Verkfall og verðmætamat Guðmundur Andri Thorsson skrifar 24. mars 2014 06:00 Vart eru þarfari stéttir hér í þjóðfélaginu en kennarar og með sterkari inngróna ábyrgðarkennd gagnvart starfi sínu og þeim verðmætum sem þeim er trúað fyrir. Það þekkja allir sem átt hafa börn í skóla – eða verið börn í skóla – sem sagt: allir. Sjálfur get ég vitnað um það hversu mikilvægir kennararnir mínir í menntaskóla voru í MT/MS þegar maður var nú eiginlega óttalegt himpigimpi. Þá skipti máli að hafa kennara eins og Sigurð Ragnarsson, Aðalstein Davíðsson, Pál Bjarnason og Sverri Hólmarsson og ýmsa fleiri afbragðs kennara sem leiddu hjá sér stælana og náðu að næra með okkur mörgum þá hugmynd að þekkingin væri eftirsóknarverð og skólinn væri nokkuð góður staður til að stunda þekkingarleit. Maður stendur í þakkarskuld við slíka kennara alla ævi og það er dapurleg tilhugsun og beinlínis fráleit, að svo mikilvægt fólk í samfélagsvefnum skuli þurfa að standa í jafn róttækum aðgerðum og verkfalli, til þess svo mikið sem ná eyrum viðsemjenda sinna, sem stunda það jafnan að tala ekki við neinn fyrr en allt er komið í óefni.Brottfall Ekki er að sjá að yfirvöld menntamála átti sig fyllilega á alvöru málsins. Illugi Gunnarsson menntamálaráðherra virðist ekki hafa fyrst og fremst áhuga á því að leysa þetta mál heldur hyggst hann nota það til að ná fram tilteknum kerfisbreytingum á íslensku menntakerfi sem honum eru hugleiknar. Hann virðist standa í þeirri meiningu að allir framhaldsskólar séu eins og MR og bjóði bara upp á fjögurra ára nám – kannski að einfaldast væri bara að breyta MR, en svona almennar hugmyndir viku fyrir verkfall eru vitanlega fyrst og fremst til þess ætlaðar að drepa launakröfum á dreif. Óskandi væri að yfirvöld hefðu sama metnað við að búa kennurum góð kjör og þau sýna jafnan þegar reistar eru skólabyggingar, þar sem allir virðast jafnan þrútnir af metnaði. Margoft hefur komið fram að brottfall nemenda framhaldsskóla er hér meira en forsvaranlegt er. Skýringar á því eru sjálfsagt margvíslegar – menningarlegar og sögulegar og einkalegar hjá hverjum og einum – en ætli ein þeirra hljóti ekki að vera hreinlega sú að það beinlínis borgi sig fyrir suma að hætta í skóla og fara að vinna. Það borgi sig að vera fremur ófaglærður verkamaður á einhverju sviði en að verja tilteknum árafjölda í að mennta sig og sérhæfa til ákveðinna starfa: að í samfélag okkar vanti hreinlega hvata til þess að mennta sig. Og samt er það ævinlega viðkvæðið þegar talið berst að vandamálum íslensks samfélags, að hér skorti menntað vinnuafl á ótal sviðum, og því sé verðmætasköpun hér minni en ella og framleiðni íslensks samfélags ekki nægileg. Til skamms tíma hefur það reyndar verið svo að menn hafa getað hætt í skóla og skapað sér gott líf út af því svigrúmi einstaklinganna sem hér hefur löngum verið ærið, en smám saman hafa minnkað möguleikar þeirra próflausu; sífellt fleiri svið útheimta háskólagráðu.Hvað viltu Ísland? Allt er þetta samtengt. Lág laun kennara eru til vitnis um verðmætamat samfélagsins. Þau sýna – hvað sem orðagjálfri líður – að menntun nýtur ekki þeirrar virðingar sem er sjálf forsenda framfaranna. Nú eru háskólakennarar einnig teknir að ókyrrast og skyldi engan undra: ekki síst hefur stundakennsla á háskólastigi hér verið nokkurs konar góðgerðastarfsemi eða þegnskylduvinna. Daglega er tekist á um Ísland og hvernig við ætlum eiginlega að hafa þetta hjá okkur. Fullvirkjað land? Jafnvel krani á fossum eins og Dettifossi og Gullfossi? Og kostar þúsund krónur takk inn á sýningu tvisvar í viku? Risasvört rör um allt land eins og við Hellisheiðarvirkjun – og landið eins og eitthvert Mordor? Háspennulínur yfir hálendið þvert? Hraðbraut yfir Sprengisand? Hvergi þögn? Hvergi seytlandi lækur? Allt í vatn í eigu Samherja? Og verksmiðjur í hverjum firði? Atvinnusköpun: nei nei, vertu ekkert að mennta þig því þú getur valið úr þrettán kísilgúrverksmiðjum og átta álverksmiðjum þar sem þú getur unnið. Viltu þetta, Ísland? Eða hitt: fjölbreytt og hugvitssamlegt atvinnulíf þar sem einstaklingarnir fá notið sín og framtakssemi sinnar við að framleiða hver handa öðrum alls konar skemmtilegan varning: föt og skó og skúlptúra, tölvuleiki, öpp, ljóð og skáldsögur; ljóstillífunarlakkrís, yngingarkrem úr hitakærum örverum, ferðir um undraheima Íslands, tónlistarhátíðir í afskekktum dölum með tilheyrandi selshreifaáti… og þannig áfram og áfram þar sem hugmynd kveikir hugmyndir. Forsenda þessa alls er ákveðið hugarfar, ákveðin sýn á sjálfan sig og samfélagið sitt, ákveðið verðmætamat. Við eigum að vísu sögur um dásamleg séní sem voru droppát, allt frá Halldóri Laxness til Bjarkar, en til að slíkt fólk njóti sín þarf að vera viss jarðvegur, visst hugarfar, visst menntunarstig, visst verðmætamat þar sem störf kennara eru metin að verðleikum.Lesendur Vísis geta sent inn greinar á greinar@visir.is. Greinunum þarf að fylgja mynd af höfundi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Skoðun Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Skoðun Staðan í stjórnmálum vorið 2024 Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Bónus, viðbót eða umframorka Hörður Arnarson skrifar Skoðun Grímulaus sérhagsmunagæsla Andrés Magnússon skrifar Skoðun VI. Sköpunarsaga þjóðsögu – plottið í Síðumúla raunar hápólitískt Hafþór S. Ciesielski skrifar Sjá meira
Vart eru þarfari stéttir hér í þjóðfélaginu en kennarar og með sterkari inngróna ábyrgðarkennd gagnvart starfi sínu og þeim verðmætum sem þeim er trúað fyrir. Það þekkja allir sem átt hafa börn í skóla – eða verið börn í skóla – sem sagt: allir. Sjálfur get ég vitnað um það hversu mikilvægir kennararnir mínir í menntaskóla voru í MT/MS þegar maður var nú eiginlega óttalegt himpigimpi. Þá skipti máli að hafa kennara eins og Sigurð Ragnarsson, Aðalstein Davíðsson, Pál Bjarnason og Sverri Hólmarsson og ýmsa fleiri afbragðs kennara sem leiddu hjá sér stælana og náðu að næra með okkur mörgum þá hugmynd að þekkingin væri eftirsóknarverð og skólinn væri nokkuð góður staður til að stunda þekkingarleit. Maður stendur í þakkarskuld við slíka kennara alla ævi og það er dapurleg tilhugsun og beinlínis fráleit, að svo mikilvægt fólk í samfélagsvefnum skuli þurfa að standa í jafn róttækum aðgerðum og verkfalli, til þess svo mikið sem ná eyrum viðsemjenda sinna, sem stunda það jafnan að tala ekki við neinn fyrr en allt er komið í óefni.Brottfall Ekki er að sjá að yfirvöld menntamála átti sig fyllilega á alvöru málsins. Illugi Gunnarsson menntamálaráðherra virðist ekki hafa fyrst og fremst áhuga á því að leysa þetta mál heldur hyggst hann nota það til að ná fram tilteknum kerfisbreytingum á íslensku menntakerfi sem honum eru hugleiknar. Hann virðist standa í þeirri meiningu að allir framhaldsskólar séu eins og MR og bjóði bara upp á fjögurra ára nám – kannski að einfaldast væri bara að breyta MR, en svona almennar hugmyndir viku fyrir verkfall eru vitanlega fyrst og fremst til þess ætlaðar að drepa launakröfum á dreif. Óskandi væri að yfirvöld hefðu sama metnað við að búa kennurum góð kjör og þau sýna jafnan þegar reistar eru skólabyggingar, þar sem allir virðast jafnan þrútnir af metnaði. Margoft hefur komið fram að brottfall nemenda framhaldsskóla er hér meira en forsvaranlegt er. Skýringar á því eru sjálfsagt margvíslegar – menningarlegar og sögulegar og einkalegar hjá hverjum og einum – en ætli ein þeirra hljóti ekki að vera hreinlega sú að það beinlínis borgi sig fyrir suma að hætta í skóla og fara að vinna. Það borgi sig að vera fremur ófaglærður verkamaður á einhverju sviði en að verja tilteknum árafjölda í að mennta sig og sérhæfa til ákveðinna starfa: að í samfélag okkar vanti hreinlega hvata til þess að mennta sig. Og samt er það ævinlega viðkvæðið þegar talið berst að vandamálum íslensks samfélags, að hér skorti menntað vinnuafl á ótal sviðum, og því sé verðmætasköpun hér minni en ella og framleiðni íslensks samfélags ekki nægileg. Til skamms tíma hefur það reyndar verið svo að menn hafa getað hætt í skóla og skapað sér gott líf út af því svigrúmi einstaklinganna sem hér hefur löngum verið ærið, en smám saman hafa minnkað möguleikar þeirra próflausu; sífellt fleiri svið útheimta háskólagráðu.Hvað viltu Ísland? Allt er þetta samtengt. Lág laun kennara eru til vitnis um verðmætamat samfélagsins. Þau sýna – hvað sem orðagjálfri líður – að menntun nýtur ekki þeirrar virðingar sem er sjálf forsenda framfaranna. Nú eru háskólakennarar einnig teknir að ókyrrast og skyldi engan undra: ekki síst hefur stundakennsla á háskólastigi hér verið nokkurs konar góðgerðastarfsemi eða þegnskylduvinna. Daglega er tekist á um Ísland og hvernig við ætlum eiginlega að hafa þetta hjá okkur. Fullvirkjað land? Jafnvel krani á fossum eins og Dettifossi og Gullfossi? Og kostar þúsund krónur takk inn á sýningu tvisvar í viku? Risasvört rör um allt land eins og við Hellisheiðarvirkjun – og landið eins og eitthvert Mordor? Háspennulínur yfir hálendið þvert? Hraðbraut yfir Sprengisand? Hvergi þögn? Hvergi seytlandi lækur? Allt í vatn í eigu Samherja? Og verksmiðjur í hverjum firði? Atvinnusköpun: nei nei, vertu ekkert að mennta þig því þú getur valið úr þrettán kísilgúrverksmiðjum og átta álverksmiðjum þar sem þú getur unnið. Viltu þetta, Ísland? Eða hitt: fjölbreytt og hugvitssamlegt atvinnulíf þar sem einstaklingarnir fá notið sín og framtakssemi sinnar við að framleiða hver handa öðrum alls konar skemmtilegan varning: föt og skó og skúlptúra, tölvuleiki, öpp, ljóð og skáldsögur; ljóstillífunarlakkrís, yngingarkrem úr hitakærum örverum, ferðir um undraheima Íslands, tónlistarhátíðir í afskekktum dölum með tilheyrandi selshreifaáti… og þannig áfram og áfram þar sem hugmynd kveikir hugmyndir. Forsenda þessa alls er ákveðið hugarfar, ákveðin sýn á sjálfan sig og samfélagið sitt, ákveðið verðmætamat. Við eigum að vísu sögur um dásamleg séní sem voru droppát, allt frá Halldóri Laxness til Bjarkar, en til að slíkt fólk njóti sín þarf að vera viss jarðvegur, visst hugarfar, visst menntunarstig, visst verðmætamat þar sem störf kennara eru metin að verðleikum.Lesendur Vísis geta sent inn greinar á greinar@visir.is. Greinunum þarf að fylgja mynd af höfundi.
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Skoðun VI. Sköpunarsaga þjóðsögu – plottið í Síðumúla raunar hápólitískt Hafþór S. Ciesielski skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun