Lykillinn að friði Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 25. desember 2023 09:30 Þann 24. október síðastliðinn voru liðin 375 ár frá því að blóðugasta trúarstyrjöld sem Evrópa hafði þá upplifað lauk, 30 ára stríðið, með friðarsamningi sem undirritaður var í borgunum Münster og Osnabrück í Þýskalandi. Í tilefni þess var miðbær Münster fullur af ljósum og tónlist, friðarbók lá frammi í ráðhúsinu þar sem þúsundir undirrituðu friðarsáttmála, heiminum til handa, og í leikhúsinu fór fram friðarráðstefna sem ég naut þeirra forréttinda að mega sitja. 30 ára stríðið, sem nefnt er eftir tímalengd þess, hófst í kjölfar mótmælenda-hreyfingarinnar sem við tilheyrum en þegar kaþólska kirkjan klofnaði brutust út átök á milli þeirra sem vildu segja sig úr lögum við Róm og þeirra sem vildu halda í þá trúarlegu og menningarlegu tengingu. Evrópa öll dróst inn í átökin og afleiðingar stríðsins, sem geisaði frá 1618 til 1648, voru víða slíkar að um helmingur íbúa lét lífið og í kjölfarið brutust út plágur sem lögðu heilu héröðin í auðn. Friðarsamningarnir sem þjóðverjar minntust voru samdir í borgunum tveimur, þar sem fulltrúar stríðandi fylkinga gátu ekki hugsað sér að vera í sömu borg á sama tíma, en með liprum milligöngumönnum og samningsvilja var undirritað friðarsamkomulag sem hélst. Borgirnar eru stoltar af þeirri arfleifð að vestfalíski friðurinn hafi komist þar á og friðarsamingurinn sjálfur er til sýnis í gamla ráðhúsinu í Münster. Hátíðarhöldunum var ekki einungis ætlað að halda á lofti minningu 30 ára stríðsins, heldur voru áminning til heimsbyggðarinnar um að friður er mögulegur og í raun eini málstaðurinn sem er þess virði að beita sér fyrir. Meðal framsögumanna á friðarráðstefnunni voru forstöðumaður Stockholm International Peace Research Institute, Dan Smith, og nóbelsfriðarverðlaunahafinn Leymah Gbowee frá Líberíu. Stockholm International Peace Research Institute hefur það verkefni að fylgjast með átökum og átakasvæðum í heiminum og koma með tillögur að lausnum þegar stofnanir á borð við Sameinuðu Þjóðirnar íhlutast. Í máli hans kom fram að 56 stríðsátök séu í heiminum í dag, aukning um 5 átakasvæði frá 2021, og að fjögur þessara átaka séu á þessu ári með yfir 10.000 dauðsföll, átökin í Úkraínu, Ísrael/Palestínu, Míanmar og í Nígeríu. Það sorglega er að eftir að kalda stríðinu lauk fækkaði átakasvæðum til muna, en þau hafa þrefaldast á þessari öld. Þá að nóbelsverðlaunahafanum, Leymah Gbowee, en hún ólst upp í Líberíu og þar, líkt og í Serbíu á sínum tíma, lifðu múslimar og kristnir sem nágrannar og vinir þegar hún var barn. Það var vissulega spenna á vettvangi stjórnmála og trúarleiðtoga en daglegt líf einkenndist ekki af spennu, rifjaði hún upp. Borgarastríðið braust út árið 1999 og var, eins og öll stríð skelfilegt, ekki síst fyrir almenna borgara – konur og börn – og fyrrum nágrannar og vinir bárust nú á banaspjótum. Grimmdin var slík, lýsti Leymah, að hermenn veðjuðu hvers kyns ófædd börn voru í barnshafandi konum sem þeir drápu og skáru upp til að athuga. Þegar hatur nær ákveðnum hæðum hverfur öll mennska. Þegar Leymah, ásamt öðrum konum, höfðu fengið nóg af átökum, af hatri, tóku þær sig saman til að mótmæla stríðinu, konur af báðum trúarhefðum, múslimar og kristnir hönd í hönd. Leymah Gbowee skipulagði hreyfinguna og var talskona hennar. Það sem byrjaði með sjö konum með hugsjón, varð að fjöldahreyfingu þar sem þúsundir kvenna buðu hermönnum byrginn, óvopnaðar, til að þvinga fram frið. Á hápunkti mótmælanna sat hún, ásamt fjölda kvenna, fyrir framan forsetahöllina og neitaði að færa sig fyrr en friðarviðræður hæfust á milli stríðandi fylkinga. Þegar hermenn komu úr forsetahöllinni og hótuðu henni valdbeitingu, hótaði hún á móti að afklæðast til að auka á niðurlæginguna. Gagnhótun hennar skilaði árangri og hún sat áfram, fullklædd og stríðandi fylkingar settust niður, sömdu vopnahlé og styrjöldin tók loks enda. 50.000 manns létust í átökunum. Í kjölfarið varð kona úr þessari hreyfingu forseti, Ellen Johnson Sirleaf, og var það í 12 ár eða fram til 2018 og Leymah Gbowee hefur síðan ferðast um heiminn og byggt upp kvennahreyfingar sem beita sér fyrir friði, þvert á trúarhefðir, meðal annars í Palestínu og Ísrael. Lykillinn að friði, segir Leymah, er að endurheimta mennskuna og þar skiptir trúin miklu máli. Leymah er kristin og notar bæn, söng og Biblíuna til að byggja brýr til annarra kvenna, þar á meðal múslima. Það hljómar í eyrum einhverra þverstæðukennt að trúin geti byggt brýr, þegar trú liggur að baki átökunum, en það er það ekki. Friður getur aldrei byggt á því að afneita því hver við erum, heldur er grundvöllur friðar að leggja áherslu á mennskuna, og það hvaðan við komum. Lykilforsenda hreyfingarinnar er að konur af ólíkri trú beiti sér fyrir sameiginlegum málstað, friði. Hugrakki nóbelsverðlaunahafinn frá Líberíu hafði það sem sín lokaorð á friðarráðstefnunni að „mennskan þurfi ávallt að vera í fyrirrúmi“, þegar „mennskan hverfur er voðinn vís“. <a href="https://www.youtube.com/watch?v=1lQYI8-v-wQ">watch on YouTube</a> Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Kalda stríðið Trúmál Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Þann 24. október síðastliðinn voru liðin 375 ár frá því að blóðugasta trúarstyrjöld sem Evrópa hafði þá upplifað lauk, 30 ára stríðið, með friðarsamningi sem undirritaður var í borgunum Münster og Osnabrück í Þýskalandi. Í tilefni þess var miðbær Münster fullur af ljósum og tónlist, friðarbók lá frammi í ráðhúsinu þar sem þúsundir undirrituðu friðarsáttmála, heiminum til handa, og í leikhúsinu fór fram friðarráðstefna sem ég naut þeirra forréttinda að mega sitja. 30 ára stríðið, sem nefnt er eftir tímalengd þess, hófst í kjölfar mótmælenda-hreyfingarinnar sem við tilheyrum en þegar kaþólska kirkjan klofnaði brutust út átök á milli þeirra sem vildu segja sig úr lögum við Róm og þeirra sem vildu halda í þá trúarlegu og menningarlegu tengingu. Evrópa öll dróst inn í átökin og afleiðingar stríðsins, sem geisaði frá 1618 til 1648, voru víða slíkar að um helmingur íbúa lét lífið og í kjölfarið brutust út plágur sem lögðu heilu héröðin í auðn. Friðarsamningarnir sem þjóðverjar minntust voru samdir í borgunum tveimur, þar sem fulltrúar stríðandi fylkinga gátu ekki hugsað sér að vera í sömu borg á sama tíma, en með liprum milligöngumönnum og samningsvilja var undirritað friðarsamkomulag sem hélst. Borgirnar eru stoltar af þeirri arfleifð að vestfalíski friðurinn hafi komist þar á og friðarsamingurinn sjálfur er til sýnis í gamla ráðhúsinu í Münster. Hátíðarhöldunum var ekki einungis ætlað að halda á lofti minningu 30 ára stríðsins, heldur voru áminning til heimsbyggðarinnar um að friður er mögulegur og í raun eini málstaðurinn sem er þess virði að beita sér fyrir. Meðal framsögumanna á friðarráðstefnunni voru forstöðumaður Stockholm International Peace Research Institute, Dan Smith, og nóbelsfriðarverðlaunahafinn Leymah Gbowee frá Líberíu. Stockholm International Peace Research Institute hefur það verkefni að fylgjast með átökum og átakasvæðum í heiminum og koma með tillögur að lausnum þegar stofnanir á borð við Sameinuðu Þjóðirnar íhlutast. Í máli hans kom fram að 56 stríðsátök séu í heiminum í dag, aukning um 5 átakasvæði frá 2021, og að fjögur þessara átaka séu á þessu ári með yfir 10.000 dauðsföll, átökin í Úkraínu, Ísrael/Palestínu, Míanmar og í Nígeríu. Það sorglega er að eftir að kalda stríðinu lauk fækkaði átakasvæðum til muna, en þau hafa þrefaldast á þessari öld. Þá að nóbelsverðlaunahafanum, Leymah Gbowee, en hún ólst upp í Líberíu og þar, líkt og í Serbíu á sínum tíma, lifðu múslimar og kristnir sem nágrannar og vinir þegar hún var barn. Það var vissulega spenna á vettvangi stjórnmála og trúarleiðtoga en daglegt líf einkenndist ekki af spennu, rifjaði hún upp. Borgarastríðið braust út árið 1999 og var, eins og öll stríð skelfilegt, ekki síst fyrir almenna borgara – konur og börn – og fyrrum nágrannar og vinir bárust nú á banaspjótum. Grimmdin var slík, lýsti Leymah, að hermenn veðjuðu hvers kyns ófædd börn voru í barnshafandi konum sem þeir drápu og skáru upp til að athuga. Þegar hatur nær ákveðnum hæðum hverfur öll mennska. Þegar Leymah, ásamt öðrum konum, höfðu fengið nóg af átökum, af hatri, tóku þær sig saman til að mótmæla stríðinu, konur af báðum trúarhefðum, múslimar og kristnir hönd í hönd. Leymah Gbowee skipulagði hreyfinguna og var talskona hennar. Það sem byrjaði með sjö konum með hugsjón, varð að fjöldahreyfingu þar sem þúsundir kvenna buðu hermönnum byrginn, óvopnaðar, til að þvinga fram frið. Á hápunkti mótmælanna sat hún, ásamt fjölda kvenna, fyrir framan forsetahöllina og neitaði að færa sig fyrr en friðarviðræður hæfust á milli stríðandi fylkinga. Þegar hermenn komu úr forsetahöllinni og hótuðu henni valdbeitingu, hótaði hún á móti að afklæðast til að auka á niðurlæginguna. Gagnhótun hennar skilaði árangri og hún sat áfram, fullklædd og stríðandi fylkingar settust niður, sömdu vopnahlé og styrjöldin tók loks enda. 50.000 manns létust í átökunum. Í kjölfarið varð kona úr þessari hreyfingu forseti, Ellen Johnson Sirleaf, og var það í 12 ár eða fram til 2018 og Leymah Gbowee hefur síðan ferðast um heiminn og byggt upp kvennahreyfingar sem beita sér fyrir friði, þvert á trúarhefðir, meðal annars í Palestínu og Ísrael. Lykillinn að friði, segir Leymah, er að endurheimta mennskuna og þar skiptir trúin miklu máli. Leymah er kristin og notar bæn, söng og Biblíuna til að byggja brýr til annarra kvenna, þar á meðal múslima. Það hljómar í eyrum einhverra þverstæðukennt að trúin geti byggt brýr, þegar trú liggur að baki átökunum, en það er það ekki. Friður getur aldrei byggt á því að afneita því hver við erum, heldur er grundvöllur friðar að leggja áherslu á mennskuna, og það hvaðan við komum. Lykilforsenda hreyfingarinnar er að konur af ólíkri trú beiti sér fyrir sameiginlegum málstað, friði. Hugrakki nóbelsverðlaunahafinn frá Líberíu hafði það sem sín lokaorð á friðarráðstefnunni að „mennskan þurfi ávallt að vera í fyrirrúmi“, þegar „mennskan hverfur er voðinn vís“. <a href="https://www.youtube.com/watch?v=1lQYI8-v-wQ">watch on YouTube</a> Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun