Á fimmta tug mála á borði sérstaks saksóknara Þorbjörn Þórðarson skrifar 20. desember 2009 19:13 Ólafur Þór Hauksson. Mynd/Daníel Rúnarsson Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir. Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið „Katrín Olga, þetta er eingöngu hálftími af þínu lífi“ Atvinnulíf Kínverski risinn sem herjar á evrópska neytendur Viðskipti innlent Að gera ekki algeng mistök sem stjórnandi í fyrsta sinn Atvinnulíf „Hann eyðileggur alltaf alla stemningu um leið og hann kemur“ Atvinnulíf Reynslubolti í hótelrekstri færir sig um set Viðskipti innlent „Ég nenni ekki að standa í einhverju veseni“ Atvinnulíf Vilja rannsaka meint samráð með OPEC Viðskipti erlent Nýjum alþjóðaflugvelli á Grænlandi seinkar enn Viðskipti erlent Hvetja fólk til að taka verðmerkingum í Hagkaup með fyrirvara Viðskipti innlent Kann best við sig í háspennunni Samstarf Fleiri fréttir Bein útsending: „Hvað verður í matinn?“ Skrifuðu undir kaup Landsbankans á TM Reynslubolti í hótelrekstri færir sig um set Icelandair tekur skarpa dýfu niður fyrir útboðsgengi Verðbólgan tekur smá kipp upp á við Wise og Þekking orðin eitt Kínverski risinn sem herjar á evrópska neytendur Sögðu upp 82 starfsmönnum Hvetja fólk til að taka verðmerkingum í Hagkaup með fyrirvara Fjölda fólks sagt upp hjá Icelandair Kaldvík skráð á markað Ofgreiddar lífeyrisgreiðslur nærri tvöfölduðust á milli ára Dæla skyrinu af ísvélum á Skálinni Bein útsending: Framtíð EES til umræðu á þrjátíu ára afmæli Sker úr um hvort veitingamaður hafi mátt borga fyrir kókið Allir halda stjörnu og OTO fær viðurkenningu Ætla að bjóða vaxtalaus lán í aðdraganda mánaðamóta Muni gera meiri kröfur til áfengiskaupenda en flestir aðrir Vilja koma fleirum en Kynnisferðum inn í BSÍ Algjör óvissa með Dragon Dim Sum Landsbankinn telur skilmála sína nógu skýra Orðalag þurfi að vera nægilega skýrt fyrir sæmilega upplýstan neytanda Ráðinn markaðsstjóri Bílabúðar Benna Fetar í fótspor forverans og vildi einn lækka vexti Bein útsending: Efnahagsráðstefna í Reykjavík Kaupsamningum fjölgar en mikið ójafnvægi á leigumarkaði Hætta við hlutafjárútboð og skráningu Íslandshótela Hátt verð fæli ferðamanninn frá Íslandi Deilan um boltann fer alla leið í Hæstarétt AGS leggur til skattahækkanir Sjá meira
Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir.
Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið „Katrín Olga, þetta er eingöngu hálftími af þínu lífi“ Atvinnulíf Kínverski risinn sem herjar á evrópska neytendur Viðskipti innlent Að gera ekki algeng mistök sem stjórnandi í fyrsta sinn Atvinnulíf „Hann eyðileggur alltaf alla stemningu um leið og hann kemur“ Atvinnulíf Reynslubolti í hótelrekstri færir sig um set Viðskipti innlent „Ég nenni ekki að standa í einhverju veseni“ Atvinnulíf Vilja rannsaka meint samráð með OPEC Viðskipti erlent Nýjum alþjóðaflugvelli á Grænlandi seinkar enn Viðskipti erlent Hvetja fólk til að taka verðmerkingum í Hagkaup með fyrirvara Viðskipti innlent Kann best við sig í háspennunni Samstarf Fleiri fréttir Bein útsending: „Hvað verður í matinn?“ Skrifuðu undir kaup Landsbankans á TM Reynslubolti í hótelrekstri færir sig um set Icelandair tekur skarpa dýfu niður fyrir útboðsgengi Verðbólgan tekur smá kipp upp á við Wise og Þekking orðin eitt Kínverski risinn sem herjar á evrópska neytendur Sögðu upp 82 starfsmönnum Hvetja fólk til að taka verðmerkingum í Hagkaup með fyrirvara Fjölda fólks sagt upp hjá Icelandair Kaldvík skráð á markað Ofgreiddar lífeyrisgreiðslur nærri tvöfölduðust á milli ára Dæla skyrinu af ísvélum á Skálinni Bein útsending: Framtíð EES til umræðu á þrjátíu ára afmæli Sker úr um hvort veitingamaður hafi mátt borga fyrir kókið Allir halda stjörnu og OTO fær viðurkenningu Ætla að bjóða vaxtalaus lán í aðdraganda mánaðamóta Muni gera meiri kröfur til áfengiskaupenda en flestir aðrir Vilja koma fleirum en Kynnisferðum inn í BSÍ Algjör óvissa með Dragon Dim Sum Landsbankinn telur skilmála sína nógu skýra Orðalag þurfi að vera nægilega skýrt fyrir sæmilega upplýstan neytanda Ráðinn markaðsstjóri Bílabúðar Benna Fetar í fótspor forverans og vildi einn lækka vexti Bein útsending: Efnahagsráðstefna í Reykjavík Kaupsamningum fjölgar en mikið ójafnvægi á leigumarkaði Hætta við hlutafjárútboð og skráningu Íslandshótela Hátt verð fæli ferðamanninn frá Íslandi Deilan um boltann fer alla leið í Hæstarétt AGS leggur til skattahækkanir Sjá meira