Þetta er fjórtánda vaxtahækkun peningastefnunefndarinnar í röð frá því að hún hóf vaxtahækkunarferli bankans á vormánuðum ársins 2021. Eftir vaxtahækkunina í morgun hafa meginvextir Seðlabankans ekki verið eins háir síðan í árslok 2009.
Í yfirlýsingu peningastefnunefndar í morgun er nefnt að verðbólgan hefur farið lækkandi. Framlag húsnæðisliðarins til verðbólgu minnkað, dregið hefur úr alþjóðlegum verðhækkunum og gengi krónunnar hækkað. Á mótu hafa hins vegar innlendar verðhækkanir reynst þrálátar og eru enn á breiðum grunni. Undirliggjandi verðbólga hefur því minnkað hægar en mæld verðbólga og var 6,7 prósent í júlí.
Þá bætir nefndin við að hagvöxtur hafi verið um 7 prósent á fyrsta fjórðungi og atvinnuleysi, sem mælist undir 3 prósent, er enn að minnka. Það sé því „töluverð spenna“ á vinnumarkaði og í þjóðarbúinu í heild þótt vísbendingar eru um að tekið sé að hægja á vexti efnahagsumsvifa.
Mikil óvissa var á meðal markaðsaðila hversu stórt skref peningastefnunefndin myndi taka að þessu sinni. Skiptar skoðanir voru á því hvort lækkandi verðbólga og kólnun á húsnæðismarkaði, ásamt vísbendingum um minnkandi einkaneyslu, væru nægjanlegt tilefni fyrir peningastefnunefnd Seðlabankans til að fara í minnstu mögulegu vaxtahækkun eftir þann harða tón sem hún sendi frá sér í lok maí.
Verðbólguhorfur til lengri tíma hafa lítið breyst þótt horfur til skamms tíma hafi batnað frá því í maí. Þá eru verðbólguvæntingar til lengri tíma vel yfir markmiði.
Naumur meirihluti markaðsaðila vænti þess, samkvæmt könnun Innherja fyrir helgi, að vextir bankans yrðu hækkaðir um 25 punkta á á meðan aðrir töldu að hann ætti engra annarra kosta völ en að ráðast í 50 punkta hækkun með hliðsjón af óbreyttu verðbólguálagi og mikilvægi þess að ná upp raunstýrivöxtum.
Í rökstuðningi peningastefnunefndar fyrir því að ráðast í 50 punkta hækkun – hún kemur kjölfar 125 punkta hækkunar í lok maímánaðar – er vísað til þess að verðbólguhorfur til lengri tíma hafi lítið breyst þótt horfur til skamms tíma hafi batnað frá því í maí. Þá eru verðbólguvæntingar til lengri tíma vel yfir 2,5 prósenta markmiði. „Því er enn hætta á að verðbólga reynist þrálát,“ að sögn nefndarinnar, sem bætir við í lokin:
„Í ljósi þess er nauðsynlegt að herða taumhald peningastefnunnar enn frekar. Einkum er mikilvægt að koma í veg fyrir víxlverkun hækkandi launa og verðlags. Vísbendingar eru um að áhrif vaxtahækkana undanfarin misseri séu að koma skýrar fram og mun peningastefnan á næstunni ráðast af þróun efnahagsumsvifa, verðbólgu og verðbólguvæntinga.“
Verðbólgan hefur komið niður í sumar – tólf mánaða verðbólgan hefur farið úr 10,2 prósentum í 7,6 prósent – og þá virðist húsnæðismarkaðurinn vera botnfrosinn. Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu lækkaði um 1,1 prósent milli mánaða í júní og um 0,8 prósent í júlí. Árshækkun vísitölunnar er þannig komin niður í 0,8 prósent og hefur ekki verið lægri síðan í ársbyrjun 2011.
Í könnun Innherja kom fram í rökstuðningi þeirra sem mátti flokka sem vaxtahauka, og spáðu fyrir um 50 punkta hækkun, að stutt væri í viðræður við um nýja kjarasamninga þar sem forystufólk verkalýðsfélaganna hefði haft uppi stór orð um miklar launahækkanir.
„Og á meðan hér er ekkert atvinnuleysi þá er líklegt að laun haldi áfram að hækka með tilheyrandi verðlagshækkunum í kjölfarið. Við erum því miður að eiga við víxlverkun launa og verðlags sem verður sársaukafullt að stöðva,“ sagði einn vaxtahaukur.
Peningastefnunefndin hafi verið harðorð á síðasta fundi í maí og gefið skýr skilaboð sem hún yrði að standa við. Að öðrum kosti myndi hún „líta mjög kjánalega út,“ nefndi einn þáttakandi sem átti von á 50 punkta hækkun, og hélt áfram:
„Eina breytingin frá síðasta fundi er að verðbólgan hefur komið heldur hraðar niður en búist var við og Seðlabankinn mun því bara þurfa að hækka vexti um 50 punkta og ætti það að vera hans síðasta vaxtabreyting í þessu vaxtahækkunarferli. En það er að því gefnu að verðbólgan haldi áfram að hjaðna og Seðlabankinn sjái þannig raunstýrivextina hækka áfram í haust sem er nauðsynlegt til að hægja á ofhitnun í hagkerfinu. Vaxtamunur við útlönd hefur í rauninni verið að minnka frá síðasta fundi og langtímaraunvextir hér eru þeir sömu og í Bandaríkjunum sem gengur ekki upp. Langtímaverðbólguvæntingar eru enn vel yfir markmiði Seðlabankans og fimm ára framvirkar verðbólguvæntingar til fimm ára eru jafnframt að gefa til kynna að markaðurinn hafi ekki trú á því að verðbólgan náist neitt í markmið jafnvel þó horft sé nokkur ár fram í tímann.“
