Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson skrifar 24. júní 2024 10:02 Í umræðum á Alþingi nýlega gerði þingmaður góðlátlegt grín að ríkisstjórninni. Haft var eftir honum í fjölmiðlum að „VG fái mannréttindastofnunina“ en að „þau kyngi rest“. Svipaður málflutningur hefur svo verið gegnumgangandi undanfarna daga. Samflokksmaður áðurnefnds þingmanns er til dæmis alveg rasandi yfir því að frumvarp um Mannréttindastofnun Íslands fari í gegnum þingið á þessum síðustu dögum þess. Hann sagðist vera furðu lostinn yfir því að Vinstri græn hafi getað gert þetta að forgangsmáli ríkisstjórnarinnar enda „nóg af mannréttindastofnunum fyrir“, eins og haft er eftir honum (og hann virðist hafa sagt gegn betri vitund). Þetta sjónarhorn á frumvarpið hefur svo í raun styrkst enn frekar þar sem það hafa einungis verið þingmenn VG sem hafa skrifaði í blöð og reynt að útskýra tilurð og markmið frumvarpsins. Nú er ég enginn áhugamaður um pólitíska framtíð Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs. Fyrir stuttu síðan birti ég til dæmis grein á þessum vettvangi þar sem ég gagnrýndi það sem ég taldi vera ranga ákvörðun ráðherra flokksins að gefa út eins árs leyfi til hvalveiða. En ég finn mig samt knúinn til að skrifa nokkur orð um stofnun Mannréttindastofnunarinnar. Í fyrsta lagi útiloka ein afglöp stjórnmálahreyfingar ekki að hún hafi rétt fyrir sér í öðru máli. Vinstri græn mega gjarnan njóta þess að hafa beitt sér í þessu mikilvæga máli. Meira máli skiptir hins vegar að mikilvægt málefni eins og frumvarpið um Mannréttindastofnun Íslands má ekki festast á forræði eins stjórnmálaflokks og verða merkt til framtíðar sem nokkurs konar gæluverkefni hans. Stofnunin verður að hljóta stuðning þvert á flokka og í raun færð úr því flokkspólitíska umhverfi sem hún virðist núna föst í. Aðrir hafa á ljómandi hátt skrifað um markmið og tilgang þessarar stofnunar. Það er ekki ástæða til að fara ítarlega í þau markmið hér. Það er þó mikilvægt að minna að slík sjálfstæð stofnun sem óháður málsvari mannréttinda er forsenda samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Stofnunin er því ekki einhvers konar hugarfóstur VG eins og gefið hefur verið í skyn í opinberri umræðu. Hún er einfaldlega þáttur í því að við stöndum við alþjóðlegar skuldbindingar okkar. Og ef það hefur einhvern tímann verið mikilvægt að standa vörð um mannréttindi þá er það nú. Áskoranirnar eru slíkar í samtímanum að mannréttindabarátta á í vök að verjast. Ég hef oft fylgst með framgangi lagafrumvarpa fyrir Alþingi og nokkrum sinnum komið að ritun umsagna um þau. Það er ekki oft sem ég hef séð jafn samhljóða umsagnir og bárust um frumvarpið um Mannréttindastofnun Íslands. Sem betur fer höfum við haft aðila og samtök í íslensku samfélagi sem hafa haldið mannréttindum á lofti í samfélagsumræðunni og – þegar best hefur tekist til – haldið stjórnvöldum við efnið. Þessi aðilar voru allir sammála um mikilvægi stofnunarinnar í umsögnum sínum. Hún kemur ekki í stað annarra aðila í íslensku samfélagi sem vinna að eflingu mannréttinda, frekar en í öðrum löndum með slíka stofnun. Vilja þeir sem hafa gert lítið úr tilgangi Mannréttindastofnunar Íslands að Ísland sé eitt örfárra Evrópulanda sem hefur ekki sett slíka stofnun á fót? Að lokum vil ég ítreka það sem ég sagði hér að framan um mikilvægi þess að Mannréttindastofnun Íslands verði ekki flokkspólitískt þrætuepli. Eins og maður hefur oft fylgst með í íslensku samfélagi þá er það sitthvað að samþykkja lög og að innleiða þau þannig að sómi sé að. Ef mál hafa í umræðunni verið eyrnamerkt sem hugarfóstur tiltekinnar stjórnmálahreyfingar er hætt við að innleiðingin verði í skötulíki. Persónulega eru mér minnisstæð lög um vandaða starfshætti í vísindum og skipun óháðrar nefndar um þá starfshætti. Þar má segja að ekki hafi verið mikill bragur á innleiðingunni enda málið mögulega ekki nægilega mikil sameign Alþingis á sínum tíma. Vonandi bíða Mannréttindastofnunar Íslands betri örlög. Vonandi fagna fleiri stofnun hennar heldur en eingöngu þingmenn einnar stjórnmálahreyfingar sem vissulega á hrós skilið fyrir að hafa siglt málinu í höfn. Höfundur er heimspekingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Henry Alexander Henrysson Mest lesið Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í umræðum á Alþingi nýlega gerði þingmaður góðlátlegt grín að ríkisstjórninni. Haft var eftir honum í fjölmiðlum að „VG fái mannréttindastofnunina“ en að „þau kyngi rest“. Svipaður málflutningur hefur svo verið gegnumgangandi undanfarna daga. Samflokksmaður áðurnefnds þingmanns er til dæmis alveg rasandi yfir því að frumvarp um Mannréttindastofnun Íslands fari í gegnum þingið á þessum síðustu dögum þess. Hann sagðist vera furðu lostinn yfir því að Vinstri græn hafi getað gert þetta að forgangsmáli ríkisstjórnarinnar enda „nóg af mannréttindastofnunum fyrir“, eins og haft er eftir honum (og hann virðist hafa sagt gegn betri vitund). Þetta sjónarhorn á frumvarpið hefur svo í raun styrkst enn frekar þar sem það hafa einungis verið þingmenn VG sem hafa skrifaði í blöð og reynt að útskýra tilurð og markmið frumvarpsins. Nú er ég enginn áhugamaður um pólitíska framtíð Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs. Fyrir stuttu síðan birti ég til dæmis grein á þessum vettvangi þar sem ég gagnrýndi það sem ég taldi vera ranga ákvörðun ráðherra flokksins að gefa út eins árs leyfi til hvalveiða. En ég finn mig samt knúinn til að skrifa nokkur orð um stofnun Mannréttindastofnunarinnar. Í fyrsta lagi útiloka ein afglöp stjórnmálahreyfingar ekki að hún hafi rétt fyrir sér í öðru máli. Vinstri græn mega gjarnan njóta þess að hafa beitt sér í þessu mikilvæga máli. Meira máli skiptir hins vegar að mikilvægt málefni eins og frumvarpið um Mannréttindastofnun Íslands má ekki festast á forræði eins stjórnmálaflokks og verða merkt til framtíðar sem nokkurs konar gæluverkefni hans. Stofnunin verður að hljóta stuðning þvert á flokka og í raun færð úr því flokkspólitíska umhverfi sem hún virðist núna föst í. Aðrir hafa á ljómandi hátt skrifað um markmið og tilgang þessarar stofnunar. Það er ekki ástæða til að fara ítarlega í þau markmið hér. Það er þó mikilvægt að minna að slík sjálfstæð stofnun sem óháður málsvari mannréttinda er forsenda samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks. Stofnunin er því ekki einhvers konar hugarfóstur VG eins og gefið hefur verið í skyn í opinberri umræðu. Hún er einfaldlega þáttur í því að við stöndum við alþjóðlegar skuldbindingar okkar. Og ef það hefur einhvern tímann verið mikilvægt að standa vörð um mannréttindi þá er það nú. Áskoranirnar eru slíkar í samtímanum að mannréttindabarátta á í vök að verjast. Ég hef oft fylgst með framgangi lagafrumvarpa fyrir Alþingi og nokkrum sinnum komið að ritun umsagna um þau. Það er ekki oft sem ég hef séð jafn samhljóða umsagnir og bárust um frumvarpið um Mannréttindastofnun Íslands. Sem betur fer höfum við haft aðila og samtök í íslensku samfélagi sem hafa haldið mannréttindum á lofti í samfélagsumræðunni og – þegar best hefur tekist til – haldið stjórnvöldum við efnið. Þessi aðilar voru allir sammála um mikilvægi stofnunarinnar í umsögnum sínum. Hún kemur ekki í stað annarra aðila í íslensku samfélagi sem vinna að eflingu mannréttinda, frekar en í öðrum löndum með slíka stofnun. Vilja þeir sem hafa gert lítið úr tilgangi Mannréttindastofnunar Íslands að Ísland sé eitt örfárra Evrópulanda sem hefur ekki sett slíka stofnun á fót? Að lokum vil ég ítreka það sem ég sagði hér að framan um mikilvægi þess að Mannréttindastofnun Íslands verði ekki flokkspólitískt þrætuepli. Eins og maður hefur oft fylgst með í íslensku samfélagi þá er það sitthvað að samþykkja lög og að innleiða þau þannig að sómi sé að. Ef mál hafa í umræðunni verið eyrnamerkt sem hugarfóstur tiltekinnar stjórnmálahreyfingar er hætt við að innleiðingin verði í skötulíki. Persónulega eru mér minnisstæð lög um vandaða starfshætti í vísindum og skipun óháðrar nefndar um þá starfshætti. Þar má segja að ekki hafi verið mikill bragur á innleiðingunni enda málið mögulega ekki nægilega mikil sameign Alþingis á sínum tíma. Vonandi bíða Mannréttindastofnunar Íslands betri örlög. Vonandi fagna fleiri stofnun hennar heldur en eingöngu þingmenn einnar stjórnmálahreyfingar sem vissulega á hrós skilið fyrir að hafa siglt málinu í höfn. Höfundur er heimspekingur.
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun