Afnám umdeildra vatnalaga 12. júní 2010 06:00 Á fundi iðnaðarnefndar Alþingis í morgun var afgreitt frumvarp iðnaðarráðherra um afnám hinna umdeildu vatnalaga frá 2006. Það var niðurstaða meirihluta nefndarinnar, fulltrúa Samfylkingarinnar, VG og Hreyfingarinnar að nema bæri lögin úr gildi en fulltrúar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks lögðu til að gildistöku laganna yrði enn frestað, nú í þriðja sinn. Afgreiðsla þessa máls er afar brýn, því lögin frá 2006 taka gildi eftir tæpar þrjár vikur, 1. júlí næstkomandi, ef ekkert verður að gert. Rifjum upp helstu efnisatriði þessa frumvarps, sem með réttu má kalla eina umdeildustu löggjöf síðustu ára en þar kristölluðust grundvallarátök um eignarhald á auðlindum. Hver á að eiga vatnið?Með lögunum frá 2006 var gerð breyting á skilgreiningu réttinda landeigenda gagnvart vatnsauðlindinni og sá réttur í fyrsta sinn skilgreindur sem eignarréttur. Í gildandi vatnalögum frá 1923 var tryggt mikilvægt jafnvægi milli hagsmuna almennings og hagsmuna landeigenda og réttur þeirra síðarnefndu skilgreindur sem réttur til umráða og hagnýtingar, með ákveðnum takmörkunum sem fyrst og fremst lúta að rétti almennings til aðgangs að vatni. Þetta jafnvægi riðlast með lögunum frá 2006 þar sem réttur landeigenda styrkist á kostnað hagsmuna almennings. Önnur mikilvæg breyting frá lögunum 1923 var að réttur landeigenda var nú skilgreindur með neikvæðum hætti, sem merkir að þeim eru tryggð öll réttindi yfir vatni í sínum eignarlöndum, nema þau sem eru sérstaklega tilgreind í lögunum. Lögin frá 1923 skilgreina hins vegar réttindi landeigenda með jákvæðum hætti, þ.e. landeigandinn hefur einungis þau réttindi sem eru sérstaklega tilgreind í lögunum en önnur ekki. Þetta atriði skiptir máli t.d. varðandi tiltekna nýtingarmöguleika á auðlindinni í framtíðinni, sem ekki eru fyrirséðir í dag en kunna að opnast síðar m.a. vegna tækniframfara. Mestar deilur sköpuðust um ákvæðið um eignarrétt á auðlindinni í umræðum um lögin frá 2006 en einnig var deilt á það að ekki væri um heildarlög að ræða og sjónarhorn þess væri um of á eignarhald og orkunýtingu en minna væri gætt almannahagsmuna og sjónarmiða umhverfisverndar. Vatn óeignarhæft?Lengi hefur verið um það deilt hvort hægt sé að líta á vatn sem eignarhæft verðmæti og takmarkast sú umræða ekki við Ísland. Í meirihlutaáliti sem fylgdi stjórnarfrumvarpi um vatnalögin sem urðu að lögum 1923 er að finna athyglisverðan rökstuðning fyrir því sjónarmiði að vatnið sé í eðli sínu óeignarhæft. Þar segir: „Álítur meirihlutinn að eðlilegra sje, sanngjarnara og þjóðfélaginu hollara, að vatnið sje undanþegið eignarretti í eiginlegum skilningi. Eðlilegra vegna þess, að vatn er að ýmsu leyti óeignarhæft. Sanngjarnar vegna þess, að hjer á landi er miklu meira vatn fyrir hendi en tiltök eru að landsmenn þurfi á að halda eða geti notað, og þess vegna ekki ástæða til að skifta þessum gæðum náttúrunnar svo misjafnt milli manna, sem verða mundi, ef þeim einum, er land eiga undir vatninu, væri fenginn í hendur eignarréttur yfir því. Þjóðfélaginu hollara vegna þess, að á þann hátt verður best girt fyrir það, að einstakir menn nái þeim tökum á fallvötnum landsins, sem þeir eftir atvikum gætu notað sjer, annaðhvort til að leggja fjárkvaðir á notendur orkunnar, ef eitthvert þeirra yrði virkjað til almenningsnota eða handa nytsömum fyrirtækjum, eða þá sem grundvöll fyrir kröfu um virkjunarrétt sjer til handa, jafnvel þótt virkjun þætti koma í bága við almenningshagsmuni." Hvers vegna afnám?Hin umdeildu vatnalög voru samþykkt á Alþingi vorið 2006 en það varð að samkomulagi milli þingflokka að gildistöku þeirra yrði frestað, meðan reynt yrði að leita sátta milli andstæðra sjónarmiða. Gildistökunni hefur í tvígang verði frestað til viðbótar meðan unnið hefur verið að nýju vatnalagafrumvarpi og hyllir nú undir að það komi fram. Vonir standa til að nýtt frumvarp til heildstæðra vatnalaga verði lagt fram í haust. Eins og fyrr segir eiga vatnalögin frá 2006 að taka gildi 1. júlí næstkomandi og til að koma í veg fyrir það þarf að afgreiða frumvarpið um afnám laganna áður en þinghaldi lýkur sem áætlað er að verði næstkomandi þriðjudag. Meirihluti iðnaðarnefndar styður þá tillögu iðnaðarráðherra að lögin verði afnumin og þar með tekin af öll tvímæli um að það standi ekki til að þau taki nokkurn tíma gildi. Vitanlega er stærsta málið það að tryggja að lögin taki ekki gildi og afnám þeirra er skýrasta leiðin til þess. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Skúli Helgason Mest lesið Þrír dæmigerðir dagar skemmtiferðaskipafarþega í júlí Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu Skoðun Minnisleysi eða þekkingarskortur? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Dagur til umhugsunar Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Að leysa vandann með quick fix Guðbrandur Einarsson Skoðun Dáin og deyjandi dýr en engin neyð? Linda Karen Gunnarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Athugasemdir við grein um samgöngumál Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Riðulaust Ísland! Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrír dæmigerðir dagar skemmtiferðaskipafarþega í júlí Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Minnisleysi eða þekkingarskortur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dáin og deyjandi dýr en engin neyð? Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Dagur til umhugsunar Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Að leysa vandann með quick fix Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Var upplýsingagjöf í covidfaraldrinum upplýsingaóreiða? Steingrímur Atlason skrifar Skoðun Mikilvægi íþróttafélaga Lárus Sigurðsson skrifar Skoðun Sumargjafir Gunnar Ingi Björnsson skrifar Skoðun Þar sem er reykur þar er… Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Betur má ef duga skal Kristinn Árni L. Hróbjartsson skrifar Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir skrifar Skoðun Leið að hraðari innviðauppbyggingu Sölvi Sturluson skrifar Skoðun Viltu bjarga heiminum? Samfélagsdrifnar loftslagslausnir Inga Rós Antoníusdóttir skrifar Skoðun Hugleiðingar í aðdraganda kosninga Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson skrifar Skoðun Stuðningur við langtímakjarasamninga Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson skrifar Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Að læra nýtt tungumál og sýna þolinmæði Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Að rækta garðinn sinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Dánaraðstoð og siðareglur lækna Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson skrifar Sjá meira
Á fundi iðnaðarnefndar Alþingis í morgun var afgreitt frumvarp iðnaðarráðherra um afnám hinna umdeildu vatnalaga frá 2006. Það var niðurstaða meirihluta nefndarinnar, fulltrúa Samfylkingarinnar, VG og Hreyfingarinnar að nema bæri lögin úr gildi en fulltrúar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks lögðu til að gildistöku laganna yrði enn frestað, nú í þriðja sinn. Afgreiðsla þessa máls er afar brýn, því lögin frá 2006 taka gildi eftir tæpar þrjár vikur, 1. júlí næstkomandi, ef ekkert verður að gert. Rifjum upp helstu efnisatriði þessa frumvarps, sem með réttu má kalla eina umdeildustu löggjöf síðustu ára en þar kristölluðust grundvallarátök um eignarhald á auðlindum. Hver á að eiga vatnið?Með lögunum frá 2006 var gerð breyting á skilgreiningu réttinda landeigenda gagnvart vatnsauðlindinni og sá réttur í fyrsta sinn skilgreindur sem eignarréttur. Í gildandi vatnalögum frá 1923 var tryggt mikilvægt jafnvægi milli hagsmuna almennings og hagsmuna landeigenda og réttur þeirra síðarnefndu skilgreindur sem réttur til umráða og hagnýtingar, með ákveðnum takmörkunum sem fyrst og fremst lúta að rétti almennings til aðgangs að vatni. Þetta jafnvægi riðlast með lögunum frá 2006 þar sem réttur landeigenda styrkist á kostnað hagsmuna almennings. Önnur mikilvæg breyting frá lögunum 1923 var að réttur landeigenda var nú skilgreindur með neikvæðum hætti, sem merkir að þeim eru tryggð öll réttindi yfir vatni í sínum eignarlöndum, nema þau sem eru sérstaklega tilgreind í lögunum. Lögin frá 1923 skilgreina hins vegar réttindi landeigenda með jákvæðum hætti, þ.e. landeigandinn hefur einungis þau réttindi sem eru sérstaklega tilgreind í lögunum en önnur ekki. Þetta atriði skiptir máli t.d. varðandi tiltekna nýtingarmöguleika á auðlindinni í framtíðinni, sem ekki eru fyrirséðir í dag en kunna að opnast síðar m.a. vegna tækniframfara. Mestar deilur sköpuðust um ákvæðið um eignarrétt á auðlindinni í umræðum um lögin frá 2006 en einnig var deilt á það að ekki væri um heildarlög að ræða og sjónarhorn þess væri um of á eignarhald og orkunýtingu en minna væri gætt almannahagsmuna og sjónarmiða umhverfisverndar. Vatn óeignarhæft?Lengi hefur verið um það deilt hvort hægt sé að líta á vatn sem eignarhæft verðmæti og takmarkast sú umræða ekki við Ísland. Í meirihlutaáliti sem fylgdi stjórnarfrumvarpi um vatnalögin sem urðu að lögum 1923 er að finna athyglisverðan rökstuðning fyrir því sjónarmiði að vatnið sé í eðli sínu óeignarhæft. Þar segir: „Álítur meirihlutinn að eðlilegra sje, sanngjarnara og þjóðfélaginu hollara, að vatnið sje undanþegið eignarretti í eiginlegum skilningi. Eðlilegra vegna þess, að vatn er að ýmsu leyti óeignarhæft. Sanngjarnar vegna þess, að hjer á landi er miklu meira vatn fyrir hendi en tiltök eru að landsmenn þurfi á að halda eða geti notað, og þess vegna ekki ástæða til að skifta þessum gæðum náttúrunnar svo misjafnt milli manna, sem verða mundi, ef þeim einum, er land eiga undir vatninu, væri fenginn í hendur eignarréttur yfir því. Þjóðfélaginu hollara vegna þess, að á þann hátt verður best girt fyrir það, að einstakir menn nái þeim tökum á fallvötnum landsins, sem þeir eftir atvikum gætu notað sjer, annaðhvort til að leggja fjárkvaðir á notendur orkunnar, ef eitthvert þeirra yrði virkjað til almenningsnota eða handa nytsömum fyrirtækjum, eða þá sem grundvöll fyrir kröfu um virkjunarrétt sjer til handa, jafnvel þótt virkjun þætti koma í bága við almenningshagsmuni." Hvers vegna afnám?Hin umdeildu vatnalög voru samþykkt á Alþingi vorið 2006 en það varð að samkomulagi milli þingflokka að gildistöku þeirra yrði frestað, meðan reynt yrði að leita sátta milli andstæðra sjónarmiða. Gildistökunni hefur í tvígang verði frestað til viðbótar meðan unnið hefur verið að nýju vatnalagafrumvarpi og hyllir nú undir að það komi fram. Vonir standa til að nýtt frumvarp til heildstæðra vatnalaga verði lagt fram í haust. Eins og fyrr segir eiga vatnalögin frá 2006 að taka gildi 1. júlí næstkomandi og til að koma í veg fyrir það þarf að afgreiða frumvarpið um afnám laganna áður en þinghaldi lýkur sem áætlað er að verði næstkomandi þriðjudag. Meirihluti iðnaðarnefndar styður þá tillögu iðnaðarráðherra að lögin verði afnumin og þar með tekin af öll tvímæli um að það standi ekki til að þau taki nokkurn tíma gildi. Vitanlega er stærsta málið það að tryggja að lögin taki ekki gildi og afnám þeirra er skýrasta leiðin til þess.
„Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur Skoðun
Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar
Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar
Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar
Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar
„Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur Skoðun