Geðræni sjúkdómurinn sem gleymist að tala um Stefán Guðbrandsson skrifar 15. febrúar 2025 10:00 Mig langar að ræða stuttlega um geðrofssjúkdóma, eða geðklofa (schizophrenia). Þessum hópi vantar sárlega rödd í samfélaginu því einstaklingar verða oft undir og jafnvel fyrir miklu ofbeldi og valdníðslu. Geðklofi er alvarlegasti geðræni sjúkdómurinn, en samt er lítið sem ekkert talað um hann. Um 0,5-1% þjóðarinnar greinist með hann (um 2-4000 manns á landinu) og getur hann haft alvarleg áhrif á þann sem greinist með hann og aðstandendur. Geðklofi er oft misskilinn sjúkdómur. Fólk er ekki með klofinn persónuleika, heldur brenglast skynjun og hugsun oft það mikið að það getur ekki sinnt eðlilegu lífi. Ranghugmyndir, hugsanavillur, ofskynjun og raddir þar sem ímyndunaraflið leikur lausum hala, getur sett fólk í alvarlegt andlegt ástand, í verstu tilfellum það alvarlegt að það fyrirfari sér eða fremur voðaverk eins og hefur komið fram í fjölmiðlum undanfarið. Geðdeild Landspítalans er með óviðunandi húsnæði sem allir eru sammála um að sé alls ekki mannsæmandi. Deildin er alltaf full, mikil starfsmannavelta því fólk brennur fljótt út þarna, oft langir biðlistar, fólk fær ekki almennilega þjónustu því það er kapphlaup um að útskrifa einn til að koma öðrum inn. Margir starfsmenn reyna að gera sitt besta til að láta fólki líða vel, en þjónustan í heild mætti bæta til muna. Ég hef einnig orðið vitni að og heyrt af andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu starfsmanna sem kemst upp með það. Það er lítil sem engin eftirfylgni þegar fólk er komið heim aftur, þegar það þarf kannski mest á aðstoð að halda vegna slæmra aðstæðna í lífinu. Kannski mikil geðrofs einkenni, atvinnuleysi, fátækt, jafnvel heimilisleysi, mikil einangrun því mjög margir forðast fólk með geðklofa bæði út af miklum fordómum og aðstandendur standa á gati yfir því hvernig á að umgangast manneskjuna með sjúkdóminn. Því jú, hann getur verið mjög flókinn og erfiður viðureignar, hann snýr öllum félagslegum reglum á hvolf og gerir samskipti einstaklega erfið. Ég greindist með geðklofa fyrir 6 árum, og var búinn að kljást við geðrofs einkenni 10 ár þar áður án þess að átta mig á því. Ég er blessunarlega búinn að vinna vel í mínum málum í dag og er í góðum samskiptum við gott fólk. En ég þekki fólk og veit um fleiri sem eru í mikilli einangrun og mikilli vanlíðan, jafnvel stöðugum geðrofum af því þau fá enga hjálp eins og liðveislu, jafningjastuðning og sálfræðiaðstoð (sem ég tel vera mikilvægasta atriðið í baráttunni við sjúkdóminn). Ef fólk í geðrofi er einangrað geta einkennin versnað margfalt, ef það er enginn að “fact-checka” ranghugmyndirnar, þá vinda þær upp á sig og fólk getur jafnvel orðið fast í geðrofi. Það er mjög alvarlegt ástand fyrir einstaklinginn og kostar samfélagið mikið. Örorka, endurtekin lega á geðdeild, lyf sem eru rándýr. Tala nú ekki um áhrifin sem þetta hefur á nánustu aðstandendur. Ég veit að fyrrverandi ríkisstjórn setti, eftir mikla pressu, 13,5 milljarða í geðsviðið sem á að skila sér í nýju húsnæði eftir nokkur ár, og vonandi nútímalegri aðferðir við meðferðir. Ég hef trú á og kalla eftir því að nýja flotta ríkisstjórnin okkar leggi áherslu á að gera líf þessa hóps bærilegri með þjónustu samkvæmt nútíma þekkingu. Það sem vantar er heildræn einstaklingsmiðuð meðferð sem snýst um að gera líf einstaklingsins og aðstandenda betri. Fræðsla um eðli sjúkdómsins og hvernig er best að takast á við hvert einkenni fyrir sig. Félagslegar aðstæður, liðveisla, jafningjastuðningur. Sálfræðiaðstoð eins og HAM meðferð og áfallameðferð til að vera meira meðvitaður um sjálfan sig, hugsanir sínar og tilfinningar (það sem hjálpaði mér mest). Mataræði, bara að drekka lítið vatn getur jafnvel ýtt undir einkenni. Hjálpa fólki að standa sjálfstætt í lífinu, sinna daglegum þörfum. Það þyrfti bara að hanna námskeið og eina manneskju til að halda það fyrir einstaklinginn og aðstandendur til að flest af þessu myndi skila sér, ég veit það er pláss fyrir þetta. Svo væri óskandi ef hægt væri að draga úr fordómum með almennri umræðu í samfélaginu með tímanum. Reyna að skilja persónuna sem býr í einstaklingnum í heild og að sjúkdómurinn einkennir hann ekki. Oft liggja mörg áföll og erfiðleikar á bak við í sögu einstaklings með geðklofa. Takk fyrir. Höfundur er öryrki með fjölþættan vanda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Mest lesið Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Ef eitthvað væri að marka Bjarna Gunnar Smári Egilsson Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tilgáta um brjálsemi þjóðarleiðtoga Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Blóðbað í Súdan: Framtíðarannáll? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Á tímamótum: Sameinuðu þjóðirnar í 80 ár Vala Karen Viðarsdóttir,Védís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Borgar sig að vanmeta menntun? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hækkar gjöld á háskólanema Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Farsæld barna í fyrirrúmi Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Hlúum að persónumiðaðri nálgun í öldrunarþjónustu Margrét Guðnadóttir skrifar Skoðun Viljum við stjórnarandstöðu sem þvælist ekki fyrir? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Skólar hafa stigið skrefið með góðum árangri Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Varst þú að kaupa gallaða fasteign? Sara Bryndís Þórsdóttir skrifar Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun „Glæpir“ Íslendinga Árni Davíðsson skrifar Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Sjá meira
Mig langar að ræða stuttlega um geðrofssjúkdóma, eða geðklofa (schizophrenia). Þessum hópi vantar sárlega rödd í samfélaginu því einstaklingar verða oft undir og jafnvel fyrir miklu ofbeldi og valdníðslu. Geðklofi er alvarlegasti geðræni sjúkdómurinn, en samt er lítið sem ekkert talað um hann. Um 0,5-1% þjóðarinnar greinist með hann (um 2-4000 manns á landinu) og getur hann haft alvarleg áhrif á þann sem greinist með hann og aðstandendur. Geðklofi er oft misskilinn sjúkdómur. Fólk er ekki með klofinn persónuleika, heldur brenglast skynjun og hugsun oft það mikið að það getur ekki sinnt eðlilegu lífi. Ranghugmyndir, hugsanavillur, ofskynjun og raddir þar sem ímyndunaraflið leikur lausum hala, getur sett fólk í alvarlegt andlegt ástand, í verstu tilfellum það alvarlegt að það fyrirfari sér eða fremur voðaverk eins og hefur komið fram í fjölmiðlum undanfarið. Geðdeild Landspítalans er með óviðunandi húsnæði sem allir eru sammála um að sé alls ekki mannsæmandi. Deildin er alltaf full, mikil starfsmannavelta því fólk brennur fljótt út þarna, oft langir biðlistar, fólk fær ekki almennilega þjónustu því það er kapphlaup um að útskrifa einn til að koma öðrum inn. Margir starfsmenn reyna að gera sitt besta til að láta fólki líða vel, en þjónustan í heild mætti bæta til muna. Ég hef einnig orðið vitni að og heyrt af andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu starfsmanna sem kemst upp með það. Það er lítil sem engin eftirfylgni þegar fólk er komið heim aftur, þegar það þarf kannski mest á aðstoð að halda vegna slæmra aðstæðna í lífinu. Kannski mikil geðrofs einkenni, atvinnuleysi, fátækt, jafnvel heimilisleysi, mikil einangrun því mjög margir forðast fólk með geðklofa bæði út af miklum fordómum og aðstandendur standa á gati yfir því hvernig á að umgangast manneskjuna með sjúkdóminn. Því jú, hann getur verið mjög flókinn og erfiður viðureignar, hann snýr öllum félagslegum reglum á hvolf og gerir samskipti einstaklega erfið. Ég greindist með geðklofa fyrir 6 árum, og var búinn að kljást við geðrofs einkenni 10 ár þar áður án þess að átta mig á því. Ég er blessunarlega búinn að vinna vel í mínum málum í dag og er í góðum samskiptum við gott fólk. En ég þekki fólk og veit um fleiri sem eru í mikilli einangrun og mikilli vanlíðan, jafnvel stöðugum geðrofum af því þau fá enga hjálp eins og liðveislu, jafningjastuðning og sálfræðiaðstoð (sem ég tel vera mikilvægasta atriðið í baráttunni við sjúkdóminn). Ef fólk í geðrofi er einangrað geta einkennin versnað margfalt, ef það er enginn að “fact-checka” ranghugmyndirnar, þá vinda þær upp á sig og fólk getur jafnvel orðið fast í geðrofi. Það er mjög alvarlegt ástand fyrir einstaklinginn og kostar samfélagið mikið. Örorka, endurtekin lega á geðdeild, lyf sem eru rándýr. Tala nú ekki um áhrifin sem þetta hefur á nánustu aðstandendur. Ég veit að fyrrverandi ríkisstjórn setti, eftir mikla pressu, 13,5 milljarða í geðsviðið sem á að skila sér í nýju húsnæði eftir nokkur ár, og vonandi nútímalegri aðferðir við meðferðir. Ég hef trú á og kalla eftir því að nýja flotta ríkisstjórnin okkar leggi áherslu á að gera líf þessa hóps bærilegri með þjónustu samkvæmt nútíma þekkingu. Það sem vantar er heildræn einstaklingsmiðuð meðferð sem snýst um að gera líf einstaklingsins og aðstandenda betri. Fræðsla um eðli sjúkdómsins og hvernig er best að takast á við hvert einkenni fyrir sig. Félagslegar aðstæður, liðveisla, jafningjastuðningur. Sálfræðiaðstoð eins og HAM meðferð og áfallameðferð til að vera meira meðvitaður um sjálfan sig, hugsanir sínar og tilfinningar (það sem hjálpaði mér mest). Mataræði, bara að drekka lítið vatn getur jafnvel ýtt undir einkenni. Hjálpa fólki að standa sjálfstætt í lífinu, sinna daglegum þörfum. Það þyrfti bara að hanna námskeið og eina manneskju til að halda það fyrir einstaklinginn og aðstandendur til að flest af þessu myndi skila sér, ég veit það er pláss fyrir þetta. Svo væri óskandi ef hægt væri að draga úr fordómum með almennri umræðu í samfélaginu með tímanum. Reyna að skilja persónuna sem býr í einstaklingnum í heild og að sjúkdómurinn einkennir hann ekki. Oft liggja mörg áföll og erfiðleikar á bak við í sögu einstaklings með geðklofa. Takk fyrir. Höfundur er öryrki með fjölþættan vanda.
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar
Skoðun Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Störf án staðsetningar - of hátt flækjustig eða rökrétt framþróun? Hildur Ösp Gylfadóttir,Áslaug Eir Hólmgeirsdóttir Skoðun