Kaupmáttarrýrnun háskólamenntaðra Jóhann G. Þórarinsson skrifar 13. september 2024 10:33 Í lok síðasta árs fóru helstu hagsmunaaðilar almenna vinnumarkaðarins mikinn og töluðu um mikilvægi þess að skapa þjóðarsátt á sameiginlegu borði. Mörgum varð fljótlega ljóst að hér var einungis um að ræða þjóðarsátt sumra verkalýðsfélaga sem átti að heimfæra á allt launafólk í komandi kjarasamningsviðræðum. Flest aðildarfélög BHM sáu strax í hvað stefndi og höfnuðu þátttöku í sameiginlegri vegferð þar sem öllum var ljóst að aðrir stýrðu ferðinni. Á sama tíma lögðu háskólafélögin jafnframt ríka áherslu á að þau væru tilbúin til kjarasamningsviðræðna. Formaður BHM lýsti fáránleika málsins ágætlega með vísun sinni til 47% þjóðarsáttar í góðri grein sinni sem birt var þann 1. janúar sl. á www.visir.is og varpaði með því skýru ljósi á skort á samstöðu um hið svokallaða merki markaðarins sem stóð til að mynda á umræddu borði sumra. Í sem stystu máli þá fólst í umræddri 47% þjóðarsátt að enn og aftur myndu stéttarfélög háskólamenntaðra bera minna úr býtum en önnur félög og þannig yrði það til næstu fjögurra ára. Í fjölmörgum tilvikum rýrnun á launalið miðað við verðbólguspá. Það ætti því að koma fáum á óvart þegar 22 stéttarfélög háskólamenntaðra stóðu að sameiginlegri yfirlýsingu í mars á þessu ári þar sem þau lýstu miklum áhyggjum af stöðu háskólamenntunar, virði og sókn í háskólanám og áhrifum þess á þjóðarhag til skemmri og lengri tíma litið. Háskólamenntaðir hefðu setið eftir í kjarasamningum síðustu ára vegna ítrekaðra krónutöluhækkana með tilheyrandi samþjöppun á vinnumarkaði. Þar lýstu félögin áhyggjum af versnandi hag háskólafólks og kröfðust leiðréttingar á launum og þeim þannig tryggð kaupmáttaraukning ráðstöfunartekna í komandi kjaraviðræðum. Forsvarsmenn stéttarfélaga og bandalaga hafa undanfarið gagnrýnt afstöðu ríkisins og sveitarfélaganna um að vísa í sífellu í hið svokallaða merki markaðarins. Þann 15. ágúst síðastliðinn birtist til að mynda hispurslaus grein í Vísi um óheillaþróun á vinnumarkaði eftir framkvæmdastjóra og formann kjaradeildar Verkfræðingafélags Íslands. Þar gerðu höfundar það að umtalsefni sínu að samningsréttur háskólamenntaðra hefði hreinlega verið afnuminn. Formaður FÍN, annars stærsta stéttarfélags háskólamenntaðra innan BHM, sló á sama streng í frétt á ríkisútvarpinu á dögunum þar sem hún lýsti því jafnframt yfir að félagið væri tilbúið til að grípa til aðgerða ef til þess kæmi. Það má ekki gleyma því að við störfum í efnahagsumhverfi þar sem þú færð hvað minnst fyrir háskólamenntun innan OECD og má því færa líkur fyrir því að það sama gildi í öllum heiminum. Samkvæmt opinberum gögnum frá OECD þá var ávinningur af háskólanámi minnstur á Íslandi meðal allra þjóða innan OECD. Nýrra gagna er beðið frá OECD en ljóst þykir að ástandið hefur vart skánað þar sem allir samningar síðan þá hafa einkennst af krónutöluhækkunum og því líklegt að ávinningur af háskólamenntun fari enn minnkandi. Skýrslur annarra greiningaraðila renna frekari stoðum undir þetta. Sigurður Jóhannesson forstöðumaður Hagfræðistofnunnar Háskóla Íslands bendir til að mynda á það í grein sem birtist í Viðskiptablaðinu í desember síðastliðnum að á meðan kaupmáttur háskólafólks hefur ekkert breyst frá aldamótum hafi kaupmáttur launþega með grunnmenntun aukist um 44%. Þá bendir hann einnig á að laun háskólafólks séu að meðaltali 17% hærri en laun grunnmenntaðra hér á landi á meðan munurinn er að meðaltali 50% í samanburðarlöndum. Eru þetta skilaboðin sem ríkið og sveitarfélögin vilja gefa út í samfélagið. Að háskólamenntun skipti ekki máli? Að það að hafa farið af vinnumarkað og sótt þér háskólamenntun skili þér litlu sem engu umfram í launaumslagið? Hvernig fer þetta að lokum með samkeppnisstöðu íslands þegar kemur að háskólamenntuðum? Hættan er að minnsta kosti sú að ef fulltrúar laungreiðenda á almennum og opinberum vinnumarkaði fara ekki að koma að samningsborðinu með faglegum og ábyrgum hætti þá muni hagur háskólafólks samanborið við aðra halda áfram að versna. Ungt fólk fer síður í nám hérlendis en í samanburðarlöndum okkar og þeir sem mennta sig verða stöðugt líklegri til að sækja í störf erlendis þar sem laun eru hærri, skuldir og skattar lægri og lífsgæði meiri. Fjöldi þeirra sem ljúka menntun á aldrinum 25 til 34 ára hér á landi er langt frá því að vera eins og helst yrði á kosið og á pari við lönd eins og Kosta Ríka, Chile og Eistland. Í okkar huga er það í raun algjört lágmark að viðsemjandi komi til viðræðna við háskólafélög í ljósi þeirra hagsmuna en ekki með fyrir fram ákveðna hugmyndir sem teknar eru frá öðrum sem ekkert skynbragð bera á þá hættu sem frekari aðför að virði háskólamenntunnar kann að leiða af sér. Höfundur er formaður Stéttarfélags lögfræðinga. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stéttarfélög Fjármál heimilisins Kjaramál Skóla- og menntamál Háskólar Mest lesið Takk Sigurður Ingi Helgi Héðinsson Skoðun Krónan býr sig ekki til sjálf Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Fyrrverandi lögreglumaður heyrir enn röddina Sigurður Árni Reynisson Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Stöndum saman fyrir íslenskan flugrekstur Bogi Nils Bogason Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson Skoðun Baráttan heldur áfram! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Bætum lífsgæði þeirra sem lifa með krabbameini Sigríður Gunnarsdóttir Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. Skoðun Skoðun Skoðun Takk Sigurður Ingi Helgi Héðinsson skrifar Skoðun Krónan býr sig ekki til sjálf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stöndum saman fyrir íslenskan flugrekstur Bogi Nils Bogason skrifar Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvers virði er líf barns? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hvernig hljómar tilboðið einn fyrir þrjá? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Fyrrverandi lögreglumaður heyrir enn röddina Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Bætum lífsgæði þeirra sem lifa með krabbameini Sigríður Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Offita á krossgötum Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir,Tryggvi Helgason skrifar Skoðun Fórnir verið færðar fyrir okkur Björn Ólafsson skrifar Skoðun Launaþjófaður – vanmetinn glæpur á vinnumarkaði Kristjana Fenger skrifar Skoðun Áfram veginn í Reykjavík Gísli Garðarsson,Steinunn Rögnvaldsdóttir skrifar Skoðun Fjölgun kennara er allra hagur Haraldur Freyr Gíslason skrifar Skoðun Deilt og drottnað í umræðu um leikskólamál Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson skrifar Skoðun Fjárfestum í framtíðinni Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Togstreita, sveigjanleiki og fjölskyldur Sólveig Rán Stefánsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar gjaldtakan? Hildur Hauksdóttir skrifar Skoðun Víðerni verndar og virkjana Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Blóðpeningar vestrænna yfirvalda Bergljót T. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Eigindlegar rannsóknir og umræðan um jafnrétti Stefan C. Hardonk skrifar Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í fangelsi við landamærin Inger Erla Thomsen skrifar Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Með góðri menntun eru börn líklegri til að ná árangri Sigurður Sigurjónsson skrifar Sjá meira
Í lok síðasta árs fóru helstu hagsmunaaðilar almenna vinnumarkaðarins mikinn og töluðu um mikilvægi þess að skapa þjóðarsátt á sameiginlegu borði. Mörgum varð fljótlega ljóst að hér var einungis um að ræða þjóðarsátt sumra verkalýðsfélaga sem átti að heimfæra á allt launafólk í komandi kjarasamningsviðræðum. Flest aðildarfélög BHM sáu strax í hvað stefndi og höfnuðu þátttöku í sameiginlegri vegferð þar sem öllum var ljóst að aðrir stýrðu ferðinni. Á sama tíma lögðu háskólafélögin jafnframt ríka áherslu á að þau væru tilbúin til kjarasamningsviðræðna. Formaður BHM lýsti fáránleika málsins ágætlega með vísun sinni til 47% þjóðarsáttar í góðri grein sinni sem birt var þann 1. janúar sl. á www.visir.is og varpaði með því skýru ljósi á skort á samstöðu um hið svokallaða merki markaðarins sem stóð til að mynda á umræddu borði sumra. Í sem stystu máli þá fólst í umræddri 47% þjóðarsátt að enn og aftur myndu stéttarfélög háskólamenntaðra bera minna úr býtum en önnur félög og þannig yrði það til næstu fjögurra ára. Í fjölmörgum tilvikum rýrnun á launalið miðað við verðbólguspá. Það ætti því að koma fáum á óvart þegar 22 stéttarfélög háskólamenntaðra stóðu að sameiginlegri yfirlýsingu í mars á þessu ári þar sem þau lýstu miklum áhyggjum af stöðu háskólamenntunar, virði og sókn í háskólanám og áhrifum þess á þjóðarhag til skemmri og lengri tíma litið. Háskólamenntaðir hefðu setið eftir í kjarasamningum síðustu ára vegna ítrekaðra krónutöluhækkana með tilheyrandi samþjöppun á vinnumarkaði. Þar lýstu félögin áhyggjum af versnandi hag háskólafólks og kröfðust leiðréttingar á launum og þeim þannig tryggð kaupmáttaraukning ráðstöfunartekna í komandi kjaraviðræðum. Forsvarsmenn stéttarfélaga og bandalaga hafa undanfarið gagnrýnt afstöðu ríkisins og sveitarfélaganna um að vísa í sífellu í hið svokallaða merki markaðarins. Þann 15. ágúst síðastliðinn birtist til að mynda hispurslaus grein í Vísi um óheillaþróun á vinnumarkaði eftir framkvæmdastjóra og formann kjaradeildar Verkfræðingafélags Íslands. Þar gerðu höfundar það að umtalsefni sínu að samningsréttur háskólamenntaðra hefði hreinlega verið afnuminn. Formaður FÍN, annars stærsta stéttarfélags háskólamenntaðra innan BHM, sló á sama streng í frétt á ríkisútvarpinu á dögunum þar sem hún lýsti því jafnframt yfir að félagið væri tilbúið til að grípa til aðgerða ef til þess kæmi. Það má ekki gleyma því að við störfum í efnahagsumhverfi þar sem þú færð hvað minnst fyrir háskólamenntun innan OECD og má því færa líkur fyrir því að það sama gildi í öllum heiminum. Samkvæmt opinberum gögnum frá OECD þá var ávinningur af háskólanámi minnstur á Íslandi meðal allra þjóða innan OECD. Nýrra gagna er beðið frá OECD en ljóst þykir að ástandið hefur vart skánað þar sem allir samningar síðan þá hafa einkennst af krónutöluhækkunum og því líklegt að ávinningur af háskólamenntun fari enn minnkandi. Skýrslur annarra greiningaraðila renna frekari stoðum undir þetta. Sigurður Jóhannesson forstöðumaður Hagfræðistofnunnar Háskóla Íslands bendir til að mynda á það í grein sem birtist í Viðskiptablaðinu í desember síðastliðnum að á meðan kaupmáttur háskólafólks hefur ekkert breyst frá aldamótum hafi kaupmáttur launþega með grunnmenntun aukist um 44%. Þá bendir hann einnig á að laun háskólafólks séu að meðaltali 17% hærri en laun grunnmenntaðra hér á landi á meðan munurinn er að meðaltali 50% í samanburðarlöndum. Eru þetta skilaboðin sem ríkið og sveitarfélögin vilja gefa út í samfélagið. Að háskólamenntun skipti ekki máli? Að það að hafa farið af vinnumarkað og sótt þér háskólamenntun skili þér litlu sem engu umfram í launaumslagið? Hvernig fer þetta að lokum með samkeppnisstöðu íslands þegar kemur að háskólamenntuðum? Hættan er að minnsta kosti sú að ef fulltrúar laungreiðenda á almennum og opinberum vinnumarkaði fara ekki að koma að samningsborðinu með faglegum og ábyrgum hætti þá muni hagur háskólafólks samanborið við aðra halda áfram að versna. Ungt fólk fer síður í nám hérlendis en í samanburðarlöndum okkar og þeir sem mennta sig verða stöðugt líklegri til að sækja í störf erlendis þar sem laun eru hærri, skuldir og skattar lægri og lífsgæði meiri. Fjöldi þeirra sem ljúka menntun á aldrinum 25 til 34 ára hér á landi er langt frá því að vera eins og helst yrði á kosið og á pari við lönd eins og Kosta Ríka, Chile og Eistland. Í okkar huga er það í raun algjört lágmark að viðsemjandi komi til viðræðna við háskólafélög í ljósi þeirra hagsmuna en ekki með fyrir fram ákveðna hugmyndir sem teknar eru frá öðrum sem ekkert skynbragð bera á þá hættu sem frekari aðför að virði háskólamenntunnar kann að leiða af sér. Höfundur er formaður Stéttarfélags lögfræðinga.
Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun
Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar
Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar
Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir Skoðun