Hamfarir ársins óvenju skæðar 30. desember 2010 04:00 Líf milljóna manna fór algerlega úr skorðum vegna flóðanna í Pakistan síðla sumars. nordicphotos/AFP Náttúran hefur ekki verið jarðarbúum sérlega mild árið 2010. Rétt eins og sveiflur í veðuröfgum virðist mega rekja til hlýnunar jarðar hafa breyttir lífshættir gert mannkynið viðkvæmara fyrir náttúruhamförum. Árið sem senn er á enda hefur ekki bara fært jarðarbúum óvenjulegar veðursveiflur, kuldakastið vestan hafs og austan núna um jólin og hitabylgjurnar sem gerðu meðal annars Rússum lífið leitt í sumar. Náttúruhamfarir hafa einnig verið skæðari þetta árið. Í það minnsta hafa þær kostað fleira fólk lífið en þekkst hefur áratugum saman. Alls er talið að jarðskjálftar, flóð, eldgos, aurskriður, þurrkar og fárviðri af ýmsu tagi hafi orðið 260 þúsund manns að bana það sem af er árinu. Mestu munar þar um jarðskjálftann á Haítí í byrjun ársins, en þar fórust líklega hátt í 230 þúsund manns. Til samanburðar má nefna að árið 2009 urðu dauðsföll af völdum náttúruhamfara 15 þúsund, eða 17 sinnum færri en í ár. Breyttir lífshættirSnjóþyngsli í New York Harkalegt kuldakast með óvenju miklu fannfergi raskaði áætlunum milljóna manna um jólin bæði í norðanverðri Evrópu og í Bandaríkjunum. nordicphotos/AFPÞetta þýðir þó ekki að náttúruhamfarir hafi verið neitt mikið algengari eða öflugri í ár en flest önnur ár. Rétt eins og hlýnun jarðar eykur á sveiflur í veðurfari hafa breytingar á lífsháttum fólks átt sinn þátt í því hversu margir láta lífið. Þeir sem rannsakað hafa náttúruhamfarir benda á að mannfjölgun og breyttir lífshættir manna hafi gert mannkynið viðkvæmara fyrir en áður. Til dæmis býr æ fleira fólk á æ þéttbýlli stórborgarsvæðum, oft í hrörlegum húsakynnum, sem þýðir að fleira fólk er í hættu statt þegar hamfarir ríða yfir. Mörg þessi þéttbýlu stórborgarflæmi eru þar að auki á þekktum jarðskjálftasvæðum eða flóðasvæðum. Ef jarðskjálftinn sem kom á Haítí í byrjun ársins hefði orðið á sama stað árið 1985 hefðu líklega um 80 þúsund manns látið lífið, hefur AP-fréttastofan eftir Richard Olson, en hann er deildarstjóri við Alþjóðaháskólann í Flórída. Sjálfskaparvíti„Við höfum skapað þau skilyrði að allt það minnsta sem jörðin gerir hefur áhrif langt umfram það sem búast hefði mátt við,“ segir Debarati Guha Sapir hjá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni WHO. „Það er næstum eins og stjórnmálin, bæði stefnumótun stjórnvalda og stefnan í þróunarmálum, hjálpi jörðinni nú til þess að hefna sín frekar en að vernda fólk gegn henni.“ Náttúruhamfarirnar eru þar að auki ekki einar um að valda erfiðum mannraunum, því tæknin á þar sinn hlut að máli, eins og til dæmis með olíuslysinu í Mexíkóflóa eða námuslysinu í Síle. HitasveiflurHitasveiflur ársins hafa einnig verið óvenju öfgafullar. Þannig hrjáðu miklar frosthörkur meðal annars íbúa í Rússlandi og Kína, en árið ætlar engu að síður að verða eitt það heitasta í sögunni og hafa hitametin meðal annars fallið í Rússlandi, Bandaríkjunum og í Pakistan. Ofan á þetta bættist svo kuldatíðin nú í desember, sem setti strik í jólahaldið hjá mörgum, sem ýmist komust ekki í tæka tíð heim í faðm fjölskyldunnar eða komust ekki burt í fríið. Margir telja þessa vetrarhörku ótvírætt merki þess að ekkert sé hæft í fullyrðingum vísindamanna um hlýnun jarðar. Hvernig í ósköpunum ættu óvenju miklir kuldar að stafa af almennri hlýnun? „Hlýnun jarðar þýðir ekki að í hverjum einasta mánuði verði hlýrra alls staðar á jörðinni,“ svarar breski rithöfundurinn George Monbiot þessum röddum í dálki sínum í The Guardian: „Til þess eru meðaltölin: Þau setja viðburði á hverjum stað í samhengi.“ Hann segir öll rök vísindanna benda til þess að kuldarnir í Evrópu tengist einmitt óvenju mikum hlýindum annars staðar. Einnig af mannavöldumMiklar tafir á flugi, lestarferðum og öðrum samgöngum fyrir jólin skrifast þó ekki eingöngu á reikning náttúrunnar. Þótt kuldar hafi verið miklir og snjókoman sums staðar með meira móti, þá hafa bæði samgönguyfirvöld og stjórnendur flugvalla, járnbrautarstöðva og annarra samgönguleiða verið gagnrýnd fyrir að vera ekki undir þessa veðráttu búin. Sömu sögu er að segja frá Rússlandi þegar hitarnir miklu gengu þar yfir í sumar, með skógareldum og kæfandi reykmengun. Stjórnvöld voru sökuð um að bregðast ekki rétt við og vera vanbúin undir hamfarir af þessu tagi. Loftslagsmál Mest lesið Töluverður eldsvoði og þrír fluttir af vettvangi í sjúkrabíl Innlent Mjög alvarlegt tilfelli Innlent Tekur sér leyfi frá Alþingi til að fara í áfengismeðferð Innlent Segja slúbberta hjá hinu opinbera kosta ríkið 30 til 50 milljarða árlega Innlent Útburður manns úr Bríetartúni dreginn til baka Innlent Vildu að skikkjan yrði rifin af öxlum Ómars Innlent Einn lést í brunanum á Hjarðarhaga Innlent Fjórtán ára piltur grunaður um að leggja hníf að hálsi annars við Hvaleyrarvatn Innlent Skilti Vegagerðarinnar morandi í villum: „Er ekkert gæðaeftirlit hjá ykkur?“ Innlent Alvarlega særður en ekki í lífshættu eftir árás í Úlfarsárdal Innlent Fleiri fréttir Eyðilegging í íbúðahverfi í San Diego eftir að lítil flugvél hrapaði Samþykktu billjóna dollara skattalækkanir og niðurskurð til velferðarmála Norðmaður fékk flutningaskip næstum inn í húsið á meðan hann svaf Tveir ísraelskir sendiráðsstarfmenn skotnir til bana í Washington Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Notuðu þúsundir myndavéla til að vakta hergagnaflutninga Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Handtóku unga öfgahægrimenn sem hugðu á hryðjuverk Úkraínskur fyrrverandi embættismaður skotinn til bana í Madrid Norðmenn þurfa að taka tillit til loftslagsáhrifa olíuvinnslunar Dreifing hjálpargagna enn ekki hafin Senda farandfólk frá Asíu til Suður-Súdan Synir El Chapo sagðir hafa myndað afdrífaríkt bandalag Ætlar að eyða mun minna í pólitíkina Hætta viðræðum við Ísrael og boða aðgerðir Evrópuríki leggja refsiaðgerðir á „skuggaflota“ Rússa Fjarlægja höfundarmerkingu einnar frægustu fréttaljósmyndar sögunnar Leiðtogar Bretlands, Frakklands og Kanada hóta aðgerðum gegn Ísrael Sagði „Diddy“ hafa hótað að láta hana hverfa Suðureyjargöng náðu ekki í gegnum Lögþingið Borga fyrir skotfæri til Úkraínu með frystum eigum Rússa „Frábært“ símtal en án niðurstöðu Forsætisráðherra Spánar vill Ísrael í bann frá Eurovision Banna „óæskilega“ starfsemi Amnesty International í Rússlandi Stefnir í baráttu á milli frjálslyndis og íhalds í Póllandi Árangur í viðræðum Bretlands við Evrópusambandið Ísraelsk stjórnvöld segjast ætla að hleypa hjálpargögnum á Gasa Spænska ríkissjónvarpið vill að símakosningin verði yfirfarin Sjá meira
Náttúran hefur ekki verið jarðarbúum sérlega mild árið 2010. Rétt eins og sveiflur í veðuröfgum virðist mega rekja til hlýnunar jarðar hafa breyttir lífshættir gert mannkynið viðkvæmara fyrir náttúruhamförum. Árið sem senn er á enda hefur ekki bara fært jarðarbúum óvenjulegar veðursveiflur, kuldakastið vestan hafs og austan núna um jólin og hitabylgjurnar sem gerðu meðal annars Rússum lífið leitt í sumar. Náttúruhamfarir hafa einnig verið skæðari þetta árið. Í það minnsta hafa þær kostað fleira fólk lífið en þekkst hefur áratugum saman. Alls er talið að jarðskjálftar, flóð, eldgos, aurskriður, þurrkar og fárviðri af ýmsu tagi hafi orðið 260 þúsund manns að bana það sem af er árinu. Mestu munar þar um jarðskjálftann á Haítí í byrjun ársins, en þar fórust líklega hátt í 230 þúsund manns. Til samanburðar má nefna að árið 2009 urðu dauðsföll af völdum náttúruhamfara 15 þúsund, eða 17 sinnum færri en í ár. Breyttir lífshættirSnjóþyngsli í New York Harkalegt kuldakast með óvenju miklu fannfergi raskaði áætlunum milljóna manna um jólin bæði í norðanverðri Evrópu og í Bandaríkjunum. nordicphotos/AFPÞetta þýðir þó ekki að náttúruhamfarir hafi verið neitt mikið algengari eða öflugri í ár en flest önnur ár. Rétt eins og hlýnun jarðar eykur á sveiflur í veðurfari hafa breytingar á lífsháttum fólks átt sinn þátt í því hversu margir láta lífið. Þeir sem rannsakað hafa náttúruhamfarir benda á að mannfjölgun og breyttir lífshættir manna hafi gert mannkynið viðkvæmara fyrir en áður. Til dæmis býr æ fleira fólk á æ þéttbýlli stórborgarsvæðum, oft í hrörlegum húsakynnum, sem þýðir að fleira fólk er í hættu statt þegar hamfarir ríða yfir. Mörg þessi þéttbýlu stórborgarflæmi eru þar að auki á þekktum jarðskjálftasvæðum eða flóðasvæðum. Ef jarðskjálftinn sem kom á Haítí í byrjun ársins hefði orðið á sama stað árið 1985 hefðu líklega um 80 þúsund manns látið lífið, hefur AP-fréttastofan eftir Richard Olson, en hann er deildarstjóri við Alþjóðaháskólann í Flórída. Sjálfskaparvíti„Við höfum skapað þau skilyrði að allt það minnsta sem jörðin gerir hefur áhrif langt umfram það sem búast hefði mátt við,“ segir Debarati Guha Sapir hjá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni WHO. „Það er næstum eins og stjórnmálin, bæði stefnumótun stjórnvalda og stefnan í þróunarmálum, hjálpi jörðinni nú til þess að hefna sín frekar en að vernda fólk gegn henni.“ Náttúruhamfarirnar eru þar að auki ekki einar um að valda erfiðum mannraunum, því tæknin á þar sinn hlut að máli, eins og til dæmis með olíuslysinu í Mexíkóflóa eða námuslysinu í Síle. HitasveiflurHitasveiflur ársins hafa einnig verið óvenju öfgafullar. Þannig hrjáðu miklar frosthörkur meðal annars íbúa í Rússlandi og Kína, en árið ætlar engu að síður að verða eitt það heitasta í sögunni og hafa hitametin meðal annars fallið í Rússlandi, Bandaríkjunum og í Pakistan. Ofan á þetta bættist svo kuldatíðin nú í desember, sem setti strik í jólahaldið hjá mörgum, sem ýmist komust ekki í tæka tíð heim í faðm fjölskyldunnar eða komust ekki burt í fríið. Margir telja þessa vetrarhörku ótvírætt merki þess að ekkert sé hæft í fullyrðingum vísindamanna um hlýnun jarðar. Hvernig í ósköpunum ættu óvenju miklir kuldar að stafa af almennri hlýnun? „Hlýnun jarðar þýðir ekki að í hverjum einasta mánuði verði hlýrra alls staðar á jörðinni,“ svarar breski rithöfundurinn George Monbiot þessum röddum í dálki sínum í The Guardian: „Til þess eru meðaltölin: Þau setja viðburði á hverjum stað í samhengi.“ Hann segir öll rök vísindanna benda til þess að kuldarnir í Evrópu tengist einmitt óvenju mikum hlýindum annars staðar. Einnig af mannavöldumMiklar tafir á flugi, lestarferðum og öðrum samgöngum fyrir jólin skrifast þó ekki eingöngu á reikning náttúrunnar. Þótt kuldar hafi verið miklir og snjókoman sums staðar með meira móti, þá hafa bæði samgönguyfirvöld og stjórnendur flugvalla, járnbrautarstöðva og annarra samgönguleiða verið gagnrýnd fyrir að vera ekki undir þessa veðráttu búin. Sömu sögu er að segja frá Rússlandi þegar hitarnir miklu gengu þar yfir í sumar, með skógareldum og kæfandi reykmengun. Stjórnvöld voru sökuð um að bregðast ekki rétt við og vera vanbúin undir hamfarir af þessu tagi.
Loftslagsmál Mest lesið Töluverður eldsvoði og þrír fluttir af vettvangi í sjúkrabíl Innlent Mjög alvarlegt tilfelli Innlent Tekur sér leyfi frá Alþingi til að fara í áfengismeðferð Innlent Segja slúbberta hjá hinu opinbera kosta ríkið 30 til 50 milljarða árlega Innlent Útburður manns úr Bríetartúni dreginn til baka Innlent Vildu að skikkjan yrði rifin af öxlum Ómars Innlent Einn lést í brunanum á Hjarðarhaga Innlent Fjórtán ára piltur grunaður um að leggja hníf að hálsi annars við Hvaleyrarvatn Innlent Skilti Vegagerðarinnar morandi í villum: „Er ekkert gæðaeftirlit hjá ykkur?“ Innlent Alvarlega særður en ekki í lífshættu eftir árás í Úlfarsárdal Innlent Fleiri fréttir Eyðilegging í íbúðahverfi í San Diego eftir að lítil flugvél hrapaði Samþykktu billjóna dollara skattalækkanir og niðurskurð til velferðarmála Norðmaður fékk flutningaskip næstum inn í húsið á meðan hann svaf Tveir ísraelskir sendiráðsstarfmenn skotnir til bana í Washington Íbúar Austur-Grænlands mótmæltu einangrun og pólitísku afskiptaleysi Skutu mann í röngu húsi en brutu ekki af sér Nota lygapróf til að leita lekamanna og refsa þeim Notuðu þúsundir myndavéla til að vakta hergagnaflutninga Sat fyrir forseta Suður-Afríku með ásökunum um þjóðarmorð á hvítum Handtóku unga öfgahægrimenn sem hugðu á hryðjuverk Úkraínskur fyrrverandi embættismaður skotinn til bana í Madrid Norðmenn þurfa að taka tillit til loftslagsáhrifa olíuvinnslunar Dreifing hjálpargagna enn ekki hafin Senda farandfólk frá Asíu til Suður-Súdan Synir El Chapo sagðir hafa myndað afdrífaríkt bandalag Ætlar að eyða mun minna í pólitíkina Hætta viðræðum við Ísrael og boða aðgerðir Evrópuríki leggja refsiaðgerðir á „skuggaflota“ Rússa Fjarlægja höfundarmerkingu einnar frægustu fréttaljósmyndar sögunnar Leiðtogar Bretlands, Frakklands og Kanada hóta aðgerðum gegn Ísrael Sagði „Diddy“ hafa hótað að láta hana hverfa Suðureyjargöng náðu ekki í gegnum Lögþingið Borga fyrir skotfæri til Úkraínu með frystum eigum Rússa „Frábært“ símtal en án niðurstöðu Forsætisráðherra Spánar vill Ísrael í bann frá Eurovision Banna „óæskilega“ starfsemi Amnesty International í Rússlandi Stefnir í baráttu á milli frjálslyndis og íhalds í Póllandi Árangur í viðræðum Bretlands við Evrópusambandið Ísraelsk stjórnvöld segjast ætla að hleypa hjálpargögnum á Gasa Spænska ríkissjónvarpið vill að símakosningin verði yfirfarin Sjá meira