Þurfa gagnrýnendur að vera næs? Þórarinn Þórarinsson skrifar 14. október 2004 00:01 Íslensk kvikmyndagerð hefur tekið mögnuðum stökkbreytingum á síðustu árum. Það er ekki ýkja langt síðan það þótti stórviðburður að ný íslensk bíómynd rataði í kvikmyndahús en í dag þykir ekkert sjálfsagðara. Stórfréttirnar sem tengjast íslenskri kvikmyndagerð í dag snúast ekki lengur um að einhver ofurhuginn ætli að freista þess að gera bíó á Íslandi heldur um það hvaða erlendar stórstjörnur verði í væntanlegum myndum og hversu dýrar þær verði í framleiðslu. Kvikmyndagerð á Íslandi er orðin alþjóðleg og það er ekki síst fyrir ötult frumkvöðlastarf Friðriks Þórs Friðrikssonar og kraftmikil og fersk tilþrif Baltasars Kormáks.Byrjendur með forgjöf Þegar frumherjar íslenskrar kvikmyndagerðar voru að stíga sín fyrstu skref var þeim vitaskuld sýndur skilningur sem hefur kristallast í gegnum árin í þeirri tilhneigingu íslenskra kvikmyndagagnrýnenda til þess að taka varlega á íslenskum myndum og í því sambandi hefur oft verið talað um að íslenskar myndir séu með eins og eina stjörnu í forgjöf á útlendar myndir. Það var í sjálfu sér ekkert athugavert við þetta í upphafi þegar íslenskar myndir voru gerðar af vanefnum og stóðu svo illa í samkeppninni við innflutt efni að forgjöfin var nánast nauðsynleg. Hljóðið í íslenskum myndum var iðulega handónýtt þannig að oft hefði ekkert veitt af því að þær væru textaðar svo söguþráðurinn færi ekki allur fyrir ofan garð og neðan. Við þessar aðstæður var auðvitað eðlilegt að gagnrýnendur einblíndu á það sem heppnaðist vel og tíunduðu svo lélegt hljóð og tæknilega annmarka sem helstu gallana við verkin. Þessi vinnubrögð eru algerlega úrelt í dag þegar öll tæknivinna við íslenskar myndir er hnökralaus og einkennist af fagmennsku. Íslenskar bíómyndir standast að öllu leyti fyllilega samanburð við það sem er verið að gera í nágrannalöndunum og því hljóta þær að vera vegnar og metnar á sömu forsendum. Tími forgjafarinnar er liðinn og ef gagnrýnanda finnst íslensk mynd slæm ber honum að segja það hreint út. Þetta er ekki öfundsverð staða þar sem forgjafarhefðin stendur á traustum grunni.Nó more mister næsgæValur Gunnarsson, kvikmyndagagnrýnandi DV, leggur út af þessu fyrirbæri í upphafi dóms síns um Næsland eftir Friðrik Þór enda fullkomlega meðvitaður um að neikvæð umsögn hans um myndina gengur þvert á pólitíska rétthugsun í íslenskri bíóorðræðu."Það er aldrei gaman að vera boðberi slæmra tíðinda, enda góð og gild hefð fyrir því að hálshöggva slíka," segir Valur en það sem gerir hlutskipti hans og fleiri gagnrýnenda enn þungbærara í tilfelli Næslands er auðvitað sú staðreynd að "Friðrik Þór hefur gert meira en nokkur annar einstakingur til að koma íslenskri kvikmyndagerð á kortið".Jón Hákon Halldórsson, gagnrýnandi hjá Kvikmyndir.com, hlífir Friðriki ekki heldur: "Friðrik Þór Friðriksson leikstjóri er frábær í sínu fagi og hefur skilið fjöldann allan af góðum kvikmyndum eftir sig. Því miður hefur ferill hans þó eitthvað verið á leið niður á við undanfarið því myndin Fálkar gekk ekki sem skyldi og Næsland er án efa hans allra versta verk." Þeir gagnrýnendur sem hafa gagnrýnt Næsland harðast halda því vel til haga að Friðrik Þór er mikill meistari en þó ekki yfir það hafinn að gera mistök. Sjálfur Alfred Hitchcock gerði 53 bíómyndir, helling af gullmolum en algert drasl inni á milli. Af hverju skyldi Friðrik Þór vera eitthvað öðruvísi? Kvikmyndagagnrýnendur ættu að geta fundið nokkra huggun í hinu fornkveðna að sá er vinur sem til vamms segir og í raun eiga íslenskir kvikmyndagerðarmenn heimtingu á því að fá heilbrigða gagnrýni á verk sín en aðhald heima fyrir ætti að brýna fólk til betri verka og búa það undir erlenda gagnrýni þar sem kvikmyndagerðarmenn eru metnir af verkinu sjálfu og engu öðru.Valur orðar þetta ansi vel í niðurlagi gagnrýni sinnar á Næsland í DV: "Friðrik Þór er mikill listamaður sem á síst skilið að ráðist sé á hann niðri í bæ. En hann á heldur ekki skilið að fólk standi upp og klappi sjálfkrafa fyrir öllu sem hann gerir. Við eigum betra skilið af honum en þetta. Og hann af okkur."Síðasta vígi gömlu gildanna Dómar um Fálka Friðriks Þórs og Næsland benda eindregið til þess að íslensku bíómyndinrar séu að missa einnar stjörnu forgjöfina en Morgunblaðið virðist þó enn hafa þetta kerfi í hávegum og þar á bæ mega íslenskir kvikmyndagerðarmenn ganga að þremur stjörnum vísum.Fálkar olli almennum vonbrigðum en fékk þrjár stjörnur hjá Mogganum, sömu sögu er að segja um Næsland og mörgum er enn í minni þriggja stjarna dómur sem Opinberun Hannesar, mynd Hrafns Gunnlaugssonar, fékk um áramótin. Myndirnar Kaldaljós og Nói albínói, sem ég held að óhætt sé að fullyrða að séu tvær bestu íslensku myndir síðustu ára og hafa fallið vel í kramið á erlendri grundu, fengu þrjár og hálfa stjörnu hvor. Nú eru það ólíkir gagnrýnendur sem útdeila þessum stjörnum og smekkur fólks er vissulega misjafn og matið því einstaklingsbundið en þegar aðeins hálf stjarna skilur Nóa albínóa og Opinberun Hannesar að hlýtur að læðast að manni sá grunur að horft hafi verið framhjá áberandi göllum Opinberunarinnar þar sem hún er íslensk og verk höfundar síns. Föst áskrift Friðriks Þórs að þremur stjörnum, jafnvel þegar um tvær slökustu myndir hans á ferlinum er að ræða, hlýtur líka að vekja grunsemdir um að gömul og úr sér gengin þjóðernishyggja liti skoðanir gagnrýnenda. Það er nefnilega ekki allt gott sem er íslenskt. Ekki einu sinni í bíó. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bíó og sjónvarp Í brennidepli Þórarinn Þórarinsson Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Íslensk kvikmyndagerð hefur tekið mögnuðum stökkbreytingum á síðustu árum. Það er ekki ýkja langt síðan það þótti stórviðburður að ný íslensk bíómynd rataði í kvikmyndahús en í dag þykir ekkert sjálfsagðara. Stórfréttirnar sem tengjast íslenskri kvikmyndagerð í dag snúast ekki lengur um að einhver ofurhuginn ætli að freista þess að gera bíó á Íslandi heldur um það hvaða erlendar stórstjörnur verði í væntanlegum myndum og hversu dýrar þær verði í framleiðslu. Kvikmyndagerð á Íslandi er orðin alþjóðleg og það er ekki síst fyrir ötult frumkvöðlastarf Friðriks Þórs Friðrikssonar og kraftmikil og fersk tilþrif Baltasars Kormáks.Byrjendur með forgjöf Þegar frumherjar íslenskrar kvikmyndagerðar voru að stíga sín fyrstu skref var þeim vitaskuld sýndur skilningur sem hefur kristallast í gegnum árin í þeirri tilhneigingu íslenskra kvikmyndagagnrýnenda til þess að taka varlega á íslenskum myndum og í því sambandi hefur oft verið talað um að íslenskar myndir séu með eins og eina stjörnu í forgjöf á útlendar myndir. Það var í sjálfu sér ekkert athugavert við þetta í upphafi þegar íslenskar myndir voru gerðar af vanefnum og stóðu svo illa í samkeppninni við innflutt efni að forgjöfin var nánast nauðsynleg. Hljóðið í íslenskum myndum var iðulega handónýtt þannig að oft hefði ekkert veitt af því að þær væru textaðar svo söguþráðurinn færi ekki allur fyrir ofan garð og neðan. Við þessar aðstæður var auðvitað eðlilegt að gagnrýnendur einblíndu á það sem heppnaðist vel og tíunduðu svo lélegt hljóð og tæknilega annmarka sem helstu gallana við verkin. Þessi vinnubrögð eru algerlega úrelt í dag þegar öll tæknivinna við íslenskar myndir er hnökralaus og einkennist af fagmennsku. Íslenskar bíómyndir standast að öllu leyti fyllilega samanburð við það sem er verið að gera í nágrannalöndunum og því hljóta þær að vera vegnar og metnar á sömu forsendum. Tími forgjafarinnar er liðinn og ef gagnrýnanda finnst íslensk mynd slæm ber honum að segja það hreint út. Þetta er ekki öfundsverð staða þar sem forgjafarhefðin stendur á traustum grunni.Nó more mister næsgæValur Gunnarsson, kvikmyndagagnrýnandi DV, leggur út af þessu fyrirbæri í upphafi dóms síns um Næsland eftir Friðrik Þór enda fullkomlega meðvitaður um að neikvæð umsögn hans um myndina gengur þvert á pólitíska rétthugsun í íslenskri bíóorðræðu."Það er aldrei gaman að vera boðberi slæmra tíðinda, enda góð og gild hefð fyrir því að hálshöggva slíka," segir Valur en það sem gerir hlutskipti hans og fleiri gagnrýnenda enn þungbærara í tilfelli Næslands er auðvitað sú staðreynd að "Friðrik Þór hefur gert meira en nokkur annar einstakingur til að koma íslenskri kvikmyndagerð á kortið".Jón Hákon Halldórsson, gagnrýnandi hjá Kvikmyndir.com, hlífir Friðriki ekki heldur: "Friðrik Þór Friðriksson leikstjóri er frábær í sínu fagi og hefur skilið fjöldann allan af góðum kvikmyndum eftir sig. Því miður hefur ferill hans þó eitthvað verið á leið niður á við undanfarið því myndin Fálkar gekk ekki sem skyldi og Næsland er án efa hans allra versta verk." Þeir gagnrýnendur sem hafa gagnrýnt Næsland harðast halda því vel til haga að Friðrik Þór er mikill meistari en þó ekki yfir það hafinn að gera mistök. Sjálfur Alfred Hitchcock gerði 53 bíómyndir, helling af gullmolum en algert drasl inni á milli. Af hverju skyldi Friðrik Þór vera eitthvað öðruvísi? Kvikmyndagagnrýnendur ættu að geta fundið nokkra huggun í hinu fornkveðna að sá er vinur sem til vamms segir og í raun eiga íslenskir kvikmyndagerðarmenn heimtingu á því að fá heilbrigða gagnrýni á verk sín en aðhald heima fyrir ætti að brýna fólk til betri verka og búa það undir erlenda gagnrýni þar sem kvikmyndagerðarmenn eru metnir af verkinu sjálfu og engu öðru.Valur orðar þetta ansi vel í niðurlagi gagnrýni sinnar á Næsland í DV: "Friðrik Þór er mikill listamaður sem á síst skilið að ráðist sé á hann niðri í bæ. En hann á heldur ekki skilið að fólk standi upp og klappi sjálfkrafa fyrir öllu sem hann gerir. Við eigum betra skilið af honum en þetta. Og hann af okkur."Síðasta vígi gömlu gildanna Dómar um Fálka Friðriks Þórs og Næsland benda eindregið til þess að íslensku bíómyndinrar séu að missa einnar stjörnu forgjöfina en Morgunblaðið virðist þó enn hafa þetta kerfi í hávegum og þar á bæ mega íslenskir kvikmyndagerðarmenn ganga að þremur stjörnum vísum.Fálkar olli almennum vonbrigðum en fékk þrjár stjörnur hjá Mogganum, sömu sögu er að segja um Næsland og mörgum er enn í minni þriggja stjarna dómur sem Opinberun Hannesar, mynd Hrafns Gunnlaugssonar, fékk um áramótin. Myndirnar Kaldaljós og Nói albínói, sem ég held að óhætt sé að fullyrða að séu tvær bestu íslensku myndir síðustu ára og hafa fallið vel í kramið á erlendri grundu, fengu þrjár og hálfa stjörnu hvor. Nú eru það ólíkir gagnrýnendur sem útdeila þessum stjörnum og smekkur fólks er vissulega misjafn og matið því einstaklingsbundið en þegar aðeins hálf stjarna skilur Nóa albínóa og Opinberun Hannesar að hlýtur að læðast að manni sá grunur að horft hafi verið framhjá áberandi göllum Opinberunarinnar þar sem hún er íslensk og verk höfundar síns. Föst áskrift Friðriks Þórs að þremur stjörnum, jafnvel þegar um tvær slökustu myndir hans á ferlinum er að ræða, hlýtur líka að vekja grunsemdir um að gömul og úr sér gengin þjóðernishyggja liti skoðanir gagnrýnenda. Það er nefnilega ekki allt gott sem er íslenskt. Ekki einu sinni í bíó.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun