Kvenréttindabaráttan er mesta bylting sögunnar Hrund Gunnsteinsd, Magnea Marinósd., Brynhildur Heiðar- og Ómarsd., Inga Dóra Pétursd., Guðrún M. Guðmundsd. og Edda Jónsd. og Sólveig Arnarsd. skrifa 19. júní 2013 07:00 Fyrir rúmlega áratug var ein okkar stödd í fjallahéraði í Kósóvó til þess að kenna á námskeiði, þar sem konur af ólíkum þjóðernishópum komu saman til þess að ræða framtíð Kósóvó. Rauður þráður í námskeiðinu var þróun Kósóvó úr ríki kommúnisma og kúgunar yfir í lýðræðissamfélag og hvað þetta gæti haft í för með sér fyrir réttindi kvenna og jafnrétti kynjanna. Konurnar frá Kósóvó óskuðu sér allar betri framtíðar fyrir fólkið sitt í landi sem hafði gengið í gegnum skelfileg átök og langtíma harðræði, svo ekki séð talað um kynbundið ofbeldi sem beitt var markvisst af stríðandi fylkingum. Þegar þetta var, voru aðeins tvö ár síðan blóðugum átökum í Kósóvó lauk, og serbnesku konurnar hættu öryggi sínu til að sækja námskeiðið og heimsækja þetta fjallahérað sem byggt var af öðrum þjóðernishópum. Þær komu því á svæðið í brynvörðum bílum og til að byrja með leyndi óttinn sér ekki. Aðrar konur voru af albönskum uppruna, sumar voru Rómakonur (sígaunar) og fjórði hópurinn taldist til Gorani-þjóðflokksins. Fyrir utan rafmagnað andrúmsloft fyrri hluta námskeiðsins vegna nýafstaðinna átaka, þá stendur upp úr það sem margar þeirra vissu. Konur af öllum þjóðernum höfðu heyrt um Vigdísi Finnbogadóttur. Þær vissu að hún var fyrsta konan í heiminum sem hafði verið lýðræðislega kjörinn forseti. Þær höfðu áhuga á að vita meira. Þær vildu vita um pólitíska þátttöku íslenskra kvenna og Kvennalistann, sem fyrir þrjátíu árum á þessu ári bauð sig fram til alþingiskosninga. Þær vildu læra af reynslu íslenskra kvenna sem rutt höfðu brautina fyrir kynslóð okkar sem rita þessa grein. Fyrir unga íslenska konu sem var að feta sín fyrstu spor á alþjóðavettvangi, var þetta dýrmæt stund til að skoða úr fjarlægð þá arfleifð sem við búum við. Við, sem ritum þessa grein, höfum allar fundið fyrir viðlíka þakklæti einhvern tímann á lífsleiðinni, bæði í stóru sem smáu, á Íslandi sem og erlendis. Ein okkar varð meira að segja yfir sig hissa þegar hún uppgötvaði að karlmaður gæti verið forseti lýðveldisins, þegar Vigdís ákvað að gefa ekki kost á sér aftur árið 1996. Enn önnur sat nýverið námskeið á Norður-Írlandi þar sem rakin var saga írska kvennalistans, sem m.a. tryggði konu þátttöku í friðarviðræðum sem bundu enda á langtíma átök á Norður-Írlandi árið 1998. Á námskeiðinu kom skýrt fram að íslenski Kvennalistinn var þeim mikill innblástur við stofnun flokksins þar í landi. Þessi grein er rituð í þeim tilgangi að þakka þeim íslensku konum sem ruddu brautina á undan okkur. Þrátt fyrir að sannarlega sé enn þá víða pottur brotinn á Íslandi þegar kemur að kynbundnu ofbeldi, launamismun kynjanna og hlut kvenna í valdastöðum svo eitthvað sé nefnt, þá er Ísland engu að síður ofarlega og stundum efst, á lista yfir ríki þar sem kynjajafnrétti er hvað mest. Þetta má t.d. sjá í Global Gender Gap Index-skýrslum World Economic Forum þar sem Ísland trónir efst á listanum yfir ríki sem dregið hafa hvað mest úr bilinu á milli karla og kvenna í efnahagslegu, félagslegu, pólitísku og heilsufarslegu tilliti. Framúrskarandi árangur Íslendinga í jafnréttismálum hefur gert okkur að sérfræðingum á alþjóðavettvangi, sem sést í þeirri staðreynd að íslenskur sérfræðingur hefur verið að störfum á vegum Íslensku friðargæslunnar fyrir UN Women, frá því að Kvennastofnun Sameinuðu þjóðanna hóf störf á uppbyggingarsvæðum eftir stríð. Þá má einnig nefna að í maí á þessu ári varð GEST, alþjóðlegi jafnréttisskólinn við Háskóla Íslands, hluti af neti Háskóla Sameinuðu þjóðanna um heim allan. Það er ekki ofsögum sagt að kvenréttindabarátta síðustu 150 ára er mesta bylting sem orðið hefur í mannkynssögunni. Á örfáum áratugum hefur konum og körlum tekist að umbylta samfélagsmynstri sem hafði viðhaldist í ótal aldir ef ekki árþúsundir. Þetta samfélagsmynstur hafði ekki aðeins kúgað efnaminni samfélagshópa og jaðarhópa, heldur helming mannkynsins, konurnar. Hér á Íslandi hefur breytingin, eins og annars staðar, verið hröð og markviss. Árið 1850 fengu konur jafnan erfðarétt á við karla, 1911 fengu konur jafnan rétt til náms, styrkja og embætta. Árið 1915 fengu konur kosningarétt til Alþingis og 1954 voru fyrstu lögin um rétt á sömu launum fyrir sömu vinnu sett. 1976 var fyrsta jafnréttislöggjöfin staðfest, lög sem endurskoðuð hafa verið oft síðan, því alltaf er hægt að gera betur. Í dag, 19. júní, gerum við okkur grein fyrir því að það er ekki síst fyrir elju, sannfæringarkraft og ástríðu hóps einstaklinga, aðallega kvenna, á Íslandi sem við getum státað af þessum árangri á alþjóðavísu. Og það er fyrir þeirra hugrekki sem fólk af okkar kynslóð heldur ótrautt áfram að stuðla að enn betra samfélagi fyrir komandi kynslóðir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Mest lesið Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun The man who would be king Ian McDonald Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Sjá meira
Fyrir rúmlega áratug var ein okkar stödd í fjallahéraði í Kósóvó til þess að kenna á námskeiði, þar sem konur af ólíkum þjóðernishópum komu saman til þess að ræða framtíð Kósóvó. Rauður þráður í námskeiðinu var þróun Kósóvó úr ríki kommúnisma og kúgunar yfir í lýðræðissamfélag og hvað þetta gæti haft í för með sér fyrir réttindi kvenna og jafnrétti kynjanna. Konurnar frá Kósóvó óskuðu sér allar betri framtíðar fyrir fólkið sitt í landi sem hafði gengið í gegnum skelfileg átök og langtíma harðræði, svo ekki séð talað um kynbundið ofbeldi sem beitt var markvisst af stríðandi fylkingum. Þegar þetta var, voru aðeins tvö ár síðan blóðugum átökum í Kósóvó lauk, og serbnesku konurnar hættu öryggi sínu til að sækja námskeiðið og heimsækja þetta fjallahérað sem byggt var af öðrum þjóðernishópum. Þær komu því á svæðið í brynvörðum bílum og til að byrja með leyndi óttinn sér ekki. Aðrar konur voru af albönskum uppruna, sumar voru Rómakonur (sígaunar) og fjórði hópurinn taldist til Gorani-þjóðflokksins. Fyrir utan rafmagnað andrúmsloft fyrri hluta námskeiðsins vegna nýafstaðinna átaka, þá stendur upp úr það sem margar þeirra vissu. Konur af öllum þjóðernum höfðu heyrt um Vigdísi Finnbogadóttur. Þær vissu að hún var fyrsta konan í heiminum sem hafði verið lýðræðislega kjörinn forseti. Þær höfðu áhuga á að vita meira. Þær vildu vita um pólitíska þátttöku íslenskra kvenna og Kvennalistann, sem fyrir þrjátíu árum á þessu ári bauð sig fram til alþingiskosninga. Þær vildu læra af reynslu íslenskra kvenna sem rutt höfðu brautina fyrir kynslóð okkar sem rita þessa grein. Fyrir unga íslenska konu sem var að feta sín fyrstu spor á alþjóðavettvangi, var þetta dýrmæt stund til að skoða úr fjarlægð þá arfleifð sem við búum við. Við, sem ritum þessa grein, höfum allar fundið fyrir viðlíka þakklæti einhvern tímann á lífsleiðinni, bæði í stóru sem smáu, á Íslandi sem og erlendis. Ein okkar varð meira að segja yfir sig hissa þegar hún uppgötvaði að karlmaður gæti verið forseti lýðveldisins, þegar Vigdís ákvað að gefa ekki kost á sér aftur árið 1996. Enn önnur sat nýverið námskeið á Norður-Írlandi þar sem rakin var saga írska kvennalistans, sem m.a. tryggði konu þátttöku í friðarviðræðum sem bundu enda á langtíma átök á Norður-Írlandi árið 1998. Á námskeiðinu kom skýrt fram að íslenski Kvennalistinn var þeim mikill innblástur við stofnun flokksins þar í landi. Þessi grein er rituð í þeim tilgangi að þakka þeim íslensku konum sem ruddu brautina á undan okkur. Þrátt fyrir að sannarlega sé enn þá víða pottur brotinn á Íslandi þegar kemur að kynbundnu ofbeldi, launamismun kynjanna og hlut kvenna í valdastöðum svo eitthvað sé nefnt, þá er Ísland engu að síður ofarlega og stundum efst, á lista yfir ríki þar sem kynjajafnrétti er hvað mest. Þetta má t.d. sjá í Global Gender Gap Index-skýrslum World Economic Forum þar sem Ísland trónir efst á listanum yfir ríki sem dregið hafa hvað mest úr bilinu á milli karla og kvenna í efnahagslegu, félagslegu, pólitísku og heilsufarslegu tilliti. Framúrskarandi árangur Íslendinga í jafnréttismálum hefur gert okkur að sérfræðingum á alþjóðavettvangi, sem sést í þeirri staðreynd að íslenskur sérfræðingur hefur verið að störfum á vegum Íslensku friðargæslunnar fyrir UN Women, frá því að Kvennastofnun Sameinuðu þjóðanna hóf störf á uppbyggingarsvæðum eftir stríð. Þá má einnig nefna að í maí á þessu ári varð GEST, alþjóðlegi jafnréttisskólinn við Háskóla Íslands, hluti af neti Háskóla Sameinuðu þjóðanna um heim allan. Það er ekki ofsögum sagt að kvenréttindabarátta síðustu 150 ára er mesta bylting sem orðið hefur í mannkynssögunni. Á örfáum áratugum hefur konum og körlum tekist að umbylta samfélagsmynstri sem hafði viðhaldist í ótal aldir ef ekki árþúsundir. Þetta samfélagsmynstur hafði ekki aðeins kúgað efnaminni samfélagshópa og jaðarhópa, heldur helming mannkynsins, konurnar. Hér á Íslandi hefur breytingin, eins og annars staðar, verið hröð og markviss. Árið 1850 fengu konur jafnan erfðarétt á við karla, 1911 fengu konur jafnan rétt til náms, styrkja og embætta. Árið 1915 fengu konur kosningarétt til Alþingis og 1954 voru fyrstu lögin um rétt á sömu launum fyrir sömu vinnu sett. 1976 var fyrsta jafnréttislöggjöfin staðfest, lög sem endurskoðuð hafa verið oft síðan, því alltaf er hægt að gera betur. Í dag, 19. júní, gerum við okkur grein fyrir því að það er ekki síst fyrir elju, sannfæringarkraft og ástríðu hóps einstaklinga, aðallega kvenna, á Íslandi sem við getum státað af þessum árangri á alþjóðavísu. Og það er fyrir þeirra hugrekki sem fólk af okkar kynslóð heldur ótrautt áfram að stuðla að enn betra samfélagi fyrir komandi kynslóðir.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar