Ahimsa: Siðferði kjöts og innflytjendamála Rajan Parrikar skrifar 9. desember 2024 10:02 Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson,Helgi Hólm skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com.
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson,Helgi Hólm skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun