Iðjuþjálfun fyrir öll! Þóra Leósdóttir skrifar 28. október 2024 12:16 Alþjóðlegur dagur iðjuþjálfunar er 27. október ár hvert og að þessu sinni er yfirskriftin: „Iðjuþjálfun fyrir öll.“ Deginum er fagnað af iðjuþjálfum um allan heim þar sem þeir lyfta faginu upp, styrkja samstöðu og tengsl og draga fram helstu áherslumál. Þrátt fyrir að iðjuþjálfun sé almennt vaxandi faggrein á heimsvísu þá er eftirspurn eftir iðjuþjálfum töluvert meiri en framboðið, bæði hér á landi og nágrannalöndunum. Iðjuþjálfar eru háskólamenntuð heilbrigðisstétt og starfa á fjölbreyttum vettvangi samfélagsins. Má þar nefna innan heilbrigðis- og félagsþjónustu, í leik- og grunnskólum, á hjúkrunarheimilum og endurhæfingarstofnunum auk félagasamtaka sem sinna fólki með geðrænar áskoranir. Iðjuþjálfar vinna einnig við ráðgjöf þegar kemur að vinnuvernd og vinnuvistfræði hjá fyrirtækjum og stofnunum. Þeir starfa í auknu mæli sjálfstætt til að mæta þörfum fólks með iðjuvanda af ýmsum toga en hefur ekki aðgang að þjónustu iðjuþjálfa í sínu nærumhverfi svo sem á heilsugæslustöð eða í eigin sveitarfélagi. Ætla mætti að fólk sem leitar til iðjuþjálfa á stofu fái þjónustuna niðurgreidda hjá Sjúkratrygginum Íslands líkt og gildir um sjúkraþjálfun en svo er ekki. Úr því þarf að bæta! Kjarninn í iðjuþjálfun er sú sýn að öll eigum við rétt á að lifa innihaldsríku lífi, taka þátt í samfélaginu og þeirri iðju sem er okkur mikilvæg, óháð stétt og stöðu. Iðja fólks er fjölbreytt og hefur ólíka merkingu fyrir hvern og einn. Rannsóknir sýna að það að hafa eitthvað gefandi fyrir stafni í hversdeginum hefur jákvæð áhrif á heilsu, velferð og lífsgæði fólks á öllum aldri. Sem dæmi má nefna að stunda nám eða vinnu, sinna áhugamálum og tómstundaiðju, rækta sál, líkama og félagsleg tengsl auk þess að sinna sjálfum sér og fjölskyldu og leggja af mörkum til samfélagsins. Iðjuþjálfar hafa samspil einstaklings, iðju og umhverfis ávallt að leiðarljósi í störfum sínum. Með gagnreyndum aðferðum greina þeir styrkleika fólks og hindranir í umhverfinu sem hafa neikvæð áhrif á þátttöku í iðju. Fagstétt á traustum grunni Sérhver faggrein þarf á öflugum rannsóknum að halda til að þróast og dafna. Með rannsóknum og vísindastarfi verður til þekking og nýsköpun sem skilar sér til samfélagsins. Sýnt hefur verið fram á að þrátt fyrir að vera frekar fámenn heilbrigðisstétt hér á landi þá er rannsóknarvirkni íslenskra iðjuþjálfa mikil. Það er afar brýnt að styrkja nám í iðjuþjálfun og iðjuvísindum enn frekar hér á landi með því að tryggja nægilegar fjárveitingar til iðjuþjálfunardeildar Háskólans á Akureyri þannig að unnt sé að mennta fleiri iðjuþjálfa og veita þeim tækifæri til framhaldsnáms í sínu fagi. Löng hefð er einnig fyrir því að iðjuþjálfar sinni rannsóknum og fræðastarfi samhliða vinnu. Fjölmargar hugmyndir spretta úr daglegum viðfangsefnum og margir starfandi iðjuþjálfar stunda rannsóknir eða tengjast slíkum verkefnum á einn eða annan hátt. Sem dæmi má nefna þýðingar og staðfæringar á matstækjum til notkunar í klínísku starfi. Iðjuþjálfar eru frumkvöðlar þegar kemur að nýjum úrræðum í velferðarþjónustu, bæði innan og utan stofnana. Hægt er að nefna Janus endurhæfingu, Hugarafl, Hlutverkasetur og Ljósið – allt eru þetta iðjuþjálfar að verki. Farsæl öldrun - þekkingarmiðstöð, TravAble appið og Bara sem sérhæfir sig í hönnun og framleiðslu á heilsuvörum eru einnig dæmi um nýsköpunarverkefni þar sem iðjuþjálfar koma við sögu. Aðgengi að iðjuþjálfun Það er skortur á iðjuþjálfum hér á landi. Lítum aðeins á tölur. Samkvæmt þeim upplýsingum sem Iðjuþjálfafélag Íslands (IÞÍ) hefur með höndum var félagsfólk með stéttarfélagsaðild 339 talsins í febrúar 2024 en það gerir um það bil 88 iðjuþjálfa á hverja 100 þúsund íbúa. Í Danmörku eru starfandi iðjuþjálfar alls 170 á hverja 100 þúsund íbúa, í Noregi 106 og Svíþjóð 118. Við stöndum því verr að vígi en frændþjóðir okkar. En það er ekki nóg að miða við fjölda heldur þarf að skoða hvar iðjuþjálfar starfa til að fá mynd af því hversu gott aðgengið er að þjónustu þeirra. Samkvæmt upplýsingum IÞÍ starfa flestir iðjuþjálfar á sjúkrahúsum og heilbrigðisstofnunum, hjá sveitarfélögum, sjálfseignarstofnunum og félagasamtökum, einkafyrirtækjum sem reka hjúkrunarheimili og endurhæfingarþjónustu. Þótt iðjuþjálfum hafi fjölgað verulega hér á landi frá því Háskólinn á Akureyri hóf að brautskrá iðjuþjálfa 2001 þá hefur aðgengi að iðjuþjálfun raunar lítið breyst í áranna rás nema ef frá er talin félags- og skólaþjónusta sveitarfélaga á landsbyggðinni. Akureyrarbær er eitt þeirra sveitarfélaga þar sem flestir iðjuþjálfar starfa eða um 27 talsins. Í Reykjavík starfa 11 iðjuþjálfar og nær allir innan heimaþjónustu borgarinnar. Það blasir við að miðað við íbúafjölda þá er aðgengi að þjónustu iðjuþjálfa í þessum stærstu sveitarfélögum landsins í hróplegu ósamræmi. Ef þú ert grunnskólanemandi og þarft iðjuþjálfun í skólanum þá er eins gott að búa fyrir norðan! Endurhæfingin byrjar heima Rauður þráður í iðjuþjálfun er forvarnir og endurhæfing í víðu samhengi. Iðjuþjálfar eru endurhæfingarstétt samkvæmt skilgreiningu Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO). Lönd heims eru hvött til þess að leggja áherslu á endurhæfingu og sníða hana að þörfum hvers og eins. Bent er meðal annars á að endurhæfing sé fjárfesting sem dragi úr vanheilsu fólks og þörf fyrir dýrari heilbrigðisþjónustu. Gott aðgengi að endurhæfingu stuðlar auk þess að því að markmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbærni náist. Það er stefna íslenskra stjórnvalda að fólk fái heilbrigðisþjónustu á réttum stað á réttum tíma. Í því felst meðal annars að endurhæfingarteymi í heilsugæslu verði sett á fót í öllum heilbrigðisumdæmum – hvar eru þau? Það er einnig stefnan að fólk með færniskerðingar, til dæmis vegna fylgikvilla öldrunar búi sem lengst á eigin heimili og fái nauðsynlegan stuðning og þjónustu heim. Þar gegna iðjuþjálfar lykilhlutverki því þeir búa yfir menntun og sérþekkingu á samspili iðju, einstaklings og umhverfis. Það er kominn tími til að Matthildur 86 ára sem býr í Hlíðahverfinu geti bókað tíma hjá iðjuþjálfa gegnum Heilsuveru. Matthildur veit ósköp vel að iðjuþjálfi er hárrétta manneskjan til að greina iðjuvandann og finna leiðir til að efla færni og sjálfstæði í daglegu lífi. Til dæmis með því að útvega hjálpartæki og meta þörf fyrir aðlögun í baðherberginu þannig að Matthildur geti farið í sturtu án aðstoðar og eigi síður á hættu að detta og slasa sig. Færum þjónustu iðjuþjálfa nær notendum, breytum áherslum og fjárfestum í forvörnum og endurhæfingu í nærumhverfinu! Iðjuþjálfar þurfa að vera aðgengilegir fólki á öllum aldri og óháð félagslegri stöðu, á réttum stað á réttum tíma. Fólk á ekki að þurfa að leggjast inn á sjúkrahús eða stofnun til þess að njóta þjónustu iðjuþjálfa eða greiða fyrir hana dýrum dómi úr eigin vasa. Að öðrum kosti er iðjuþjálfun ekki fyrir öll. Höfundur er formaður Iðjuþjálfafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Skoðun Hvernig hugsar þú um hreint vatn? Lovísa Árnadóttir skrifar Skoðun Takk Vigdís! Takk Guðni! Takk Halla! — Takk þjóð! Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Blóðmerar - skeytingarleysi hinna þriggja valda Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Krefjandi tímar í veitingageiranum Einar Bárðarson skrifar Skoðun Má endalaust vera níðingur!! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Silfurfat Samfylkingarinnar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Véfréttir og villuljós Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun „Fór í útkall“ Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Dagur náms- og starfsráðgjafar 2025: Faglegur stuðningur sem skiptir máli – fyrir einstaklinga og samfélagið Jónína Kárdal,Svandís Sturludóttir skrifar Skoðun Fjölþátta ógnarstjórn Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Verjum mikilvæga starfsemi Ljóssins Guðbjörg Jónsdóttir,Helga Tryggvadóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Sjá meira
Alþjóðlegur dagur iðjuþjálfunar er 27. október ár hvert og að þessu sinni er yfirskriftin: „Iðjuþjálfun fyrir öll.“ Deginum er fagnað af iðjuþjálfum um allan heim þar sem þeir lyfta faginu upp, styrkja samstöðu og tengsl og draga fram helstu áherslumál. Þrátt fyrir að iðjuþjálfun sé almennt vaxandi faggrein á heimsvísu þá er eftirspurn eftir iðjuþjálfum töluvert meiri en framboðið, bæði hér á landi og nágrannalöndunum. Iðjuþjálfar eru háskólamenntuð heilbrigðisstétt og starfa á fjölbreyttum vettvangi samfélagsins. Má þar nefna innan heilbrigðis- og félagsþjónustu, í leik- og grunnskólum, á hjúkrunarheimilum og endurhæfingarstofnunum auk félagasamtaka sem sinna fólki með geðrænar áskoranir. Iðjuþjálfar vinna einnig við ráðgjöf þegar kemur að vinnuvernd og vinnuvistfræði hjá fyrirtækjum og stofnunum. Þeir starfa í auknu mæli sjálfstætt til að mæta þörfum fólks með iðjuvanda af ýmsum toga en hefur ekki aðgang að þjónustu iðjuþjálfa í sínu nærumhverfi svo sem á heilsugæslustöð eða í eigin sveitarfélagi. Ætla mætti að fólk sem leitar til iðjuþjálfa á stofu fái þjónustuna niðurgreidda hjá Sjúkratrygginum Íslands líkt og gildir um sjúkraþjálfun en svo er ekki. Úr því þarf að bæta! Kjarninn í iðjuþjálfun er sú sýn að öll eigum við rétt á að lifa innihaldsríku lífi, taka þátt í samfélaginu og þeirri iðju sem er okkur mikilvæg, óháð stétt og stöðu. Iðja fólks er fjölbreytt og hefur ólíka merkingu fyrir hvern og einn. Rannsóknir sýna að það að hafa eitthvað gefandi fyrir stafni í hversdeginum hefur jákvæð áhrif á heilsu, velferð og lífsgæði fólks á öllum aldri. Sem dæmi má nefna að stunda nám eða vinnu, sinna áhugamálum og tómstundaiðju, rækta sál, líkama og félagsleg tengsl auk þess að sinna sjálfum sér og fjölskyldu og leggja af mörkum til samfélagsins. Iðjuþjálfar hafa samspil einstaklings, iðju og umhverfis ávallt að leiðarljósi í störfum sínum. Með gagnreyndum aðferðum greina þeir styrkleika fólks og hindranir í umhverfinu sem hafa neikvæð áhrif á þátttöku í iðju. Fagstétt á traustum grunni Sérhver faggrein þarf á öflugum rannsóknum að halda til að þróast og dafna. Með rannsóknum og vísindastarfi verður til þekking og nýsköpun sem skilar sér til samfélagsins. Sýnt hefur verið fram á að þrátt fyrir að vera frekar fámenn heilbrigðisstétt hér á landi þá er rannsóknarvirkni íslenskra iðjuþjálfa mikil. Það er afar brýnt að styrkja nám í iðjuþjálfun og iðjuvísindum enn frekar hér á landi með því að tryggja nægilegar fjárveitingar til iðjuþjálfunardeildar Háskólans á Akureyri þannig að unnt sé að mennta fleiri iðjuþjálfa og veita þeim tækifæri til framhaldsnáms í sínu fagi. Löng hefð er einnig fyrir því að iðjuþjálfar sinni rannsóknum og fræðastarfi samhliða vinnu. Fjölmargar hugmyndir spretta úr daglegum viðfangsefnum og margir starfandi iðjuþjálfar stunda rannsóknir eða tengjast slíkum verkefnum á einn eða annan hátt. Sem dæmi má nefna þýðingar og staðfæringar á matstækjum til notkunar í klínísku starfi. Iðjuþjálfar eru frumkvöðlar þegar kemur að nýjum úrræðum í velferðarþjónustu, bæði innan og utan stofnana. Hægt er að nefna Janus endurhæfingu, Hugarafl, Hlutverkasetur og Ljósið – allt eru þetta iðjuþjálfar að verki. Farsæl öldrun - þekkingarmiðstöð, TravAble appið og Bara sem sérhæfir sig í hönnun og framleiðslu á heilsuvörum eru einnig dæmi um nýsköpunarverkefni þar sem iðjuþjálfar koma við sögu. Aðgengi að iðjuþjálfun Það er skortur á iðjuþjálfum hér á landi. Lítum aðeins á tölur. Samkvæmt þeim upplýsingum sem Iðjuþjálfafélag Íslands (IÞÍ) hefur með höndum var félagsfólk með stéttarfélagsaðild 339 talsins í febrúar 2024 en það gerir um það bil 88 iðjuþjálfa á hverja 100 þúsund íbúa. Í Danmörku eru starfandi iðjuþjálfar alls 170 á hverja 100 þúsund íbúa, í Noregi 106 og Svíþjóð 118. Við stöndum því verr að vígi en frændþjóðir okkar. En það er ekki nóg að miða við fjölda heldur þarf að skoða hvar iðjuþjálfar starfa til að fá mynd af því hversu gott aðgengið er að þjónustu þeirra. Samkvæmt upplýsingum IÞÍ starfa flestir iðjuþjálfar á sjúkrahúsum og heilbrigðisstofnunum, hjá sveitarfélögum, sjálfseignarstofnunum og félagasamtökum, einkafyrirtækjum sem reka hjúkrunarheimili og endurhæfingarþjónustu. Þótt iðjuþjálfum hafi fjölgað verulega hér á landi frá því Háskólinn á Akureyri hóf að brautskrá iðjuþjálfa 2001 þá hefur aðgengi að iðjuþjálfun raunar lítið breyst í áranna rás nema ef frá er talin félags- og skólaþjónusta sveitarfélaga á landsbyggðinni. Akureyrarbær er eitt þeirra sveitarfélaga þar sem flestir iðjuþjálfar starfa eða um 27 talsins. Í Reykjavík starfa 11 iðjuþjálfar og nær allir innan heimaþjónustu borgarinnar. Það blasir við að miðað við íbúafjölda þá er aðgengi að þjónustu iðjuþjálfa í þessum stærstu sveitarfélögum landsins í hróplegu ósamræmi. Ef þú ert grunnskólanemandi og þarft iðjuþjálfun í skólanum þá er eins gott að búa fyrir norðan! Endurhæfingin byrjar heima Rauður þráður í iðjuþjálfun er forvarnir og endurhæfing í víðu samhengi. Iðjuþjálfar eru endurhæfingarstétt samkvæmt skilgreiningu Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO). Lönd heims eru hvött til þess að leggja áherslu á endurhæfingu og sníða hana að þörfum hvers og eins. Bent er meðal annars á að endurhæfing sé fjárfesting sem dragi úr vanheilsu fólks og þörf fyrir dýrari heilbrigðisþjónustu. Gott aðgengi að endurhæfingu stuðlar auk þess að því að markmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbærni náist. Það er stefna íslenskra stjórnvalda að fólk fái heilbrigðisþjónustu á réttum stað á réttum tíma. Í því felst meðal annars að endurhæfingarteymi í heilsugæslu verði sett á fót í öllum heilbrigðisumdæmum – hvar eru þau? Það er einnig stefnan að fólk með færniskerðingar, til dæmis vegna fylgikvilla öldrunar búi sem lengst á eigin heimili og fái nauðsynlegan stuðning og þjónustu heim. Þar gegna iðjuþjálfar lykilhlutverki því þeir búa yfir menntun og sérþekkingu á samspili iðju, einstaklings og umhverfis. Það er kominn tími til að Matthildur 86 ára sem býr í Hlíðahverfinu geti bókað tíma hjá iðjuþjálfa gegnum Heilsuveru. Matthildur veit ósköp vel að iðjuþjálfi er hárrétta manneskjan til að greina iðjuvandann og finna leiðir til að efla færni og sjálfstæði í daglegu lífi. Til dæmis með því að útvega hjálpartæki og meta þörf fyrir aðlögun í baðherberginu þannig að Matthildur geti farið í sturtu án aðstoðar og eigi síður á hættu að detta og slasa sig. Færum þjónustu iðjuþjálfa nær notendum, breytum áherslum og fjárfestum í forvörnum og endurhæfingu í nærumhverfinu! Iðjuþjálfar þurfa að vera aðgengilegir fólki á öllum aldri og óháð félagslegri stöðu, á réttum stað á réttum tíma. Fólk á ekki að þurfa að leggjast inn á sjúkrahús eða stofnun til þess að njóta þjónustu iðjuþjálfa eða greiða fyrir hana dýrum dómi úr eigin vasa. Að öðrum kosti er iðjuþjálfun ekki fyrir öll. Höfundur er formaður Iðjuþjálfafélags Íslands.
Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson Skoðun
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Dagur náms- og starfsráðgjafar 2025: Faglegur stuðningur sem skiptir máli – fyrir einstaklinga og samfélagið Jónína Kárdal,Svandís Sturludóttir skrifar
Skoðun Verjum mikilvæga starfsemi Ljóssins Guðbjörg Jónsdóttir,Helga Tryggvadóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar
Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson Skoðun