Sóknarfæri Menntasjóðs námsmanna Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar 22. febrúar 2024 10:31 Áskoranir í menntakerfinu eru fjölmargar, á háskólastiginu skortir okkur fjölbreyttari hópa í fjölbreyttara nám. Við viljum fjárfesta í menntakerfinu, samfélaginu öllu til heilla, því menntakerfið er besta verkfærið til að tryggja jöfn tækifæri og áframhaldandi farsæld í íslensku samfélagi. Í gær ræddum við á Alþingi skýrslu um mat á endurskoðun laga um Menntasjóð námsmanna að frumkvæði háskóla-, iðnaðar-, og nýsköpunarráðherra Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur. Skýrslan er umfangsmikil um þær breytingar sem gerðar voru á námslánakerfinu 2020 en í skýrslunni kemur fram að markmið laganna um að tryggja skuli jöfn tækifæri til náms sé í hættu. Gera verði breytingar á kerfinu svo markmiðið náist. Kostnaður við yfirbyggingu 20% af öllum framlögum ríkisins við námsaðstoð í gegnum Menntasjóð fer í yfirbyggingu og regluverk sjóðsins. Hér er augljóst tækifæri til umbóta. Það er vont að fjármagn sem annars færi í að styðja við námsmenn fari í að halda utan um umfangsmikinn rekstur sjóðsins. Orðið er flóknara að rýna í fjármagnsskipan Menntasjóðsins, eins og segir í skýrslunni, þar sem flækjustigið hefur aukist til muna. Það er ekki gott mál að rekstrarkostnaður sjóðsins hafi ekki lækkað þrátt fyrir að lántökum hafi fækkað. Þá kemur fram í skýrslunni að ekki sé hægt að hagræða innan þeirra reglna sem nú eru í gildi, handavinnan við nýja kerfið og flækjustigið við úthlutun lána og yfirferð á réttindum námsfólks er það mikið. Endurskoðun laga ætti fyrst og fremst að fela í sér einföldun á kerfinu. Forgangsröðum breytingum á Menntasjóðnum til þess að leysa þessa fjármuni úr læðingi. Vaxtaumhverfi námslána Með þeim breytingum sem gerðar voru á kerfinu hefur efnahagsástandið mikil áhrif á þróun á greiðslubyrði lánþega og hefur verðbólgan hefur lagst harkalega á þá. Þessi óvissa dregur úr gagnsæi námsaðstoðar ríkisins, sem hlýtur að endurspeglast í því hve fáir sjá það sem raunhæfan kost að taka námslán. Stúdentar mótmæla svo harðlega vaxtaálaginu, og það verður að svara þeirri spurningu, hvort sanngjarnt sé að leggja á herðar stúdenta byrðarnar af væntu afföllum námslána, sem skapar enn meiri óvissu um afborgun lánanna. Þetta var kostnaður sem ríkið tók áður í fangið. Auðvitað þarf slíkt að skoðast í stóra samhenginu, en ég tel að þessu verði stjórnvöld að svara. Kostir og gallar aukins fjarnáms Við þurfum að eiga hreinskilið samtal um samspil aukins framboðs fjarnáms og mikillar atvinnuþáttöku nemenda. Erum við að ýta eftir frekara fjarnámi til þess að ýta undir frekari atvinnuþátttöku nemenda? Öflugt fjarnám er gríðarlega mikilvægt verkfæri til að hækka menntunarstig íbúa á landsbyggðinni. Undirrituð er og verður alltaf talsmaður öflugs fjarnáms sem verkfæris til að ná til þeirra sem búa í dreifðari byggðum. Rannsóknir sýna að nemendur sem læra í heimabyggð eru líklegri til að festa búsetu þar. Því er til mikils að vinna, viljum við halda blómlegri byggð um landið allt. Þó er það svoað stór hluti, jafnvel meirihluti, þeirra sem sækja fjarnám í háskóla á landsbyggðinni eru íbúar höfuðborgarsvæðisins. Er ekki eitthvað skakkt við þá mynd? Ráðherra boðar breytingar Skýrslan sýnir að nauðsynlegt er að grípa inn í kerfið að svo stöddu til að ná þeim markmiðum sem við settum okkur með breytingum á kerfinu. Það var því fagnaðarefni að ráðherra tilkynnti í umræðum um skýrslu um Menntasjóð á Alþingi í gær að hún hyggist bregðast við ábendingum skýrslunnar og leggja fram breytingar strax í vor og stærri breytingar fylgi síðan á eftir. Stúdentar eru stór hópur sem er jafn ólíkur og þau eru mörg. Það er því mismunandi áherslur hjá mismunandi hópum. Sumir vilja ekkert frítekjumark, aðrir vilja fasta lága vexti og aðrir vilja hærri grunnframfærslu. Við leitum af hinum gullna meðalvegi einmitt vegna þess að við viljum sem fjölbreyttastan hópinn í nám og því þurfum við fjölbreyttar leiðir til að ná því markmiði. Verð ég að slá þann varnagla hér að þær aðgerðir sem gripið verður til verði ekki til þess að flækja kerfið. Kerfið er nú þegar allt, allt of flókið. Leggja verður höfuðáherslu á að kerfið verði skilvirkara, gagnsærra og þjóni fyrst og fremst hagsmunum stúdenta. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Berglind Ósk Guðmundsdóttir Hagsmunir stúdenta Námslán Skóla - og menntamál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 27.04.2024 Halldór Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Sjá meira
Áskoranir í menntakerfinu eru fjölmargar, á háskólastiginu skortir okkur fjölbreyttari hópa í fjölbreyttara nám. Við viljum fjárfesta í menntakerfinu, samfélaginu öllu til heilla, því menntakerfið er besta verkfærið til að tryggja jöfn tækifæri og áframhaldandi farsæld í íslensku samfélagi. Í gær ræddum við á Alþingi skýrslu um mat á endurskoðun laga um Menntasjóð námsmanna að frumkvæði háskóla-, iðnaðar-, og nýsköpunarráðherra Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur. Skýrslan er umfangsmikil um þær breytingar sem gerðar voru á námslánakerfinu 2020 en í skýrslunni kemur fram að markmið laganna um að tryggja skuli jöfn tækifæri til náms sé í hættu. Gera verði breytingar á kerfinu svo markmiðið náist. Kostnaður við yfirbyggingu 20% af öllum framlögum ríkisins við námsaðstoð í gegnum Menntasjóð fer í yfirbyggingu og regluverk sjóðsins. Hér er augljóst tækifæri til umbóta. Það er vont að fjármagn sem annars færi í að styðja við námsmenn fari í að halda utan um umfangsmikinn rekstur sjóðsins. Orðið er flóknara að rýna í fjármagnsskipan Menntasjóðsins, eins og segir í skýrslunni, þar sem flækjustigið hefur aukist til muna. Það er ekki gott mál að rekstrarkostnaður sjóðsins hafi ekki lækkað þrátt fyrir að lántökum hafi fækkað. Þá kemur fram í skýrslunni að ekki sé hægt að hagræða innan þeirra reglna sem nú eru í gildi, handavinnan við nýja kerfið og flækjustigið við úthlutun lána og yfirferð á réttindum námsfólks er það mikið. Endurskoðun laga ætti fyrst og fremst að fela í sér einföldun á kerfinu. Forgangsröðum breytingum á Menntasjóðnum til þess að leysa þessa fjármuni úr læðingi. Vaxtaumhverfi námslána Með þeim breytingum sem gerðar voru á kerfinu hefur efnahagsástandið mikil áhrif á þróun á greiðslubyrði lánþega og hefur verðbólgan hefur lagst harkalega á þá. Þessi óvissa dregur úr gagnsæi námsaðstoðar ríkisins, sem hlýtur að endurspeglast í því hve fáir sjá það sem raunhæfan kost að taka námslán. Stúdentar mótmæla svo harðlega vaxtaálaginu, og það verður að svara þeirri spurningu, hvort sanngjarnt sé að leggja á herðar stúdenta byrðarnar af væntu afföllum námslána, sem skapar enn meiri óvissu um afborgun lánanna. Þetta var kostnaður sem ríkið tók áður í fangið. Auðvitað þarf slíkt að skoðast í stóra samhenginu, en ég tel að þessu verði stjórnvöld að svara. Kostir og gallar aukins fjarnáms Við þurfum að eiga hreinskilið samtal um samspil aukins framboðs fjarnáms og mikillar atvinnuþáttöku nemenda. Erum við að ýta eftir frekara fjarnámi til þess að ýta undir frekari atvinnuþátttöku nemenda? Öflugt fjarnám er gríðarlega mikilvægt verkfæri til að hækka menntunarstig íbúa á landsbyggðinni. Undirrituð er og verður alltaf talsmaður öflugs fjarnáms sem verkfæris til að ná til þeirra sem búa í dreifðari byggðum. Rannsóknir sýna að nemendur sem læra í heimabyggð eru líklegri til að festa búsetu þar. Því er til mikils að vinna, viljum við halda blómlegri byggð um landið allt. Þó er það svoað stór hluti, jafnvel meirihluti, þeirra sem sækja fjarnám í háskóla á landsbyggðinni eru íbúar höfuðborgarsvæðisins. Er ekki eitthvað skakkt við þá mynd? Ráðherra boðar breytingar Skýrslan sýnir að nauðsynlegt er að grípa inn í kerfið að svo stöddu til að ná þeim markmiðum sem við settum okkur með breytingum á kerfinu. Það var því fagnaðarefni að ráðherra tilkynnti í umræðum um skýrslu um Menntasjóð á Alþingi í gær að hún hyggist bregðast við ábendingum skýrslunnar og leggja fram breytingar strax í vor og stærri breytingar fylgi síðan á eftir. Stúdentar eru stór hópur sem er jafn ólíkur og þau eru mörg. Það er því mismunandi áherslur hjá mismunandi hópum. Sumir vilja ekkert frítekjumark, aðrir vilja fasta lága vexti og aðrir vilja hærri grunnframfærslu. Við leitum af hinum gullna meðalvegi einmitt vegna þess að við viljum sem fjölbreyttastan hópinn í nám og því þurfum við fjölbreyttar leiðir til að ná því markmiði. Verð ég að slá þann varnagla hér að þær aðgerðir sem gripið verður til verði ekki til þess að flækja kerfið. Kerfið er nú þegar allt, allt of flókið. Leggja verður höfuðáherslu á að kerfið verði skilvirkara, gagnsærra og þjóni fyrst og fremst hagsmunum stúdenta. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar