Tillaga í sjókvíaeldismálum Stefán Jón Hafstein skrifar 20. nóvember 2024 11:45 Eftir sýningu á heimildamyndinni Árnar þagna um grafalvarlega stöðu í norskum laxveiðiám vegna eldislaxa kom fram merkilegur samhljómur fulltrúa framboðanna sem sátu í pallborði í Háskólabíói þann 19. nóvember. Hafi ég tekið rétt eftir fékk enginn sig til að lýsa yfir stuðningi við frekari útþenslu sjókvíaeldis við Ísland og margir vildu fá núverandi rekstur burt. Þegar fundarmenn höfðu séð mynd Óskars Páls Sveinssonar um lokun helstu laxveiðiáa í Noregi vegna hruns í veiðistofnum var augljóst að margir voru slegnir. Í sumar var veiði stöðvuð í meira en 30 ám í Noregi vegna þess að enginn lax snéri frá hafi. Íslenski laxastofninn í heild er kringum 70.000 einstaklingar (af innbyrðis fjölbreyttum erfðastofni) en norskir sérhannaðir eldislaxar við strendur Íslands skipta milljónum. Við megum ekki við því að brot af þessum fjölda finni sér leið út í náttúru Íslands. Í Hrútá hefur mælst 11% erfðablöndun eldislaxa við villta stofninn. Þarna voru fulltrúar Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar, Sósíalista, Lýðræðisflokks, Pírata, Samfylkingar og Flokks fólksins - en auð sæti Framsóknar og Miðflokks. Enginn var ánægður með núverandi ástand á þessum rekstri og umhverfishættuna sem af honum stafar, en að sönnu voru blæbrigði á málflutningi. Þegar fundarstjóri spurði hvort flokkarnir væru tilbúnir að setja eldisfyrirtækjunum tímamörk til að loka sjókvíunum - t.d. eftir fimm ár, var vissulega ekki einhugur en meirihluti frambjóðenda jákvæður. Það kom á óvart hve margir frambjóðendur voru gagnrýnir á sjókvíaeldið. Í raun allir. Hér er hugmynd sem má útfæra eftir kosningar: -Strax þegar nýkjörið þing kemur saman sameinast flokkarnir um að setja skorður við frekari útþenslu sjókvíaeldis næstu fimm ár. Ekki fleiri kvíar, ekki fleiri svæði, ekki fleiri tonn í eldi. Tillagan byggir á eftirfarandi: Alþingi mistókst að setja þesari atvinnugrein lagaramma sem tekur á helstu vanköntum vorið 2024. Ríkisendurskoðun gaf kerfinu algjöra falleinkunn og dýravinir geta ekki á sér heilum tekið þegar dauði eldisdýra er komin yfir 23%. Enn stendur óvinnandi slagur við laxalús sem étur dýrin lifandi og afskræmir; enn hefur ekki farið fram viðunandi endurmat á stöðu vistkerfa í fjörðum vegna eiturefna, mengunar og úrgangs og enn standa menn ráðþrota frammi fyrir þeirri ósvífni strokulaxa að synda meira en 400 kílómetra úr sleppikví og fara upp í árnar okkar um land allt til að blandast villtum stofnum sem eru á válista. Á náttúran aldrei að njóta vafans? Ekki einu sinni tímabundið meðan mannanna óvönduðu verk eru endurmetin? Að setja tíæmabundið stopp núna er að mínu mati hófsöm leið og pólitískt möguleg meðan nýtt Alþingi ræður ráðum sínum og kemur böndum á greinina. Þar má hafa að útgangspunkti það sem umhverfisráðherra sagði, að við ættum einungis að miða okkur við það sem best er gert í þessari grein í heiminum. Svar mitt er: Já, og ef það er ekki nóg þá hættum við með sjókvíaeldi með eðlilegum fyrirvörum. Fimm ára hlé hefur kosti: 1) Þær leiðir sem Alþingi kemur sér saman um á hóflegum tíma munu fara í dóm kjósenda strax í næstu kosningum þar á eftir. 2) Eldisfyrirtækin fá tækifæri á meðan til að hysja upp um sig, sem var algengt orðfæri í umræðunum. 3) Eftirlitsstofnanir fá nauðsynlegt svigrúm til að efla sitt starf og ef einhver telur frekari rannsókna þörf þá skapast til þess færi. 4) Seyðfirðingum verður hlíft við þeim ofstopa að þröngva eftirlitslitlu sjókvíaeldi upp á fjörðinn þeirra, a.m.k þennan tíma. 75% íbúa vilja ekki sjá þetta inni á firðinum. Það er hlálegt að þeir sem segja sjókvíaeldi vera fyrir hinar dreifðu byggðir skuli beita valdi til að þröngva þessu upp á heimamenn.Eyjafirði verður hlíft við algjörlega óraunhæfum loforðum um skaðleysi. 5) Fimm ára hlé á auknum framkvæmdum mun ekki tryggja tjónleysi af því sem þegar er til staðar, en áhættan er lágmörkuð - ef stórhert eftirlit skilar sér strax. Fimm ára stöðvun á frekari útþenslu ef hófsöm aðgerð sem allir flokkar ættu að geta sameinast um. Á meðan komum við viti í næstu skref - af eða á. Höfundur er félagi í umhverfissamtökunum Aldin. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Sjókvíaeldi Fiskeldi Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Halldór 03.05.2025 Halldór Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon Skoðun Fristund.is fyrir öll - líka eldra fólk Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon skrifar Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Fristund.is fyrir öll - líka eldra fólk Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Sjá meira
Eftir sýningu á heimildamyndinni Árnar þagna um grafalvarlega stöðu í norskum laxveiðiám vegna eldislaxa kom fram merkilegur samhljómur fulltrúa framboðanna sem sátu í pallborði í Háskólabíói þann 19. nóvember. Hafi ég tekið rétt eftir fékk enginn sig til að lýsa yfir stuðningi við frekari útþenslu sjókvíaeldis við Ísland og margir vildu fá núverandi rekstur burt. Þegar fundarmenn höfðu séð mynd Óskars Páls Sveinssonar um lokun helstu laxveiðiáa í Noregi vegna hruns í veiðistofnum var augljóst að margir voru slegnir. Í sumar var veiði stöðvuð í meira en 30 ám í Noregi vegna þess að enginn lax snéri frá hafi. Íslenski laxastofninn í heild er kringum 70.000 einstaklingar (af innbyrðis fjölbreyttum erfðastofni) en norskir sérhannaðir eldislaxar við strendur Íslands skipta milljónum. Við megum ekki við því að brot af þessum fjölda finni sér leið út í náttúru Íslands. Í Hrútá hefur mælst 11% erfðablöndun eldislaxa við villta stofninn. Þarna voru fulltrúar Sjálfstæðisflokks, Viðreisnar, Sósíalista, Lýðræðisflokks, Pírata, Samfylkingar og Flokks fólksins - en auð sæti Framsóknar og Miðflokks. Enginn var ánægður með núverandi ástand á þessum rekstri og umhverfishættuna sem af honum stafar, en að sönnu voru blæbrigði á málflutningi. Þegar fundarstjóri spurði hvort flokkarnir væru tilbúnir að setja eldisfyrirtækjunum tímamörk til að loka sjókvíunum - t.d. eftir fimm ár, var vissulega ekki einhugur en meirihluti frambjóðenda jákvæður. Það kom á óvart hve margir frambjóðendur voru gagnrýnir á sjókvíaeldið. Í raun allir. Hér er hugmynd sem má útfæra eftir kosningar: -Strax þegar nýkjörið þing kemur saman sameinast flokkarnir um að setja skorður við frekari útþenslu sjókvíaeldis næstu fimm ár. Ekki fleiri kvíar, ekki fleiri svæði, ekki fleiri tonn í eldi. Tillagan byggir á eftirfarandi: Alþingi mistókst að setja þesari atvinnugrein lagaramma sem tekur á helstu vanköntum vorið 2024. Ríkisendurskoðun gaf kerfinu algjöra falleinkunn og dýravinir geta ekki á sér heilum tekið þegar dauði eldisdýra er komin yfir 23%. Enn stendur óvinnandi slagur við laxalús sem étur dýrin lifandi og afskræmir; enn hefur ekki farið fram viðunandi endurmat á stöðu vistkerfa í fjörðum vegna eiturefna, mengunar og úrgangs og enn standa menn ráðþrota frammi fyrir þeirri ósvífni strokulaxa að synda meira en 400 kílómetra úr sleppikví og fara upp í árnar okkar um land allt til að blandast villtum stofnum sem eru á válista. Á náttúran aldrei að njóta vafans? Ekki einu sinni tímabundið meðan mannanna óvönduðu verk eru endurmetin? Að setja tíæmabundið stopp núna er að mínu mati hófsöm leið og pólitískt möguleg meðan nýtt Alþingi ræður ráðum sínum og kemur böndum á greinina. Þar má hafa að útgangspunkti það sem umhverfisráðherra sagði, að við ættum einungis að miða okkur við það sem best er gert í þessari grein í heiminum. Svar mitt er: Já, og ef það er ekki nóg þá hættum við með sjókvíaeldi með eðlilegum fyrirvörum. Fimm ára hlé hefur kosti: 1) Þær leiðir sem Alþingi kemur sér saman um á hóflegum tíma munu fara í dóm kjósenda strax í næstu kosningum þar á eftir. 2) Eldisfyrirtækin fá tækifæri á meðan til að hysja upp um sig, sem var algengt orðfæri í umræðunum. 3) Eftirlitsstofnanir fá nauðsynlegt svigrúm til að efla sitt starf og ef einhver telur frekari rannsókna þörf þá skapast til þess færi. 4) Seyðfirðingum verður hlíft við þeim ofstopa að þröngva eftirlitslitlu sjókvíaeldi upp á fjörðinn þeirra, a.m.k þennan tíma. 75% íbúa vilja ekki sjá þetta inni á firðinum. Það er hlálegt að þeir sem segja sjókvíaeldi vera fyrir hinar dreifðu byggðir skuli beita valdi til að þröngva þessu upp á heimamenn.Eyjafirði verður hlíft við algjörlega óraunhæfum loforðum um skaðleysi. 5) Fimm ára hlé á auknum framkvæmdum mun ekki tryggja tjónleysi af því sem þegar er til staðar, en áhættan er lágmörkuð - ef stórhert eftirlit skilar sér strax. Fimm ára stöðvun á frekari útþenslu ef hófsöm aðgerð sem allir flokkar ættu að geta sameinast um. Á meðan komum við viti í næstu skref - af eða á. Höfundur er félagi í umhverfissamtökunum Aldin.
Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir Skoðun