Kvenréttindabaráttan er mesta bylting sögunnar Hrund Gunnsteinsd, Magnea Marinósd., Brynhildur Heiðar- og Ómarsd., Inga Dóra Pétursd., Guðrún M. Guðmundsd. og Edda Jónsd. og Sólveig Arnarsd. skrifa 19. júní 2013 07:00 Fyrir rúmlega áratug var ein okkar stödd í fjallahéraði í Kósóvó til þess að kenna á námskeiði, þar sem konur af ólíkum þjóðernishópum komu saman til þess að ræða framtíð Kósóvó. Rauður þráður í námskeiðinu var þróun Kósóvó úr ríki kommúnisma og kúgunar yfir í lýðræðissamfélag og hvað þetta gæti haft í för með sér fyrir réttindi kvenna og jafnrétti kynjanna. Konurnar frá Kósóvó óskuðu sér allar betri framtíðar fyrir fólkið sitt í landi sem hafði gengið í gegnum skelfileg átök og langtíma harðræði, svo ekki séð talað um kynbundið ofbeldi sem beitt var markvisst af stríðandi fylkingum. Þegar þetta var, voru aðeins tvö ár síðan blóðugum átökum í Kósóvó lauk, og serbnesku konurnar hættu öryggi sínu til að sækja námskeiðið og heimsækja þetta fjallahérað sem byggt var af öðrum þjóðernishópum. Þær komu því á svæðið í brynvörðum bílum og til að byrja með leyndi óttinn sér ekki. Aðrar konur voru af albönskum uppruna, sumar voru Rómakonur (sígaunar) og fjórði hópurinn taldist til Gorani-þjóðflokksins. Fyrir utan rafmagnað andrúmsloft fyrri hluta námskeiðsins vegna nýafstaðinna átaka, þá stendur upp úr það sem margar þeirra vissu. Konur af öllum þjóðernum höfðu heyrt um Vigdísi Finnbogadóttur. Þær vissu að hún var fyrsta konan í heiminum sem hafði verið lýðræðislega kjörinn forseti. Þær höfðu áhuga á að vita meira. Þær vildu vita um pólitíska þátttöku íslenskra kvenna og Kvennalistann, sem fyrir þrjátíu árum á þessu ári bauð sig fram til alþingiskosninga. Þær vildu læra af reynslu íslenskra kvenna sem rutt höfðu brautina fyrir kynslóð okkar sem rita þessa grein. Fyrir unga íslenska konu sem var að feta sín fyrstu spor á alþjóðavettvangi, var þetta dýrmæt stund til að skoða úr fjarlægð þá arfleifð sem við búum við. Við, sem ritum þessa grein, höfum allar fundið fyrir viðlíka þakklæti einhvern tímann á lífsleiðinni, bæði í stóru sem smáu, á Íslandi sem og erlendis. Ein okkar varð meira að segja yfir sig hissa þegar hún uppgötvaði að karlmaður gæti verið forseti lýðveldisins, þegar Vigdís ákvað að gefa ekki kost á sér aftur árið 1996. Enn önnur sat nýverið námskeið á Norður-Írlandi þar sem rakin var saga írska kvennalistans, sem m.a. tryggði konu þátttöku í friðarviðræðum sem bundu enda á langtíma átök á Norður-Írlandi árið 1998. Á námskeiðinu kom skýrt fram að íslenski Kvennalistinn var þeim mikill innblástur við stofnun flokksins þar í landi. Þessi grein er rituð í þeim tilgangi að þakka þeim íslensku konum sem ruddu brautina á undan okkur. Þrátt fyrir að sannarlega sé enn þá víða pottur brotinn á Íslandi þegar kemur að kynbundnu ofbeldi, launamismun kynjanna og hlut kvenna í valdastöðum svo eitthvað sé nefnt, þá er Ísland engu að síður ofarlega og stundum efst, á lista yfir ríki þar sem kynjajafnrétti er hvað mest. Þetta má t.d. sjá í Global Gender Gap Index-skýrslum World Economic Forum þar sem Ísland trónir efst á listanum yfir ríki sem dregið hafa hvað mest úr bilinu á milli karla og kvenna í efnahagslegu, félagslegu, pólitísku og heilsufarslegu tilliti. Framúrskarandi árangur Íslendinga í jafnréttismálum hefur gert okkur að sérfræðingum á alþjóðavettvangi, sem sést í þeirri staðreynd að íslenskur sérfræðingur hefur verið að störfum á vegum Íslensku friðargæslunnar fyrir UN Women, frá því að Kvennastofnun Sameinuðu þjóðanna hóf störf á uppbyggingarsvæðum eftir stríð. Þá má einnig nefna að í maí á þessu ári varð GEST, alþjóðlegi jafnréttisskólinn við Háskóla Íslands, hluti af neti Háskóla Sameinuðu þjóðanna um heim allan. Það er ekki ofsögum sagt að kvenréttindabarátta síðustu 150 ára er mesta bylting sem orðið hefur í mannkynssögunni. Á örfáum áratugum hefur konum og körlum tekist að umbylta samfélagsmynstri sem hafði viðhaldist í ótal aldir ef ekki árþúsundir. Þetta samfélagsmynstur hafði ekki aðeins kúgað efnaminni samfélagshópa og jaðarhópa, heldur helming mannkynsins, konurnar. Hér á Íslandi hefur breytingin, eins og annars staðar, verið hröð og markviss. Árið 1850 fengu konur jafnan erfðarétt á við karla, 1911 fengu konur jafnan rétt til náms, styrkja og embætta. Árið 1915 fengu konur kosningarétt til Alþingis og 1954 voru fyrstu lögin um rétt á sömu launum fyrir sömu vinnu sett. 1976 var fyrsta jafnréttislöggjöfin staðfest, lög sem endurskoðuð hafa verið oft síðan, því alltaf er hægt að gera betur. Í dag, 19. júní, gerum við okkur grein fyrir því að það er ekki síst fyrir elju, sannfæringarkraft og ástríðu hóps einstaklinga, aðallega kvenna, á Íslandi sem við getum státað af þessum árangri á alþjóðavísu. Og það er fyrir þeirra hugrekki sem fólk af okkar kynslóð heldur ótrautt áfram að stuðla að enn betra samfélagi fyrir komandi kynslóðir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Mest lesið Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Sjá meira
Fyrir rúmlega áratug var ein okkar stödd í fjallahéraði í Kósóvó til þess að kenna á námskeiði, þar sem konur af ólíkum þjóðernishópum komu saman til þess að ræða framtíð Kósóvó. Rauður þráður í námskeiðinu var þróun Kósóvó úr ríki kommúnisma og kúgunar yfir í lýðræðissamfélag og hvað þetta gæti haft í för með sér fyrir réttindi kvenna og jafnrétti kynjanna. Konurnar frá Kósóvó óskuðu sér allar betri framtíðar fyrir fólkið sitt í landi sem hafði gengið í gegnum skelfileg átök og langtíma harðræði, svo ekki séð talað um kynbundið ofbeldi sem beitt var markvisst af stríðandi fylkingum. Þegar þetta var, voru aðeins tvö ár síðan blóðugum átökum í Kósóvó lauk, og serbnesku konurnar hættu öryggi sínu til að sækja námskeiðið og heimsækja þetta fjallahérað sem byggt var af öðrum þjóðernishópum. Þær komu því á svæðið í brynvörðum bílum og til að byrja með leyndi óttinn sér ekki. Aðrar konur voru af albönskum uppruna, sumar voru Rómakonur (sígaunar) og fjórði hópurinn taldist til Gorani-þjóðflokksins. Fyrir utan rafmagnað andrúmsloft fyrri hluta námskeiðsins vegna nýafstaðinna átaka, þá stendur upp úr það sem margar þeirra vissu. Konur af öllum þjóðernum höfðu heyrt um Vigdísi Finnbogadóttur. Þær vissu að hún var fyrsta konan í heiminum sem hafði verið lýðræðislega kjörinn forseti. Þær höfðu áhuga á að vita meira. Þær vildu vita um pólitíska þátttöku íslenskra kvenna og Kvennalistann, sem fyrir þrjátíu árum á þessu ári bauð sig fram til alþingiskosninga. Þær vildu læra af reynslu íslenskra kvenna sem rutt höfðu brautina fyrir kynslóð okkar sem rita þessa grein. Fyrir unga íslenska konu sem var að feta sín fyrstu spor á alþjóðavettvangi, var þetta dýrmæt stund til að skoða úr fjarlægð þá arfleifð sem við búum við. Við, sem ritum þessa grein, höfum allar fundið fyrir viðlíka þakklæti einhvern tímann á lífsleiðinni, bæði í stóru sem smáu, á Íslandi sem og erlendis. Ein okkar varð meira að segja yfir sig hissa þegar hún uppgötvaði að karlmaður gæti verið forseti lýðveldisins, þegar Vigdís ákvað að gefa ekki kost á sér aftur árið 1996. Enn önnur sat nýverið námskeið á Norður-Írlandi þar sem rakin var saga írska kvennalistans, sem m.a. tryggði konu þátttöku í friðarviðræðum sem bundu enda á langtíma átök á Norður-Írlandi árið 1998. Á námskeiðinu kom skýrt fram að íslenski Kvennalistinn var þeim mikill innblástur við stofnun flokksins þar í landi. Þessi grein er rituð í þeim tilgangi að þakka þeim íslensku konum sem ruddu brautina á undan okkur. Þrátt fyrir að sannarlega sé enn þá víða pottur brotinn á Íslandi þegar kemur að kynbundnu ofbeldi, launamismun kynjanna og hlut kvenna í valdastöðum svo eitthvað sé nefnt, þá er Ísland engu að síður ofarlega og stundum efst, á lista yfir ríki þar sem kynjajafnrétti er hvað mest. Þetta má t.d. sjá í Global Gender Gap Index-skýrslum World Economic Forum þar sem Ísland trónir efst á listanum yfir ríki sem dregið hafa hvað mest úr bilinu á milli karla og kvenna í efnahagslegu, félagslegu, pólitísku og heilsufarslegu tilliti. Framúrskarandi árangur Íslendinga í jafnréttismálum hefur gert okkur að sérfræðingum á alþjóðavettvangi, sem sést í þeirri staðreynd að íslenskur sérfræðingur hefur verið að störfum á vegum Íslensku friðargæslunnar fyrir UN Women, frá því að Kvennastofnun Sameinuðu þjóðanna hóf störf á uppbyggingarsvæðum eftir stríð. Þá má einnig nefna að í maí á þessu ári varð GEST, alþjóðlegi jafnréttisskólinn við Háskóla Íslands, hluti af neti Háskóla Sameinuðu þjóðanna um heim allan. Það er ekki ofsögum sagt að kvenréttindabarátta síðustu 150 ára er mesta bylting sem orðið hefur í mannkynssögunni. Á örfáum áratugum hefur konum og körlum tekist að umbylta samfélagsmynstri sem hafði viðhaldist í ótal aldir ef ekki árþúsundir. Þetta samfélagsmynstur hafði ekki aðeins kúgað efnaminni samfélagshópa og jaðarhópa, heldur helming mannkynsins, konurnar. Hér á Íslandi hefur breytingin, eins og annars staðar, verið hröð og markviss. Árið 1850 fengu konur jafnan erfðarétt á við karla, 1911 fengu konur jafnan rétt til náms, styrkja og embætta. Árið 1915 fengu konur kosningarétt til Alþingis og 1954 voru fyrstu lögin um rétt á sömu launum fyrir sömu vinnu sett. 1976 var fyrsta jafnréttislöggjöfin staðfest, lög sem endurskoðuð hafa verið oft síðan, því alltaf er hægt að gera betur. Í dag, 19. júní, gerum við okkur grein fyrir því að það er ekki síst fyrir elju, sannfæringarkraft og ástríðu hóps einstaklinga, aðallega kvenna, á Íslandi sem við getum státað af þessum árangri á alþjóðavísu. Og það er fyrir þeirra hugrekki sem fólk af okkar kynslóð heldur ótrautt áfram að stuðla að enn betra samfélagi fyrir komandi kynslóðir.
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun