
Þjóðin að tala frá sér allt vit?
Þessi spurning þarfnast auðvitað nánari skýringar.
Hugtakið málótti varð til á áttunda áratugnum. Það var tískuorð á þeim tíma. Margir helstu gáfumenn þjóðarinnar höfðu þá þungar áhyggjur af því að opinber málræktar- og málverndarstefna væri farin að þjarma svo að almenningi að fólk þyrði ekki að opna munninn og segja skoðun sína á málefnum líðandi stundar; það væri hrætt um að tala "vitlaust" eða "ófínt" mál og sæta fyrir vikið glósum og ákúrum málfræðispekinga sem virtust með eyrun sín úti um holt og hæðir að reyna að góma þágufallsfólk og álíka vandræðalýð. Skírnir, tímarit Bókmenntafélagsins, og Þjóðviljinn sálugi voru helsti vettvangur þessarar umræðu.
Satt að segja komu þessar áhyggjur ekki alveg heim og saman við þann áhuga sem var á þessum tíma hjá almenningi á að láta í sér heyra á opinberum vettvangi, til dæmis með því að hringja í símatíma útvarpstöðvanna eða senda dagblöðunum línur. Ekki var að heyra að fólk væri almennt merkjanlega áhyggjufullt yfir orðfæri sínu. Hugmyndin um málóttann var líklega frekar skrifborðsspeki háskólamanna en raunverulegt vandamál í þjóðfélaginu. En svo sem ekki verri fyrir það! .
Og enn síður er málótti raunveruleiki í nútímanum; skoðið bara spjallvefina og bloggið á netinu. Eða "umræðuna" í Morgunblaðinu sem ritstjórnarnir kalla "málþing þjóðarinnar". Svo ekki sé minnst á allt masið á skjánum og í talstöðvunum...
En getur verið að einmitt þess vegna sé tími kominn til að dusta rykið af hugmyndinni - kannski í svolítið breyttri mynd - og tala fyrir því að svolítill málótti (og pennafælni) breiðist út um þjóðfélagið?
Tilefnið fyrir uppástungunni er hinn yfirgengilegi kjaftagangur sem mörgum virðist að sé farinn að tröllríða íslensku þjóðfélagi. Sumir segja að þjóðfélagið sé orðið ein allsherjar Kjaftaklöpp. Upplýstir lesendur vita að Kjaftaklöpp hét staður sá (þar sem nú mætast Bergstaðastræti og Skólavörðustígur) sem Reykvíkingar í lok 19. aldar og byrjun hinnar 20. komu saman á til að skrafa saman um landsins gagn og nauðsynjar. Nafnið bendir til þess að ekki hafi þetta þótt ýkja merkilegt eða uppbyggilegt málþing, frekar að menn hafi þar talað samhengislaust út og suður, slúðrað um náungann, breitt út gróusögur og annað í þeim dúr. Út af fyrir sig er ástæðulaust að gefa slíkum samkomum eingöngu langt nef; öll höfum við áreiðanlega þörf fyrir þær í einhverjum skömmtum.
En getur verið að skammtarnir af kjaftagangi í nútímannum séu orðnir óhóflega stórir fyrir okkar litla og tiltölulega fábreytta þjóðfélag? Að "umræðan" í dagblöðunum, á netinu, á málfundum og ráðstefnum, í útvarpinu og spjallþáttum sjónvarpsstöðvanna sé hlutfallslega meiri en eðlilegt og skynsamlegt er í samanburði við ýmsa hljóðlátari starfsemi, andlega sem verklega, sem þó er þjóðinni í bráð og lengd mikilvægari?
Við höfum í gangi "umræðu" um málefni líðandi stundar í þremur dagblöðum, á fjórum og bráðum fimm útvarpsstöðvum og á þremur sjónvarpsstöðvum frá morgni til kvölds. Og á netinu allan sólarhringinn.Og svo höldum við úti fréttabréfum og tímaritum og efnum nær daglega til málþinga, ráðstefna og morgunverðar-, hádegisverðar- og kvöldverðarfunda. Hefur lítil þjóð eins og við virkilega svona margt að segja og skeggræða um?
Hvenær höfum við tíma til að hugsa og lesa? Eða er það kannski óþarfi á kjaftafundum nútímans einsog á klöppinni forðum daga? Er í lagi að tala án þess að hugsa? Og kjafta frá sér allt vit?
Og meðal annarra orða: Er það ekki meira og minna sama fólkið sem heldur "umræðunni" gangandi? Er ekki of mikið á það lagt? Eru þetta ekki helsti þungar byrðar fyrir það?
Og umræðuefnin: Eru þau kannski oftar en ekki agalaus vaðall þar sem lítill eða enginn greinarmunur er gerður á aðalatriðum og aukaatriðum, þar sem hver grípur frammí fyrir öðrum og tæpast nokkur þátttakandi fær að klára setningu með heilli hugsun?
Getur verið að hér gildi að minna sé betra? Að huga beri að gæðum fremur en magni?
Nóbelskáldið vildi hér um árið lyfta umræðum á hærra plan. Einn helsti sérfræðingur um Hann segir að sjónvarpsþættinum þar sem Ritstjórinn og Þingmaðurinn fengu þessa frægu ofanígjöf, kannski ómaklega, hafi verið eytt. Tilviljun? Eða merki um stöðuga afneitun og tegðu þjóðarinnar til að átta sig á hinum fleygu orðum skáldsins:
"Því hefur verið haldið fram að Íslendíngar beygi sig lítt fyrir skynsamlegum rökum, fjármunarökum varla heldur, og þó enn síður fyrir rökum trúarinnar, en leysi vandræði sín með því að stunda orðheingilshátt og deila um tittlíngaskít sem ekki kemur málinu við; en verði skelfíngu lostnir og setji hljóða hvenær sem komið er að kjarna máls...".
Ætli nokkuð hafi í rauninni breyst frá því að þessi ádrepa var sett á blað?
Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Skoðun

Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún?
Einar Ólafsson skrifar

Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi!
Gunnar Alexander Ólafsson skrifar

Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans
Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar

Lýðheilsan að veði?
Willum Þór Þórsson skrifar

Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings
Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar

Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi
Ian McDonald skrifar

Hverjir eru komnir með nóg?
Nichole Leigh Mosty skrifar

Að leigja okkar eigin innviði
Halldóra Mogensen skrifar

Málþóf sem valdníðsla
Einar G. Harðarson skrifar

Klaufaskapur og reynsluleysi?
Hjörtur J. Guðmundsson skrifar

Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið?
Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar

Ertu bitur?
Björn Leví Gunnarsson skrifar

Er hægt að læra af draumum?
Sigurður Árni Reynisson skrifar

Afstæði Ábyrgðar
Matthildur Björnsdóttir skrifar

Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa
Sigríður Svanborgardóttir skrifar

Fjárhagslegt virði vörumerkja
Elías Larsen skrifar

Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn?
Kjartan Páll Sveinsson skrifar

Þið voruð í partýinu líka!
Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar

Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi?
Helen Ólafsdóttir skrifar

Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna
Viðar Hreinsson skrifar

Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu
Abdullah Shihab Wahid skrifar

Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki
Mouna Nasr skrifar

Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist
Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar

Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins
Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar

Þetta er allt hinum að kenna!
Helgi Brynjarsson skrifar

Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna
Heimir Már Pétursson skrifar

Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur
Hjörtur J. Guðmundsson skrifar

Opið bréf til fullorðna fólksins
Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar

Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega?
Dagbjört Hákonardóttir skrifar

Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar
Gunnar Þór Jónsson skrifar