Ökuskírteini á hval Sigursteinn Másson skrifar 27. október 2024 07:44 Nýlega átti ég þess kost að sitja ársfund Alþjóðahvalveiðiráðsins í Lima í Perú. Þar var ég í sendinefnd Íslands fyrir hönd Hvalaskoðunarsamtaka Íslands. Á fundinum skiptust sendinefndir ríkjanna aðallega í tvennt. Þær sem fylgdu Japan að málum sem voru Noregur, eyríki í karabíska- og Kyrrahafinu auk nokkurra smárra Afríkuríkja annars vegar og hins vegar Evrópuríki, Ameríka- bæði suður og norður, Suður Afríka, Indland og helstu ríki Asíu utan Japans að ógleymdum Norðurlöndum öðrum en Noregi en öll þessi ríki leggja áherslu á verndun hvala. Líka Danmörk þótt Færeyjar og Grænland séu þar undir. Frá stofnun ráðsins 1946 hefur Ísland ætíð fylgt Japan að málum en í fyrsta sinn var svo ekki nú. Ísland lýsti því yfir að skiptar skoðanir væru innan ríkisstjórnar og sat hjá í atkvæðagreiðslu um umdeild mál. Þetta markar tímamót og gladdi fulltrúa okkar helstu vina- og viðskiptaríkja. Það er í sjálfu sér ekkert nýtt að hvalir séu leiksoppar í pólitískri refskák. Þannig hefur það oft verið eftir að alþjóðlegt hvalveiðibann var samþykkt á vettvangi Alþjóðahvalveiðiráðsins á níunda áratugnum og nokkur ríki ákváðu að hlíta banninu ekki. Ísland gekkst þó undir bannið lengi vel eða til ársins 2003 að hvalveiðar voru leyfðar að nýju án þess þó að skynsamlegur grundvöllur væri fyrir veiðunum hvað þá að þær uppfylltu lágmarksskilyrði um dýravelferð. Skemmdarverk Sea Shepherd, þegar samtökin sökktu tveimur hvalbátum í Reykjavíkurhöfn um sama leyti og veiðibannið var samþykkt, hleypti illu blóði í landann og ýtti undir frumstæða þjóðerniskennd og ákafa um að láta ekki umhverfissinna vinna sigur. Heimskuleg aðgerð Paul Watson og félaga og við höfum ekki enn bitið úr nálina með það. Föstudaginn 25. október kom það fram hjá Bjarna Benediktssyni forsætisráðherra að umsókn um leyfi til veiða á langreyðum hafi borist Matvælaráðuneytinu. Ráðherra sagði við fréttamenn að afloknum ríkisstjórnarfundi að til greina kæmi að afgreiða umsóknina á tímabili starfsstjórnarinnar og þá mögulega fyrir næstu Alþingiskosningar sem haldnar eru eftir einn mánuð. Hvalur hf sækir um ótímabundið veiðileyfi, sem verður að teljast býsna bratt, en annars til 5-10 ára. Daginn áður en forsætisráðherra upplýsti um umsóknina bárust þær fréttir að helsti stuðningsmaður hvalveiða á Alþingi, Jón Gunnarsson þingmaður Sjálfstæðisflokks, hafi verið valinn sérlegur fulltrúi forsætisráðherra í Matvælaráðuneytinu. Nánari starfslýsing á stöðu Jóns fylgdi ekki sögunni en það má hverjum manni vera ljóst að Jón er þangað kominn inn einkum í því skyni að afgreiða hvalveiðileyfið og það í snatri. Í ljósi þess að starfsstjórn nýtur ekki sama þinglega umboðs og ríkisstjórn með meirihlutastuðning þings á bak við sig og er aðeins ætlað að starfa til bráðabirgða þar til mynduð hefur verið ný ríkisstjórn er jafnan litið svo á að hennar hlutverk sé aðeins að tryggja stjórnskipulega festu. Hún sinni því einungis þeim verkefnum sem nauðsynlegt er að sinna svo landið sé ekki stjórnlaust. Það væri afar óvönduð stjórnsýsla og í raun valdníðsla að hlaupa nú til og binda hendur næstu ríkisstjórnar og ríkisstjórna framtíðarinnar í jafn umdeildu og í raun hápólitísku máli og hvalveiðarnar eru. Mál sem varðar ekki aðeins hagsmuni umsækjanda veiðileyfisins og mögulegra starfsmanna hans heldur og einnig ýmissa annarra í þjóðfélaginu s.s. ferðaþjónustuaðila, kvikmyndagerðarfólks, útflutningaðila og annarra þeirra sem eru háðir því að ímynd og orðspor Íslands sé í lagi. Starfshópur forsætisráðherra er nú að störfum þar sem metnir eru hagsmunir Íslands og alþjóðlegar skuldbindingar þegar hvalveiðar eru annars vegar. Enginn ágreiningur kom fram í ríkisstjórn um skipan starfshópsins. Það væri í hæsta máta óeðlilegt að bíða ekki þeirrar niðurstöðu áður en ákvarðanir um framhaldið væru teknar. Umsóknir hvalveiðifyrirtækja um veiðileyfi, eins og Hvals hf, hafa alla jafna verið afgreiddar á sama ári og veiðum er ætlað að hefjast og þá á fyrsta eða öðrum ársfjórðungi þess sama árs. Ég hef fylgst náið með þessum málum í rúma tvo áratugi og engin dæmi þekki ég um að leyfi til hvalveiða sé afgreitt í nóvember árið áður en leyfið komi til framkvæmda. Það er ekkert sem kallar á að afgreiða slíkt leyfi nú fyrir áramót enda hefst raunverulegur undirbúningur fyrir hvalveiðivertíð ekki fyrr en í apríl ár hvert. Veiðar á langreyði hafa síðan ekki hafist fyrr en um miðjan júní þau ár sem Hvalur hefur haldið til veiða en það sem af er þessari öld hefur fyrirtækið aðeins nýtt veiðiheimildir sínar í um helming þeirra ára sem þær hafa verið í gildi. Það segir sína sögu um hagkvæmni og nauðsyn þessara veiða. Lengi vel stóð orð gegn orði þegar rætt var hvort hvalveiðar gætu talist mannúðlegar veiðar á villtum spendýrum. Það breyttist á síðasta ári þegar þáverandi matvælaráðherra, Svandís Svavarsdóttir, undirritaði reglugerð um stóraukið eftirlit með veiðunum. Meðal annars hófust kvikmyndatökur um borð í hverri veiðiferð og var þá ekki lengur um að villast að veiðarnar standast alls ekki nútímakröfur. Dýrin eru kvalin og pínd með endurteknum sprengjuskutlum i bakinu jafnvel klukkutímum saman. Bandaríkin og Evrópusambandið hafa margoft mótmælt þessum veiðum og nær öll ríki heims, sem við berum okkur saman við og eigum í einhverjum samskiptum við, eru alfarið á móti veiðunum. Bæði af þessum ástæðum, sem ég hér nefni, en einnig af sögulegum ástæðum. Alþjóðahvalveiðibannið á síðustu öld kom ekki til upp úr þurru heldur vegna þess að þá hafði verið gengið svo nærri mörgum hvalastofnum með veiðum að þeir töldust í útrýmingarhættu. Þannig eru aðeins um fjögur hundruð einstaklingar eftir í norður Atlantshafssléttbaksstofninum. Sumar tegundir hvala eru að öllum líkindum í veiðanlegu magni en það eitt gerir þá ekki réttdræpa. Ekki frekar en æðarfuglinn, lóuna eða spóann. Æðarfuglinn er klárlega í veiðanlegu magni á Íslandi en hann er einfaldlega mun verðmætari lifandi en dauður. Það sama á við um hvalina. Ekki aðeins skapa þeir milljarða gjaldeyrisverðmæti með hvalaskoðun heldur eru þeir mikilvægur hluti af vistkerfi hafsins. Annars hefðu þessir gríðarlegu skrokkar heldur ekki þraukað í hafinu í heilar fimm milljónir ára. Hinn nýi fulltrúi forsætisráðherrans í Matvælaráðuneytinu líkti í morgunþætti Bylgjunnar veitingu leyfis til hvalveiða við það að afgreiða ökuskírteini til einstaklings. Þetta er æði furðulegur samanburður. Hvernig getur leyfi til veiða á villtum spendýrum sem eru allt að 20 sinnum stærri en stærsta landdýr jarðar, Afríkufíllinn, verið eins og það að afgreiða ökuskírteini? Reyndar væri það svo að ef svipaðar kröfur hefðu verið gerðar til Hvals hf um að fara að lögum og reglum um dýravelferð og almennt eru gerðar til ökumanna um að fara að umferðarreglum þá kæmi ekki einu sinni til álita að veita fyrirtækinu nýtt leyfi til hvalveiða. Ef Kristján Loftsson æki eins og hann veiðir hvali væri löngu búið að svipta hann ökuskírteininu. Höfundur er stjórnarmaður í Dýraverndarsambandi Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigursteinn Másson Hvalveiðar Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Nýlega átti ég þess kost að sitja ársfund Alþjóðahvalveiðiráðsins í Lima í Perú. Þar var ég í sendinefnd Íslands fyrir hönd Hvalaskoðunarsamtaka Íslands. Á fundinum skiptust sendinefndir ríkjanna aðallega í tvennt. Þær sem fylgdu Japan að málum sem voru Noregur, eyríki í karabíska- og Kyrrahafinu auk nokkurra smárra Afríkuríkja annars vegar og hins vegar Evrópuríki, Ameríka- bæði suður og norður, Suður Afríka, Indland og helstu ríki Asíu utan Japans að ógleymdum Norðurlöndum öðrum en Noregi en öll þessi ríki leggja áherslu á verndun hvala. Líka Danmörk þótt Færeyjar og Grænland séu þar undir. Frá stofnun ráðsins 1946 hefur Ísland ætíð fylgt Japan að málum en í fyrsta sinn var svo ekki nú. Ísland lýsti því yfir að skiptar skoðanir væru innan ríkisstjórnar og sat hjá í atkvæðagreiðslu um umdeild mál. Þetta markar tímamót og gladdi fulltrúa okkar helstu vina- og viðskiptaríkja. Það er í sjálfu sér ekkert nýtt að hvalir séu leiksoppar í pólitískri refskák. Þannig hefur það oft verið eftir að alþjóðlegt hvalveiðibann var samþykkt á vettvangi Alþjóðahvalveiðiráðsins á níunda áratugnum og nokkur ríki ákváðu að hlíta banninu ekki. Ísland gekkst þó undir bannið lengi vel eða til ársins 2003 að hvalveiðar voru leyfðar að nýju án þess þó að skynsamlegur grundvöllur væri fyrir veiðunum hvað þá að þær uppfylltu lágmarksskilyrði um dýravelferð. Skemmdarverk Sea Shepherd, þegar samtökin sökktu tveimur hvalbátum í Reykjavíkurhöfn um sama leyti og veiðibannið var samþykkt, hleypti illu blóði í landann og ýtti undir frumstæða þjóðerniskennd og ákafa um að láta ekki umhverfissinna vinna sigur. Heimskuleg aðgerð Paul Watson og félaga og við höfum ekki enn bitið úr nálina með það. Föstudaginn 25. október kom það fram hjá Bjarna Benediktssyni forsætisráðherra að umsókn um leyfi til veiða á langreyðum hafi borist Matvælaráðuneytinu. Ráðherra sagði við fréttamenn að afloknum ríkisstjórnarfundi að til greina kæmi að afgreiða umsóknina á tímabili starfsstjórnarinnar og þá mögulega fyrir næstu Alþingiskosningar sem haldnar eru eftir einn mánuð. Hvalur hf sækir um ótímabundið veiðileyfi, sem verður að teljast býsna bratt, en annars til 5-10 ára. Daginn áður en forsætisráðherra upplýsti um umsóknina bárust þær fréttir að helsti stuðningsmaður hvalveiða á Alþingi, Jón Gunnarsson þingmaður Sjálfstæðisflokks, hafi verið valinn sérlegur fulltrúi forsætisráðherra í Matvælaráðuneytinu. Nánari starfslýsing á stöðu Jóns fylgdi ekki sögunni en það má hverjum manni vera ljóst að Jón er þangað kominn inn einkum í því skyni að afgreiða hvalveiðileyfið og það í snatri. Í ljósi þess að starfsstjórn nýtur ekki sama þinglega umboðs og ríkisstjórn með meirihlutastuðning þings á bak við sig og er aðeins ætlað að starfa til bráðabirgða þar til mynduð hefur verið ný ríkisstjórn er jafnan litið svo á að hennar hlutverk sé aðeins að tryggja stjórnskipulega festu. Hún sinni því einungis þeim verkefnum sem nauðsynlegt er að sinna svo landið sé ekki stjórnlaust. Það væri afar óvönduð stjórnsýsla og í raun valdníðsla að hlaupa nú til og binda hendur næstu ríkisstjórnar og ríkisstjórna framtíðarinnar í jafn umdeildu og í raun hápólitísku máli og hvalveiðarnar eru. Mál sem varðar ekki aðeins hagsmuni umsækjanda veiðileyfisins og mögulegra starfsmanna hans heldur og einnig ýmissa annarra í þjóðfélaginu s.s. ferðaþjónustuaðila, kvikmyndagerðarfólks, útflutningaðila og annarra þeirra sem eru háðir því að ímynd og orðspor Íslands sé í lagi. Starfshópur forsætisráðherra er nú að störfum þar sem metnir eru hagsmunir Íslands og alþjóðlegar skuldbindingar þegar hvalveiðar eru annars vegar. Enginn ágreiningur kom fram í ríkisstjórn um skipan starfshópsins. Það væri í hæsta máta óeðlilegt að bíða ekki þeirrar niðurstöðu áður en ákvarðanir um framhaldið væru teknar. Umsóknir hvalveiðifyrirtækja um veiðileyfi, eins og Hvals hf, hafa alla jafna verið afgreiddar á sama ári og veiðum er ætlað að hefjast og þá á fyrsta eða öðrum ársfjórðungi þess sama árs. Ég hef fylgst náið með þessum málum í rúma tvo áratugi og engin dæmi þekki ég um að leyfi til hvalveiða sé afgreitt í nóvember árið áður en leyfið komi til framkvæmda. Það er ekkert sem kallar á að afgreiða slíkt leyfi nú fyrir áramót enda hefst raunverulegur undirbúningur fyrir hvalveiðivertíð ekki fyrr en í apríl ár hvert. Veiðar á langreyði hafa síðan ekki hafist fyrr en um miðjan júní þau ár sem Hvalur hefur haldið til veiða en það sem af er þessari öld hefur fyrirtækið aðeins nýtt veiðiheimildir sínar í um helming þeirra ára sem þær hafa verið í gildi. Það segir sína sögu um hagkvæmni og nauðsyn þessara veiða. Lengi vel stóð orð gegn orði þegar rætt var hvort hvalveiðar gætu talist mannúðlegar veiðar á villtum spendýrum. Það breyttist á síðasta ári þegar þáverandi matvælaráðherra, Svandís Svavarsdóttir, undirritaði reglugerð um stóraukið eftirlit með veiðunum. Meðal annars hófust kvikmyndatökur um borð í hverri veiðiferð og var þá ekki lengur um að villast að veiðarnar standast alls ekki nútímakröfur. Dýrin eru kvalin og pínd með endurteknum sprengjuskutlum i bakinu jafnvel klukkutímum saman. Bandaríkin og Evrópusambandið hafa margoft mótmælt þessum veiðum og nær öll ríki heims, sem við berum okkur saman við og eigum í einhverjum samskiptum við, eru alfarið á móti veiðunum. Bæði af þessum ástæðum, sem ég hér nefni, en einnig af sögulegum ástæðum. Alþjóðahvalveiðibannið á síðustu öld kom ekki til upp úr þurru heldur vegna þess að þá hafði verið gengið svo nærri mörgum hvalastofnum með veiðum að þeir töldust í útrýmingarhættu. Þannig eru aðeins um fjögur hundruð einstaklingar eftir í norður Atlantshafssléttbaksstofninum. Sumar tegundir hvala eru að öllum líkindum í veiðanlegu magni en það eitt gerir þá ekki réttdræpa. Ekki frekar en æðarfuglinn, lóuna eða spóann. Æðarfuglinn er klárlega í veiðanlegu magni á Íslandi en hann er einfaldlega mun verðmætari lifandi en dauður. Það sama á við um hvalina. Ekki aðeins skapa þeir milljarða gjaldeyrisverðmæti með hvalaskoðun heldur eru þeir mikilvægur hluti af vistkerfi hafsins. Annars hefðu þessir gríðarlegu skrokkar heldur ekki þraukað í hafinu í heilar fimm milljónir ára. Hinn nýi fulltrúi forsætisráðherrans í Matvælaráðuneytinu líkti í morgunþætti Bylgjunnar veitingu leyfis til hvalveiða við það að afgreiða ökuskírteini til einstaklings. Þetta er æði furðulegur samanburður. Hvernig getur leyfi til veiða á villtum spendýrum sem eru allt að 20 sinnum stærri en stærsta landdýr jarðar, Afríkufíllinn, verið eins og það að afgreiða ökuskírteini? Reyndar væri það svo að ef svipaðar kröfur hefðu verið gerðar til Hvals hf um að fara að lögum og reglum um dýravelferð og almennt eru gerðar til ökumanna um að fara að umferðarreglum þá kæmi ekki einu sinni til álita að veita fyrirtækinu nýtt leyfi til hvalveiða. Ef Kristján Loftsson æki eins og hann veiðir hvali væri löngu búið að svipta hann ökuskírteininu. Höfundur er stjórnarmaður í Dýraverndarsambandi Íslands.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun