að fara að gerast“ Ríkið greiddi 25 milljarða í laun Skor flytur: „Ansi þreytt“ að þurfa að reka fólk út klukkan tíu Meðallaun 758 þúsund á mánuði Saka hagfræðing SFF um að reyna að draga úr samkeppni í tryggingum Bein útsending: Kynna yfirlýsingu fjármálastöðugleikanefndar Sveiflujöfnunarauki helst óbreyttur Ráðinn framkvæmdastjóri Janusar heilsueflingar Fyrsta sinni í mörg herrans ár neftóbakslaust í Leifsstöð Mun stýra Starfsþróunarsetri BHM Tilfallandi neftóbaksskortur veldur skjálfta 134 sagt upp í þremur hópuppsögnum Ingvi Steinn frá Arion til Defend Iceland Ferjuleiðir taka við rekstri ferjunnar Baldurs Nýr verslunarkjarni opnaður á Selfossi Íslensk fyrirtæki geti endurheimt verulegar fjárhæðir Í hópi þeirra sem hlutu Viator Experience-verðlaunin Heiður Björk tekur við eftir brotthvarf Gunnars Egils GeoSilica hefur framleiðslu á Þeistareykjum Sigurður Jökull stýrir Cruise Iceland Taka við nýjum forstöðumannastöðum hjá Krónunni Dolores ráðin forstöðumaður hjá OK Shein ginni neytendur til skyndikaupa Annar banki býður betra verð en hinn með sömu eigendur Sjá meira
Skýra þarf betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara og veð í hlutafé erlends banka er ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Þetta kemur fram í skýrslu Seðlabanka Ísland um hið svokallaða neyðarlán Seðlabankans til Kaupþings 6. október árið 2008. Lánið var í erlendum gjaldmiðli og nam 500 milljónum evra. Eignarhlutur Kaupþings í danska bankanum FIH Erhversbank (FIH) var tekinn að veði fyrir láninu. Í skýrslunni er fjallað bæði um aðdraganda lánveitingarinnar, framkvæmd hennar og eftirmál sem fólust í tilraun Seðlabankans til að endurheimta andvirði lánsins með því að selja eignarhlutinn í FIH bankanum. Í skýrslunni segir Már Guðmundsson seðlabankastjóri að mikilvægt sé að draga lærdóm af þessari reynslu. Skýra þurfi betur stjórnsýsluna í kringum veitingu lána til þrautavara. Nefnir Már að í frumvarpinu sem nú liggur fyrir Alþingi að nýjum lögum um Seðlabanka Íslands sé gert ráð fyrir að ákvarðanir um veitingu þrautavaralána séu teknar á fundi seðlabankastjóra og þriggja varaseðlabankastjóra og skuli skráðar í fundargerð. Þá er ákvæði um að ráðherra sem fer með efnahagsmál og fjármál skuli upplýstur um slíkar ákvarðanir. Már nefnir að í öðru lagi þurfi að draga þann lærdóm að veð í hlutafé erlends banka sé ekki heppilegt þegar Seðlabankinn veitir lán til innlendra banka. Almennt þarf að draga þann lærdóm að seðlabankar þurfi á hverjum tíma að hafa gott yfirlit um tiltæk veð þeirra banka sem eru í viðskiptum við þá. Fjallað um endurheimtur á láninu Í skýrslunni kemur fram að Seðlabankinn muni líklega ekki endurheimta mikið meira af 500 milljóna evra láni sínu til Kaupþings en sem nemur 260 milljónum evra. Már segir að í dag liggi fyrir að ekki hafi verið rétt að veita lánið.Vísir/Vilhelm „Það liggur einnig fyrir að nýir eigendur FIH eiga eignarhaldsfélag sem tók við af FIH bankanum og takist þeim að selja eignir félagsins nálægt bókfærðu virði, líkt og útlit er fyrir, þá munu þeir fá þokkalegan hagnað af fjárfestingu sinni. Það hefði varla gerst án umtalsverðs stuðnings danskra stjórnvalda við rekstur -bankans á árunum eftir 2008. Verði þetta raunin er ósvarað þeirri spurningu hvort og í hvaða mæli þessi hagnaður væri á kostnað danskra eða íslenskra skattgreiðenda eða, eins og eigendurnir hafa haldið fram, hvort það væri vegna þrotlausrar vinnu þeirra sjálfra við að viðhalda verðmætum og skapa ný við erfiðar aðstæður? Þessari spurningu verður ekki svarað hér enda liggur niðurstaðan ekki fyrir og sagan að baki nær langt út fyrir vettvang Seðlabankans. Það er að miklu leyti dönsk saga og gögnin sem þá þyrfti að skoða geymd í Danmörku. Kannski verður sú saga einhvern tíma skrifuð,“ segir í skýrslunni. Inntu af hendi greiðslur sem annars hefði leitt til falls Í skýrslunni er farið yfir í hvað lánið fór en ekki er hægt að draga einhlítar ályktanir um ráðstöfun þrautavaraláns Seðlabankans. Útgreiðslur af evrureikningi Kaupþings á þessum tíma sýna þó að verið var að inna af hendi greiðslur sem ella hefðu líklega leitt til falls bankans. „Færslurnar bera með sér að áhlaup er í gangi á innstæður og önnur fjármögnun er að verða erfiðari sem lýsir sér í veðköllum sem væntanlega tengjast veð- og endurkaupasamningum. Samtals nema greiðslur til norræns seðlabanka, útstreymi á innstæðum og greiðslur vegna veðkalla 442 milljónum evra. Vegna greiðslna í tengslum við CLN skuldabréfið má nefna að málið er ennþá til meðferðar hjá dómstólum. Ekki er heldur hægt að draga miklar ályktanir af upplýsingum um fjárhæð gjaldeyrisviðskipta og mótaðila í þeim viðskiptum. Gera má ráð fyrir að þær færslur hafi þegar verið skoðaðar af þar til bærum aðilum,“ segir í skýrslunni. Hvorugt var rétt Þá segir í skýrslunni að leiða megi að því sterkar líkur, sem studdar eru með seinni tíma yfirlýsingum, að ákvörðunin hafi byggst á því að með lánveitingunni mætti tryggja að einn banki yrði áfram starfandi á landinu og að traust veð gerði áhættuna af tapi litla. „Við vitum nú að hvorugt var rétt og að eftir á að hyggja hefði verið betra að veita ekki lánið. Það er hins vegar ekki þar með sagt að þetta hafi verið rangt sjónarmið miðað við aðstæðurnar og þær upplýsingar sem þá lágu fyrir. Allt orkar tvímælis þá gjört er og ekki er alltaf viðeigandi að nota einungis mælistikur upplýsinga síðari tíma þegar einstakar ákvarðanir eru metnar. Í því fjármálalega fárviðri sem þá geisaði um allan heim réru bankar lífróður og seðlabankar og önnur stjórnvöld komu til aðstoðar,“ segir í skýrslunni. Skýrsluna í heild má lesa hér.
Seðlabankinn CLN-málið Mest lesið Löng röð myndaðist í Lágmúlanum á miðnætti Viðskipti innlent Tveggja ára skjár fæst ekki bættur vegna „dauðs depils“ Neytendur Segir mun á launum stjórnarmanna sláandi Atvinnulíf Hrefna stýrir Attentus Viðskipti innlent Topplúgan kom á óvart á annars praktískum ferðatrukk Samstarf „Ég veit ekki alveg hvað er að fara að gerast“ Viðskipti innlent Meðallaun 758 þúsund á mánuði Viðskipti innlent SFF hafna ásökunum bifreiðaeigenda Viðskipti innlent Vilborg Arna og Auðbjörg til liðs við FranklinCovey Viðskipti innlent „Klárlega“ breytingar í ytra umhverfi sem ÁTVR þurfi að laga sig að Viðskipti innlent Fleiri fréttir Löng röð myndaðist í Lágmúlanum á miðnætti Hrefna stýrir Attentus SFF hafna ásökunum bifreiðaeigenda „Klárlega“ breytingar í ytra umhverfi sem ÁTVR þurfi að laga sig að Vilborg Arna og Auðbjörg til liðs við FranklinCovey Þorgerður skipuð forstjóri ÁTVR „Ég veit ekki alveg hvað er að fara að gerast“ Ríkið greiddi 25 milljarða í laun Skor flytur: „Ansi þreytt“ að þurfa að reka fólk út klukkan tíu Meðallaun 758 þúsund á mánuði Saka hagfræðing SFF um að reyna að draga úr samkeppni í tryggingum Bein útsending: Kynna yfirlýsingu fjármálastöðugleikanefndar Sveiflujöfnunarauki helst óbreyttur Ráðinn framkvæmdastjóri Janusar heilsueflingar Fyrsta sinni í mörg herrans ár neftóbakslaust í Leifsstöð Mun stýra Starfsþróunarsetri BHM Tilfallandi neftóbaksskortur veldur skjálfta 134 sagt upp í þremur hópuppsögnum Ingvi Steinn frá Arion til Defend Iceland Ferjuleiðir taka við rekstri ferjunnar Baldurs Nýr verslunarkjarni opnaður á Selfossi Íslensk fyrirtæki geti endurheimt verulegar fjárhæðir Í hópi þeirra sem hlutu Viator Experience-verðlaunin Heiður Björk tekur við eftir brotthvarf Gunnars Egils GeoSilica hefur framleiðslu á Þeistareykjum Sigurður Jökull stýrir Cruise Iceland Taka við nýjum forstöðumannastöðum hjá Krónunni Dolores ráðin forstöðumaður hjá OK Shein ginni neytendur til skyndikaupa Annar banki býður betra verð en hinn með sömu eigendur Sjá meira