Svartur listi gegn mansali og launaþjófnaði Gabríel Benjamin skrifar 8. mars 2024 12:31 Í fréttum þessarar viku hefur verið kafað djúpt ofan í grunað vinnumansal tengt fyrirtækjum Davíðs Viðarssonar. Átta manns hafa verið handtekin í tengslum við málið og talið er að þolendur séu allt 40 talsins. Fyrir hinn meðal borgara koma fréttir sem þessar mjög á óvart, en fyrir þau okkar innan verkalýðshreyfingarinnar sem láta sig brotastarfsemi á vinnumarkaði varða koma hinir meintu glæpir ekki mjög á óvart. En viðbrögð lögreglu eru þó ákveðin nýlunda og jákvæð. Þekking á brotum á vinnumarkaði er mikil innan verkalýðshreyfingarinnar og síðustu ár hefur þar miklu skipt markviss efling vinnustaðaeftirlits Alþýðusambands Íslands, En ljóst er að það vantar miklu fleiri úrræði til þess að hjálpa þolendum og refsa gerendum í málum sem tengjast brotum á vinnumarkaði. Í mínum fyrri störfum sem blaðamaður hjá Stundinni og Reykjavík Grapevine og kjaramálafulltrúi hjá Eflingu hef ég séð fjöldann allan af málum sem hefði átt að rannsaka sem mansalsmál. En eins og kom fram í Kastljósi í vikunni þá enda tiltölulega fá mál hjá ákæruvaldinu, og fyrir því eru margar ástæður. Þolendur eru oft hræddir við yfirvöld eða hræðast hefndaraðgerðir gegn sér og fjölskyldum sínum. Rannsókn nær ekki nógu langt, eða kemst ekki í réttar hendur. Eða lykilvitni gefast upp á því að bíða og yfirgefa landið. Þessar aðstæður og skortur á úrræðum gera vinnumansal og önnur vinnumarkaðsbrot enn hagkvæmara fyrir þá sem stunda það. Lýsingar þolenda í Kveik þætti gærkvöldsins um langa vinnudaga, lítil sem engin laun og að búa í ótta við atvinnurekendur eru ekki einsdæmi. Samkvæmt skýrslu ILO frá 2021 eru um 27,6 milljón manns þolendur vinnumansals á hverjum eina og einasta degi. Hagnaður af þessari nútíma þrælkun í Evrópu er talinn vera um 46,9 milljarða Bandaríkjadala á hverju ári. Ljóst er að þessi vandi er ekki nýr af nálinni og mun ekki hverfa af sjálfu sér, en ein af helstu ráðleggingum skýrsluhöfunda er að efla verkalýðsfélög hvers lands. Refsileysi gegn þolendum Eins og staðan er í dag þá er refsivert fyrir starfsfólk að stela af atvinnurekendum en ekki fyrir atvinnurekendur að stela af starfsfólki svo lengi sem þjófnaðurinn á sér aðeins stað á launaseðlinum. Enginn eðlismunur er á því hvort um sé að ræða 50 krónur eða 500.000 og úrræðin sem starfsfólk hefur eru fá. Þau geta leitað til síns stéttarfélags sem getur gert kröfu fyrir þeirra hönd. En jafnvel þótt gögnin séu nógu skýr til að hægt sé að krefjast greiðslu vangoldinna launa þá ber atvinnurekendur engan skaða af athæfinu. Engin refsing er til staðar, og því enginn kerfislegur hvati til að láta af slíkri hegðun. Ekki skiptir máli þótt starfsfólk geti sýnt fram á einbeittan brotavilja, eða atvinnurekandi eigi langa sögu um slík brot gegn öðru starfsfólki. Það skiptir ekki einu sinni máli þótt rökstuddur grunur sé til staðar um vinnumansal, atvinnurekandi þarf aldrei að greiða neitt umfram vangoldin laun. Ekkert sektarákvæði eða févíti er til staðar í kjarasamningum eða landslögum. Um nokkra hríð hef ég unnið að útfærslu á hugmynd um svartan lista atvinnurekanda sem brjóta sannarlega gegn starfsfólki sínu. Undanfarið ár hef ég verið varamaður í stjórn VR og formaður jafnréttisnefndar og hef beitt mér fyrir þessu verkefni af fullum þunga. Þetta er ekki einfalt verkefni, en felur í stuttu máli í sér að þeir atvinnurekendur sem gerast uppvísir um skipulögð kjarasamningsbrot gegn starfsfólki sínu eða launaþjófnað séu settir á svartan lista sem er aðgengilegur almenningi. Slíkur listi væri til bóta fyrir þolendur og myndi líka auðvelda neytendum að sniðganga fyrirtæki sem standa að vinnumarkaðsbrotum. Ljóst er að við þurfum að gera betur. Og á meðan að beðið er eftir því að Samtök atvinnulífsins fallist á févítisákvæði fyrir launaþjófnað eða að Alþingi hafi vit fyrir þeim og taki sjálfstæða ákvörðun tel ég að við verðum að nýta öll þau úrræði sem standa okkur til boða til þess að sporna gegn vinnumarkaðsbrotum og mæta atvinnurekendum sem fara á svig við lög og siðferði samfélagsins. Svartur listi væri stórt skref í þá átt.0 Höfundur er frambjóðandi til stjórnar VR. Stjórnarkjöri lýkur 13. mars næstkomandi kl. 12. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mansal Stéttarfélög Kjaramál Vinnumarkaður Mál Davíðs Viðarssonar Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Í fréttum þessarar viku hefur verið kafað djúpt ofan í grunað vinnumansal tengt fyrirtækjum Davíðs Viðarssonar. Átta manns hafa verið handtekin í tengslum við málið og talið er að þolendur séu allt 40 talsins. Fyrir hinn meðal borgara koma fréttir sem þessar mjög á óvart, en fyrir þau okkar innan verkalýðshreyfingarinnar sem láta sig brotastarfsemi á vinnumarkaði varða koma hinir meintu glæpir ekki mjög á óvart. En viðbrögð lögreglu eru þó ákveðin nýlunda og jákvæð. Þekking á brotum á vinnumarkaði er mikil innan verkalýðshreyfingarinnar og síðustu ár hefur þar miklu skipt markviss efling vinnustaðaeftirlits Alþýðusambands Íslands, En ljóst er að það vantar miklu fleiri úrræði til þess að hjálpa þolendum og refsa gerendum í málum sem tengjast brotum á vinnumarkaði. Í mínum fyrri störfum sem blaðamaður hjá Stundinni og Reykjavík Grapevine og kjaramálafulltrúi hjá Eflingu hef ég séð fjöldann allan af málum sem hefði átt að rannsaka sem mansalsmál. En eins og kom fram í Kastljósi í vikunni þá enda tiltölulega fá mál hjá ákæruvaldinu, og fyrir því eru margar ástæður. Þolendur eru oft hræddir við yfirvöld eða hræðast hefndaraðgerðir gegn sér og fjölskyldum sínum. Rannsókn nær ekki nógu langt, eða kemst ekki í réttar hendur. Eða lykilvitni gefast upp á því að bíða og yfirgefa landið. Þessar aðstæður og skortur á úrræðum gera vinnumansal og önnur vinnumarkaðsbrot enn hagkvæmara fyrir þá sem stunda það. Lýsingar þolenda í Kveik þætti gærkvöldsins um langa vinnudaga, lítil sem engin laun og að búa í ótta við atvinnurekendur eru ekki einsdæmi. Samkvæmt skýrslu ILO frá 2021 eru um 27,6 milljón manns þolendur vinnumansals á hverjum eina og einasta degi. Hagnaður af þessari nútíma þrælkun í Evrópu er talinn vera um 46,9 milljarða Bandaríkjadala á hverju ári. Ljóst er að þessi vandi er ekki nýr af nálinni og mun ekki hverfa af sjálfu sér, en ein af helstu ráðleggingum skýrsluhöfunda er að efla verkalýðsfélög hvers lands. Refsileysi gegn þolendum Eins og staðan er í dag þá er refsivert fyrir starfsfólk að stela af atvinnurekendum en ekki fyrir atvinnurekendur að stela af starfsfólki svo lengi sem þjófnaðurinn á sér aðeins stað á launaseðlinum. Enginn eðlismunur er á því hvort um sé að ræða 50 krónur eða 500.000 og úrræðin sem starfsfólk hefur eru fá. Þau geta leitað til síns stéttarfélags sem getur gert kröfu fyrir þeirra hönd. En jafnvel þótt gögnin séu nógu skýr til að hægt sé að krefjast greiðslu vangoldinna launa þá ber atvinnurekendur engan skaða af athæfinu. Engin refsing er til staðar, og því enginn kerfislegur hvati til að láta af slíkri hegðun. Ekki skiptir máli þótt starfsfólk geti sýnt fram á einbeittan brotavilja, eða atvinnurekandi eigi langa sögu um slík brot gegn öðru starfsfólki. Það skiptir ekki einu sinni máli þótt rökstuddur grunur sé til staðar um vinnumansal, atvinnurekandi þarf aldrei að greiða neitt umfram vangoldin laun. Ekkert sektarákvæði eða févíti er til staðar í kjarasamningum eða landslögum. Um nokkra hríð hef ég unnið að útfærslu á hugmynd um svartan lista atvinnurekanda sem brjóta sannarlega gegn starfsfólki sínu. Undanfarið ár hef ég verið varamaður í stjórn VR og formaður jafnréttisnefndar og hef beitt mér fyrir þessu verkefni af fullum þunga. Þetta er ekki einfalt verkefni, en felur í stuttu máli í sér að þeir atvinnurekendur sem gerast uppvísir um skipulögð kjarasamningsbrot gegn starfsfólki sínu eða launaþjófnað séu settir á svartan lista sem er aðgengilegur almenningi. Slíkur listi væri til bóta fyrir þolendur og myndi líka auðvelda neytendum að sniðganga fyrirtæki sem standa að vinnumarkaðsbrotum. Ljóst er að við þurfum að gera betur. Og á meðan að beðið er eftir því að Samtök atvinnulífsins fallist á févítisákvæði fyrir launaþjófnað eða að Alþingi hafi vit fyrir þeim og taki sjálfstæða ákvörðun tel ég að við verðum að nýta öll þau úrræði sem standa okkur til boða til þess að sporna gegn vinnumarkaðsbrotum og mæta atvinnurekendum sem fara á svig við lög og siðferði samfélagsins. Svartur listi væri stórt skref í þá átt.0 Höfundur er frambjóðandi til stjórnar VR. Stjórnarkjöri lýkur 13. mars næstkomandi kl. 12.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun