Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar 24. júní 2025 08:31 Í hjarta hvers skólasamfélags standa þeir sem sinna börnunum: kennarar, stuðningsfulltrúar, leikskólakennarar, þroskaþjálfar og aðrir starfsmenn. Þetta fólk vinnur daglega að því að skapa umhyggjusamt og öruggt umhverfi fyrir börn að þroskast í – bæði til náms og til lífs. En það gleymist oft að þeir sem annast aðra þurfa sjálfir umönnun. Það er ekki nóg að leggja sig fram fyrir börnin ef eigið innra líf er litað af sjálfsgagnrýni og óöryggi. Til þess að geta skapað öruggt og uppbyggilegt rými fyrir börn, þarf starfsfólk sjálft að hafa fundið öruggt rými innan sjálfs síns. „Andstæðan við ást er ekki hatur, heldur höfnun.“– Herdís Pálsdóttir Þegar starfsfólk finnur fyrir innri höfnun – með stöðugri sjálfsgagnrýni, kröfu um að vera betri, hraðari, rólegri, þolinmóðari – þá verður erfitt að mæta börnum af dýpri umhyggju. En þegar starfsmaður getur mætt sjálfum sér með virðingu og mildi, myndast tenging við eigin mannleika – og þar með dýpri tenging við barnið. Sjálfstraust sem innri ró, ekki fullkomnun Að hafa trú á sjálfum sér þýðir ekki að vera með öll svörin, eða gera aldrei mistök. Það þýðir að geta staðið með sjálfum sér í mannlegri ófullkomnun – að vita að maður er nóg eins og maður er, og að mistök séu hluti af vexti, ekki sönnun á vanhæfni. „Það sem barnið upplifir og lærir í gegnum tilfinningalega tengingu, skapar grunntóninn í sjálfsmynd þess. Sama gildir um fullorðna – við verðum að finna tengingu við okkur sjálf áður en við getum verið heil fyrir aðra.“– Hanna Hjertaas Sjálfskærleikur er ekki sjálfsdýrkun Sjálfskærleikur er ekki að hampa sjálfum sér, heldur að mæta sjálfum sér með hlýju, sérstaklega þegar við eigum um sárt að binda. Hann birtist í hvernig við tölum við okkur sjálf innra með okkur. Segjum við: „Þú ert að reyna – það er nóg“? Eða „Þetta var ekki nóg, þú verður að gera betur“? „Það sem við höfum ekki fengið sem börn – skilning, umhyggju, hlustun – það getum við lært að gefa sjálfum okkur. Það er fyrsta skrefið í átt að heilun.“– Dr. Alice Miller Innri gagnrýni og sjálfsniðurrif Í mínu námi í EQ Institute fann ég gagnrýnisraddirnar mínar og hvaðan þær komu. Þetta gat verið allt frá foreldrum mínum og öðrum ættingjum og frá þeim sem áttu að gæta mín í skólakerfinu. Þessar raddir urðu að sjálfsgagnrýni minni langt inn á fullorðinsaldur og hamlaði mér að vera besta útgáfan af sjálfri mér. Enda þekkti ég hana ekki. Ég er alveg viss um að þetta var ekki það sem fullorðna fólkið í kringum mig vildi mér – þau vissu ekki betur og kunnu ekki annað. En við þurfum líka að taka inn í myndina þögnina: orðin sem aldrei voru sögð. Þau urðu að jafn mikilli sjálfsgagnrýni og þau sem voru sögð. Barnið sem efast um sjálft sig og fær engan til að standa með sér þegar á reynir – og fær jafnvel svarið „þetta er bara gott hjá þér“, eða er ekki mætt þegar það er dapurt eða reitt – upplifir höfnun. Barnið sem gleymdist, því það átti svo mörg önnur systkini sem tóku meira pláss. Í reynslu minni við að hlusta á og fylgjast með þerapíu – jafn mikið og að veita þerapíu í skólanum mínum – sá ég litlu börnin sem ekki var mætt eða bjargað af fullorðnu fólki. Fullorðna fólkið var bara sjálf særð börn. Þegar starfsfólk í leik- eða grunnskóla ber með sér særða barnið sem það er enn þann daginn í dag, er það oft ómeðvitað um hvaða áhrif orð þeirra og hegðun hefur á barn/börn. Þess vegna skiptir máli að vinna með eigið innra barn – til að verða mýkri, meðvitaðari og tengdari. Hættan við sífellda sjálfsgagnrýni Við lifum í samfélagi þar sem starfsfólk í skólum er undir stöðugri pressu. Þar getur skapast innri rödd sem segir: „Ég næ ekki að gera nóg. Ég er að bregðast börnunum.“ Þessi rödd getur hljómað eins og metnaður – en er í raun afleiðing vanrækslu á eigin tilfinningalegu þörfum. „Við getum ekki gefið öðrum það sem við höfum ekki fengið sjálf. Ef við höfum ekki lært að mæta eigin tilfinningum með umhyggju, þá verðum við annað hvort ónæm fyrir tilfinningum annarra – eða ofboðið þeim.“– Dr. Gabor Maté Börnin finna hvernig okkur líður Börn skynja nærveru okkar. Þau finna hvort við séum til staðar – eða fast í eigin kvíða, sjálfsgagnrýni og þreytu. Við getum ekki falið það. En ef við lærum að elska okkur sjálf, og byggja upp öryggi innan okkar, þá verða viðbrögðin okkar öðruvísi – mýkri, öruggari og tengdari. Við getum ekki kennt öðrum að elska sjálfa sig, nema við séum á þeirri vegferð sjálf. Sérfræðihugsun sem styrkir þessa sýn Dr. Peter Levine: Líkaminn geymir áfallið – öryggi þarf að vera líkamlegt, ekki aðeins huglægt. Dr. Bruce Lipton: Hugsanir, tilfinningar og trú hafa áhrif á frumustarfsemi og þroska heilans – sérstaklega hjá börnum. Herdís Pálsdóttir: Höfnun – ekki hatur – er andstæðan við ást. Þegar við mætum sjálfum okkur með nærveru, opnast nýir möguleikar. Hanna Hjertaas: Tilfinningaleg tenging við okkur sjálf er forsenda tengingar við aðra. Dr. Alice Miller: Við þurfum vitni að sársaukanum – einhver sem viðurkennir það sem gerðist. Dóra Þórhallsdóttir: Við þurfum ekki að vera fullkomin – við þurfum að vera tengd. Höfundur er menntaður leik- og grunnskólasérkennari og með diplómu í tilfinningagreindar þerapíu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Í hjarta hvers skólasamfélags standa þeir sem sinna börnunum: kennarar, stuðningsfulltrúar, leikskólakennarar, þroskaþjálfar og aðrir starfsmenn. Þetta fólk vinnur daglega að því að skapa umhyggjusamt og öruggt umhverfi fyrir börn að þroskast í – bæði til náms og til lífs. En það gleymist oft að þeir sem annast aðra þurfa sjálfir umönnun. Það er ekki nóg að leggja sig fram fyrir börnin ef eigið innra líf er litað af sjálfsgagnrýni og óöryggi. Til þess að geta skapað öruggt og uppbyggilegt rými fyrir börn, þarf starfsfólk sjálft að hafa fundið öruggt rými innan sjálfs síns. „Andstæðan við ást er ekki hatur, heldur höfnun.“– Herdís Pálsdóttir Þegar starfsfólk finnur fyrir innri höfnun – með stöðugri sjálfsgagnrýni, kröfu um að vera betri, hraðari, rólegri, þolinmóðari – þá verður erfitt að mæta börnum af dýpri umhyggju. En þegar starfsmaður getur mætt sjálfum sér með virðingu og mildi, myndast tenging við eigin mannleika – og þar með dýpri tenging við barnið. Sjálfstraust sem innri ró, ekki fullkomnun Að hafa trú á sjálfum sér þýðir ekki að vera með öll svörin, eða gera aldrei mistök. Það þýðir að geta staðið með sjálfum sér í mannlegri ófullkomnun – að vita að maður er nóg eins og maður er, og að mistök séu hluti af vexti, ekki sönnun á vanhæfni. „Það sem barnið upplifir og lærir í gegnum tilfinningalega tengingu, skapar grunntóninn í sjálfsmynd þess. Sama gildir um fullorðna – við verðum að finna tengingu við okkur sjálf áður en við getum verið heil fyrir aðra.“– Hanna Hjertaas Sjálfskærleikur er ekki sjálfsdýrkun Sjálfskærleikur er ekki að hampa sjálfum sér, heldur að mæta sjálfum sér með hlýju, sérstaklega þegar við eigum um sárt að binda. Hann birtist í hvernig við tölum við okkur sjálf innra með okkur. Segjum við: „Þú ert að reyna – það er nóg“? Eða „Þetta var ekki nóg, þú verður að gera betur“? „Það sem við höfum ekki fengið sem börn – skilning, umhyggju, hlustun – það getum við lært að gefa sjálfum okkur. Það er fyrsta skrefið í átt að heilun.“– Dr. Alice Miller Innri gagnrýni og sjálfsniðurrif Í mínu námi í EQ Institute fann ég gagnrýnisraddirnar mínar og hvaðan þær komu. Þetta gat verið allt frá foreldrum mínum og öðrum ættingjum og frá þeim sem áttu að gæta mín í skólakerfinu. Þessar raddir urðu að sjálfsgagnrýni minni langt inn á fullorðinsaldur og hamlaði mér að vera besta útgáfan af sjálfri mér. Enda þekkti ég hana ekki. Ég er alveg viss um að þetta var ekki það sem fullorðna fólkið í kringum mig vildi mér – þau vissu ekki betur og kunnu ekki annað. En við þurfum líka að taka inn í myndina þögnina: orðin sem aldrei voru sögð. Þau urðu að jafn mikilli sjálfsgagnrýni og þau sem voru sögð. Barnið sem efast um sjálft sig og fær engan til að standa með sér þegar á reynir – og fær jafnvel svarið „þetta er bara gott hjá þér“, eða er ekki mætt þegar það er dapurt eða reitt – upplifir höfnun. Barnið sem gleymdist, því það átti svo mörg önnur systkini sem tóku meira pláss. Í reynslu minni við að hlusta á og fylgjast með þerapíu – jafn mikið og að veita þerapíu í skólanum mínum – sá ég litlu börnin sem ekki var mætt eða bjargað af fullorðnu fólki. Fullorðna fólkið var bara sjálf særð börn. Þegar starfsfólk í leik- eða grunnskóla ber með sér særða barnið sem það er enn þann daginn í dag, er það oft ómeðvitað um hvaða áhrif orð þeirra og hegðun hefur á barn/börn. Þess vegna skiptir máli að vinna með eigið innra barn – til að verða mýkri, meðvitaðari og tengdari. Hættan við sífellda sjálfsgagnrýni Við lifum í samfélagi þar sem starfsfólk í skólum er undir stöðugri pressu. Þar getur skapast innri rödd sem segir: „Ég næ ekki að gera nóg. Ég er að bregðast börnunum.“ Þessi rödd getur hljómað eins og metnaður – en er í raun afleiðing vanrækslu á eigin tilfinningalegu þörfum. „Við getum ekki gefið öðrum það sem við höfum ekki fengið sjálf. Ef við höfum ekki lært að mæta eigin tilfinningum með umhyggju, þá verðum við annað hvort ónæm fyrir tilfinningum annarra – eða ofboðið þeim.“– Dr. Gabor Maté Börnin finna hvernig okkur líður Börn skynja nærveru okkar. Þau finna hvort við séum til staðar – eða fast í eigin kvíða, sjálfsgagnrýni og þreytu. Við getum ekki falið það. En ef við lærum að elska okkur sjálf, og byggja upp öryggi innan okkar, þá verða viðbrögðin okkar öðruvísi – mýkri, öruggari og tengdari. Við getum ekki kennt öðrum að elska sjálfa sig, nema við séum á þeirri vegferð sjálf. Sérfræðihugsun sem styrkir þessa sýn Dr. Peter Levine: Líkaminn geymir áfallið – öryggi þarf að vera líkamlegt, ekki aðeins huglægt. Dr. Bruce Lipton: Hugsanir, tilfinningar og trú hafa áhrif á frumustarfsemi og þroska heilans – sérstaklega hjá börnum. Herdís Pálsdóttir: Höfnun – ekki hatur – er andstæðan við ást. Þegar við mætum sjálfum okkur með nærveru, opnast nýir möguleikar. Hanna Hjertaas: Tilfinningaleg tenging við okkur sjálf er forsenda tengingar við aðra. Dr. Alice Miller: Við þurfum vitni að sársaukanum – einhver sem viðurkennir það sem gerðist. Dóra Þórhallsdóttir: Við þurfum ekki að vera fullkomin – við þurfum að vera tengd. Höfundur er menntaður leik- og grunnskólasérkennari og með diplómu í tilfinningagreindar þerapíu.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun