Orð forsetans um "skrautdúkku“ Rósa Guðrún Erlingsdóttir skrifar 26. maí 2012 06:00 Ólafur Ragnar Grímsson steig fram á svið kosningabaráttunnar nýlega með orðræðu sem um margt minnir á vorið 1980 þegar Vigdís Finnbogadóttir var í framboði til embættis forseta Íslands. Í viðtali við Ólaf Ragnar í DV kom fram sú skoðun hans að „forsetaembættið væri grafalvarleg staða í lýðræðislegu stjórnskipulagi", og aðspurður sagðist hann hafa ákveðið að sækjast eftir endurkjöri eftir að rúmlega 30 þúsund Íslendingar óskuðu eftir því að hann stæði vaktina áfram á „óvissutímum". Mörg stórmál væru óleyst og skilja mátti orð forsetans þannig að hann væri kjölfesta, öryggisventill á meðan tekist væri á um umdeild mál á vettvangi óvinsælla og vanvirtra stjórnmálanna. Mikilvægt væri að forsetinn hefði burði og getu, reynslu og þekkingu til að taka á málum sem væru komin í öngstræti. Í öðru viðtali hafði hann varað við þeirri þróun sem sumir fjömiðlar hefðu kynt undir að forsetaembættið væri „show" – til þess væri allt of mikið í húfi. Forsetinn væri ekki „skrautdúkka" og það væri nauðsynlegt að þjóðin nálgaðist kosningarnar ekki út frá þeim forsendum að þetta snérist um veislustjóra á Bessastöðum, myndbirtingar eða framkomu á skjánum. Hér dylst engum að átt er við Þóru Arnórsdóttur sem samkvæmt skoðanakönnunum er helsti áskorandi Ólafs Ragnars. Þessi innkoma Ólafs minnir óneitanlega á aðferðir úr kosningabaráttunni þegar Vigdís Finnbogadóttir var kjörin forseti. Þá þótti baráttan málaefnasnauð enda snérist umræðan að mestu um persónu og kyn Vigdísar og þá „staðreynd" að Vigdís þekkti lítt til völundarhúss stjórnmálanna eins og það var orðað. Þannig voru kjósendur þreyttir á umræðum um hver yrði húsfreyja á Bessastöðum ef Vigdís næði kjöri og var hvert tækifæri nýtt af fjölmiðlum til að spyrja Vigdísi hvort hún væri í framboði fyrir dætur þjóðarinnar. Orðalagið var kynjað og byggði þannig á stöðlunum ímyndum um kynhlutverk – karlmennsku og kvenleika og samhengisins þar á milli. Ólafur grípur til þess ráðs að nota kvenlægar lýsingar eins og orðið „skrautdúkka" til að smætta vægi Þóru sem frambjóðanda. Þá hefur hann einnig gefið í skyn að hún verði þögul og þæg í forsetaembætti og muni styðja ríkisstjórn, sama hver hún verði. Með því að nota slíkar aðferðir beinir forsetinn óafvitandi spjótum að sjálfum sér – hann beinir athyglinni að persónu og kyni Þóru í stað þess að leggja áherslu á málefnamun frambjóðenda eða á ólíka sýn þeirra á eðli og þróun forsetaembættisins. Stóru málin sem forsetinn vísar til eru samskiptin við ESB, stjórnarskrármálið og Icesave. Þá er eðlilegt að fólk spyrji sig hvort þjóðin hafi ekki áður tekist á um stórmál og hvort aðrir komi ekki til greina í embætti forsetans sé þjóðin ekki á einu máli um mikilvæg málefni? Í bók Styrmis Gunnarssonar, Umsátrið, víkur höfundur að aldagömlu sundurlyndi Íslendinga sem hann telur vera eina helstu meinsemd samfélags okkar. Hrunið hafi afhjúpað það að við búum í sundruðu þjóðfélagi. Þjóðin hafi oftsinnis verið klofin í herðar niður í afstöðu sinni til stórra mála eins og til dæmis þess hvernig við stóðum að lýðveldsstofnun þegar Danmörk var hersetin, gagnvart varnarliðinu og kvótakerfinu. Styrmir nefnir einnig átökin milli dreifbýlis og þéttbýlis sem staðið hafa alla tuttugustu öldina og standa enn. Við þetta má bæta að þjóðin var klofin í afstöðu sinni gagnvart aðild að NATO og EFTA og hart var tekist á um samþykki EES samningsins árið 1993. Þá var þrýstingur gríðarlegur á Vigdísi Finnbogadóttur að skrifa ekki undir lög um samninginn sem heimilaði afsal á fullveldi þjóðarinnar. Í dag nýtur samningurinn og nauðsyn aðildar Íslands að EES almenns samþykkis. Ekki heyrast lengur þær raddir að Vigdís hafi gert mistök með undirritun sinni. Er sundurlyndið meira eða minna í dag? Er Ólafur Ragnar óumdeildur þjóðarleiðtogi, eftir 16 ár á forsetastóli, sem sendir erfið mál í þjóðaratkvæðagreiðslu sem þar með fá farsældar lyktir? Gerir pólitískur bakgrunnur og stjórnarfarsleg reynsla Ólafs Ragnars hann betri til að sitja í grafalvarlegri stöðu forsetaembættisins? Innkomu forsetans í kosningabaráttuna mætti líkja við vel undirbúið og hannað leikrit eða „show" þar sem Ólafur Ragnar beinlínis varar þjóðina við því að kjósa Þóru Arnórsdóttur. Staða forsetans sé grafalvarleg í stjórnskipaninni. Allt of mikið sé í húfi til að láta „skrautdúkku" úr dægurþrasi fjölmiðlanna setjast í stól forsetans. Ljóst er að töluvert hefur áunnist í jafnréttismálum þau rúmu 30 ár sem liðin eru frá kjöri Vigdísar Finnbogadóttur. Í dag er þó greinilega enn gripið til sömu örþrifaráða og vorið örlagaríka 1980 þegar þjóðin kaus fyrsta þjóðkjörna kvenforsetann í heimi. Hins vegar var það þannig að við hverja greinina sem birtist í fjölmiðlum og byggði á lágkúrulegum og kynjuðum áróðri um reynsluleysi Vigdísar jókst stuðningur við hana. Umræðan gekk einfaldlega fram af fólki. Og nú dæmir hver fyrir sig líkt og þá. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í afreksíþróttum – Nýsköpun Erlingur Jóhannsson skrifar Skoðun Prófsteinninn Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Óttasleginn mömmuher og Eurovision Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson skrifar Skoðun Frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Riðið á Bessastöðum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Að lifa í skugga heilsubrests Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Umræðan um dánaraðstoð Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað skrifar Skoðun Opið bréf til samgönguráðherra og vegamálastjóra Hópur ferðaþjóna í Dölunum skrifar Skoðun Hugleiðingar ellilífeyrisþega um landsmálin og orkumálin Ingimundur Andrésson skrifar Skoðun Að tilheyra - Fjölmenningarþing Reykjavíkur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Katrínu sem forseta Stefán Friðrik Stefánsson skrifar Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þekking á naloxone nefúða getur bjargað lífi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við breytt fortíðinni? Ásgeir Jónsson skrifar Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson skrifar Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Ný norræn stjórnarskrá Hrannar Björn Arnarsson,Ragnheiður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við verið hamingjusöm í vinnunni? Héðinn Sveinbjörnsson skrifar Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar Skoðun Stærsta loftslagsráðstefna í heimi Nótt Thorberg skrifar Sjá meira
Ólafur Ragnar Grímsson steig fram á svið kosningabaráttunnar nýlega með orðræðu sem um margt minnir á vorið 1980 þegar Vigdís Finnbogadóttir var í framboði til embættis forseta Íslands. Í viðtali við Ólaf Ragnar í DV kom fram sú skoðun hans að „forsetaembættið væri grafalvarleg staða í lýðræðislegu stjórnskipulagi", og aðspurður sagðist hann hafa ákveðið að sækjast eftir endurkjöri eftir að rúmlega 30 þúsund Íslendingar óskuðu eftir því að hann stæði vaktina áfram á „óvissutímum". Mörg stórmál væru óleyst og skilja mátti orð forsetans þannig að hann væri kjölfesta, öryggisventill á meðan tekist væri á um umdeild mál á vettvangi óvinsælla og vanvirtra stjórnmálanna. Mikilvægt væri að forsetinn hefði burði og getu, reynslu og þekkingu til að taka á málum sem væru komin í öngstræti. Í öðru viðtali hafði hann varað við þeirri þróun sem sumir fjömiðlar hefðu kynt undir að forsetaembættið væri „show" – til þess væri allt of mikið í húfi. Forsetinn væri ekki „skrautdúkka" og það væri nauðsynlegt að þjóðin nálgaðist kosningarnar ekki út frá þeim forsendum að þetta snérist um veislustjóra á Bessastöðum, myndbirtingar eða framkomu á skjánum. Hér dylst engum að átt er við Þóru Arnórsdóttur sem samkvæmt skoðanakönnunum er helsti áskorandi Ólafs Ragnars. Þessi innkoma Ólafs minnir óneitanlega á aðferðir úr kosningabaráttunni þegar Vigdís Finnbogadóttir var kjörin forseti. Þá þótti baráttan málaefnasnauð enda snérist umræðan að mestu um persónu og kyn Vigdísar og þá „staðreynd" að Vigdís þekkti lítt til völundarhúss stjórnmálanna eins og það var orðað. Þannig voru kjósendur þreyttir á umræðum um hver yrði húsfreyja á Bessastöðum ef Vigdís næði kjöri og var hvert tækifæri nýtt af fjölmiðlum til að spyrja Vigdísi hvort hún væri í framboði fyrir dætur þjóðarinnar. Orðalagið var kynjað og byggði þannig á stöðlunum ímyndum um kynhlutverk – karlmennsku og kvenleika og samhengisins þar á milli. Ólafur grípur til þess ráðs að nota kvenlægar lýsingar eins og orðið „skrautdúkka" til að smætta vægi Þóru sem frambjóðanda. Þá hefur hann einnig gefið í skyn að hún verði þögul og þæg í forsetaembætti og muni styðja ríkisstjórn, sama hver hún verði. Með því að nota slíkar aðferðir beinir forsetinn óafvitandi spjótum að sjálfum sér – hann beinir athyglinni að persónu og kyni Þóru í stað þess að leggja áherslu á málefnamun frambjóðenda eða á ólíka sýn þeirra á eðli og þróun forsetaembættisins. Stóru málin sem forsetinn vísar til eru samskiptin við ESB, stjórnarskrármálið og Icesave. Þá er eðlilegt að fólk spyrji sig hvort þjóðin hafi ekki áður tekist á um stórmál og hvort aðrir komi ekki til greina í embætti forsetans sé þjóðin ekki á einu máli um mikilvæg málefni? Í bók Styrmis Gunnarssonar, Umsátrið, víkur höfundur að aldagömlu sundurlyndi Íslendinga sem hann telur vera eina helstu meinsemd samfélags okkar. Hrunið hafi afhjúpað það að við búum í sundruðu þjóðfélagi. Þjóðin hafi oftsinnis verið klofin í herðar niður í afstöðu sinni til stórra mála eins og til dæmis þess hvernig við stóðum að lýðveldsstofnun þegar Danmörk var hersetin, gagnvart varnarliðinu og kvótakerfinu. Styrmir nefnir einnig átökin milli dreifbýlis og þéttbýlis sem staðið hafa alla tuttugustu öldina og standa enn. Við þetta má bæta að þjóðin var klofin í afstöðu sinni gagnvart aðild að NATO og EFTA og hart var tekist á um samþykki EES samningsins árið 1993. Þá var þrýstingur gríðarlegur á Vigdísi Finnbogadóttur að skrifa ekki undir lög um samninginn sem heimilaði afsal á fullveldi þjóðarinnar. Í dag nýtur samningurinn og nauðsyn aðildar Íslands að EES almenns samþykkis. Ekki heyrast lengur þær raddir að Vigdís hafi gert mistök með undirritun sinni. Er sundurlyndið meira eða minna í dag? Er Ólafur Ragnar óumdeildur þjóðarleiðtogi, eftir 16 ár á forsetastóli, sem sendir erfið mál í þjóðaratkvæðagreiðslu sem þar með fá farsældar lyktir? Gerir pólitískur bakgrunnur og stjórnarfarsleg reynsla Ólafs Ragnars hann betri til að sitja í grafalvarlegri stöðu forsetaembættisins? Innkomu forsetans í kosningabaráttuna mætti líkja við vel undirbúið og hannað leikrit eða „show" þar sem Ólafur Ragnar beinlínis varar þjóðina við því að kjósa Þóru Arnórsdóttur. Staða forsetans sé grafalvarleg í stjórnskipaninni. Allt of mikið sé í húfi til að láta „skrautdúkku" úr dægurþrasi fjölmiðlanna setjast í stól forsetans. Ljóst er að töluvert hefur áunnist í jafnréttismálum þau rúmu 30 ár sem liðin eru frá kjöri Vigdísar Finnbogadóttur. Í dag er þó greinilega enn gripið til sömu örþrifaráða og vorið örlagaríka 1980 þegar þjóðin kaus fyrsta þjóðkjörna kvenforsetann í heimi. Hins vegar var það þannig að við hverja greinina sem birtist í fjölmiðlum og byggði á lágkúrulegum og kynjuðum áróðri um reynsluleysi Vigdísar jókst stuðningur við hana. Umræðan gekk einfaldlega fram af fólki. Og nú dæmir hver fyrir sig líkt og þá.
Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaðan ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar