Þetta er ekki hjálplegt, Ásgeir Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 9. júní 2023 08:30 „Atvinnurekendur verða að taka ábyrgð á því sem þeir gera.. það liggur fyrir að fyrirtækin hafa verið mjög dugleg að velta kostnaði út í verðlag... Það þýðir ekki að skrifa undir kjarasamninga og hækka verðið daginn eftir...“ sagði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri í vikunni. Þessum ummælum fagnaði BHM, enda höfum við lengi kallað eftir því að forystufólk peningastefnunnar tali um ábyrgð fyrirtækjanna á verðlagi. Líkt og Christine Lagarde, seðlabankastjóri Evrópu hefur gert og Andrew Bailey hjá Seðlabanka Bretlands. „Hrós til Seðlabankans “ hétu enda fyrstu drög þessarar greinar. Titlinum var hins vegar snarlega breytt eftir útspil seðlabankastjóra í viðtali í Morgunblaðinu í vikunni. Þar sneri hann hraustlega við blaðinu og varpaði ábyrgðinni á verðbólgunni nær alfarið á verkalýðshreyfinguna. Hreyfingu sem hann virðist telja óábyrga og vinna gegn hagsmunum almennings. Málflutningur af þessu tagi drepur á dreif allri málefnanlegri umfjöllun um flókið samspil efnahags- og kjaramála, sérstaklega í ljósi þess hver talar. Þar að auki bera ummælin vott um vanvirðingu gagnvart því góða fólki sem starfar hjá verkalýðshreyfingunni. Það er ekki hjálplegt, hvorki fyrir Seðlabankann né hagkerfið í heild sinni. Óbærilegar einfaldanir um verðmyndun og vexti Úr viðtali við Seðlabankastjóra: „Fólk spyr: Af hverju eru stýrivextir á Íslandi hærri en annars staðar? Þá þarf að spyrja á móti: Af hverju eru laun á Íslandi að hækka helmingi meira en annars staðar? Það eru tengsl þarna á milli. Vextir á Íslandi eru helmingi hærri en annars staðar vegna þess að nafnlaunahækkanir eru helmingi meiri en annars staðar. Þetta er ekkert flókið.“… Og þú heldur að þau skilji þetta núna (verkalýðshreyfingin)? „Ég á von á því.“ Þessi einföldun á samhengi verðmyndunar og vaxta vekur furðu og er um margt óbærileg. Launahækkanir eru vissulega líklegar til að rata í verðlag á tímum framleiðsluspennu og hárra verðbólguvæntinga. Um það er engum blöðum að fletta. Seðlabankastjóri skautar hér hins vegar fram hjá þeirri staðreynd að verðbólguþrýstingur undanfarið hefur að miklu leyti verið drifinn áfram af innfluttri verðbólgu, auknu peningamagni í umferð, vaxtalækkunum, sparnaði í kjölfar heimsfaraldurs og ósjálfbærum margföldum hagvexti á við önnur lönd. Verðbólgan hefur einnig verið hagnaðardrifin. Þessi verðbólguþrýstingur hefur myndast nær óháð niðurstöðum kjarasamninga. Launahækkanir þær sem samið var um á liðnum vetri voru að mestu viðbragð við miklum hagvexti. Laun hafa þá almennt hækkað meira hér á landi síðasta áratug vegna þess að hér hefur hagvöxtur verið meiri en í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Þetta veit seðlabankastjóri og einnig að launahækkanir leika minna hlutverk í verðlagsþróun og vaxtahækkunum nú um stundir en hann lætur í veðri vaka. Í raun virðist sem launahækkanirnar séu ekki sérlega íþyngjandi fyrir fyrirtækin hvað sem verðákvörðunum líður. Verðmætasköpun á vinnustund jókst um 8% milli fyrsta ársfjórðungs áranna 2022 og 2023, nokkurn veginn í takt við hækkun launavísitölunnar. Stöðugleikinn og verkalýðshreyfingin Verkalýðshreyfingin og metþátttaka launafólks í verkalýðsfélögum varð ekki til í tómarúmi heldur er hún að miklu leyti afleiðing af óstöðugu auðlindadrifnu hagkerfi. Það er ómálefnanlegt af seðlabankastjóra að tala eins og óstöðugleikann megi rekja til skammsýnnar verkalýðshreyfingar og fákunnandi forystufólks hennar. Ísland er lítið, opið hagkerfi sem er óstöðugt í eðli sínu. Hagkerfið hefur takmarkaða framleiðslugetu og er mjög háð innflutningsverðlagi, gengissveiflum og samspili framboðs og eftirspurnar á heimsvísu. Tíðar og djúpar hagsveiflur ráðast mest af afkomu einhæfra og fárra auðlindadrifinna útflutningsatvinnuvega. Verðstýringar, tollar og önnur ríkisafskipti eru iðulega meiri í litlum hagkerfum en stórum. Þetta magnar alla jafna upp verðsveiflur. Þessu þarf að halda til haga í allri umræðu um stöðugleika og ábyrgð á verðlagi. Tökum vandmeðfarin samtöl á sameiginlegum vettvangi Innan árs munu rúmlega hundrað stéttarfélög innan og utan heildarsamtaka launafólks ganga til samninga. Viðmið samningsaðila um svigrúm verður fyrst og fremst hagvaxtarspáin, verðbólgustig og verðbólguvæntingar. Markmiðið launafólks verður það sama og áður, að fanga réttmætan hlut í hagvextinum og tryggja raunlaunahækkanir. Ekkert viðmið hefur verið sett um 2,5% launahækkanir, hvað sem skoðunum seðlabankastjóra líður. Sameiginleg markmið aðila vinnumarkaðar, stjórnvalda og Seðlabanka verða vonandi kjarasamningsviðræður sem byggja á trausti og málefnalegum skoðanaskiptum. Það er ekki hjálplegt þegar seðlabankastjóri ruglar umræðuna með óvarlegum fullyrðingum eins og hann hefur nú gert. Vandmeðfarin samtöl sem eiga heima á sameiginlegum vettvangi en ekki í fjölmiðlum. Tölum endilega opinskátt um framleiðni, laun, verðbólgu og svigrúm, en hlífum almenningi við hálfkveðnum vísum, neikvæðni og bölsýni. Nóg er um slíkt í íslensku samfélagi. Höfundur er formaður BHM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Seðlabankinn Kolbrún Halldórsdóttir Mest lesið Blóðugar afleiðingar lyga Hjörvar Sigurðsson Skoðun Hinsegin samfélagið á heimili í Hafnarfirði Valdimar Víðisson Skoðun Alvöru fjárlög fyrir venjulegt fólk Þórður Snær Júlíusson Skoðun Hafa börn frjálsan vilja? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Berklar, Krakk og Rough Sleep Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Hvar er textinn? Sigurlín Margrét Sigurðardóttir Skoðun Áhrif Vesturlanda og vöxtur Kína Jón Sigurgeirsson Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson Skoðun Rétturinn til að verða bergnuminn Dofri Hermannsson Skoðun Dagur sjálfsvígsforvarna – tryggjum raunverulegt aðgengi að sálfræðimeðferð Pétur Maack Þorsteinsson Skoðun Skoðun Skoðun Jafnréttisstofa í 25 ár: Er þetta ekki komið? skrifar Skoðun Hvar er textinn? Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Berklar, Krakk og Rough Sleep Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Blóðugar afleiðingar lyga Hjörvar Sigurðsson skrifar Skoðun Hinsegin samfélagið á heimili í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Áhrif Vesturlanda og vöxtur Kína Jón Sigurgeirsson skrifar Skoðun Alvöru fjárlög fyrir venjulegt fólk Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Hafa börn frjálsan vilja? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Dagur sjálfsvígsforvarna – tryggjum raunverulegt aðgengi að sálfræðimeðferð Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvers vegna halda Íslendingar með Dönum? Júlíus Valsson skrifar Skoðun Hvað varð um þinn minnsta bróður? Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til að verða bergnuminn Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Þriðja leiðin í námsmati stuðlar að snemmtækri íhlutun Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna Alma D. Möller skrifar Skoðun Hækkun skrásetningargjalds – Segjum sannleikann Eiríkur Kúld Viktorsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur sjálfsvígsforvarnardagur – mikilvægi samtals og samkenndar Ellen Calmon skrifar Skoðun Hvaða módel ertu? Heiðdís Geirsdóttir skrifar Skoðun Tilgáta um brjálsemi þjóðarleiðtoga Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Blóðbað í Súdan: Framtíðarannáll? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Á að hita upp allan Faxaflóann? Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Á tímamótum: Sameinuðu þjóðirnar í 80 ár Vala Karen Viðarsdóttir,Védís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Borgar sig að vanmeta menntun? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Samfylkingin hækkar gjöld á háskólanema Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötnin eru hjartsláttur fjarðarins Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Lygin um flóttamenn á Íslandi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Mismunun skýrir aukningu erlendra fanga Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Farsæld barna í fyrirrúmi Bragi Bjarnason skrifar Sjá meira
„Atvinnurekendur verða að taka ábyrgð á því sem þeir gera.. það liggur fyrir að fyrirtækin hafa verið mjög dugleg að velta kostnaði út í verðlag... Það þýðir ekki að skrifa undir kjarasamninga og hækka verðið daginn eftir...“ sagði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri í vikunni. Þessum ummælum fagnaði BHM, enda höfum við lengi kallað eftir því að forystufólk peningastefnunnar tali um ábyrgð fyrirtækjanna á verðlagi. Líkt og Christine Lagarde, seðlabankastjóri Evrópu hefur gert og Andrew Bailey hjá Seðlabanka Bretlands. „Hrós til Seðlabankans “ hétu enda fyrstu drög þessarar greinar. Titlinum var hins vegar snarlega breytt eftir útspil seðlabankastjóra í viðtali í Morgunblaðinu í vikunni. Þar sneri hann hraustlega við blaðinu og varpaði ábyrgðinni á verðbólgunni nær alfarið á verkalýðshreyfinguna. Hreyfingu sem hann virðist telja óábyrga og vinna gegn hagsmunum almennings. Málflutningur af þessu tagi drepur á dreif allri málefnanlegri umfjöllun um flókið samspil efnahags- og kjaramála, sérstaklega í ljósi þess hver talar. Þar að auki bera ummælin vott um vanvirðingu gagnvart því góða fólki sem starfar hjá verkalýðshreyfingunni. Það er ekki hjálplegt, hvorki fyrir Seðlabankann né hagkerfið í heild sinni. Óbærilegar einfaldanir um verðmyndun og vexti Úr viðtali við Seðlabankastjóra: „Fólk spyr: Af hverju eru stýrivextir á Íslandi hærri en annars staðar? Þá þarf að spyrja á móti: Af hverju eru laun á Íslandi að hækka helmingi meira en annars staðar? Það eru tengsl þarna á milli. Vextir á Íslandi eru helmingi hærri en annars staðar vegna þess að nafnlaunahækkanir eru helmingi meiri en annars staðar. Þetta er ekkert flókið.“… Og þú heldur að þau skilji þetta núna (verkalýðshreyfingin)? „Ég á von á því.“ Þessi einföldun á samhengi verðmyndunar og vaxta vekur furðu og er um margt óbærileg. Launahækkanir eru vissulega líklegar til að rata í verðlag á tímum framleiðsluspennu og hárra verðbólguvæntinga. Um það er engum blöðum að fletta. Seðlabankastjóri skautar hér hins vegar fram hjá þeirri staðreynd að verðbólguþrýstingur undanfarið hefur að miklu leyti verið drifinn áfram af innfluttri verðbólgu, auknu peningamagni í umferð, vaxtalækkunum, sparnaði í kjölfar heimsfaraldurs og ósjálfbærum margföldum hagvexti á við önnur lönd. Verðbólgan hefur einnig verið hagnaðardrifin. Þessi verðbólguþrýstingur hefur myndast nær óháð niðurstöðum kjarasamninga. Launahækkanir þær sem samið var um á liðnum vetri voru að mestu viðbragð við miklum hagvexti. Laun hafa þá almennt hækkað meira hér á landi síðasta áratug vegna þess að hér hefur hagvöxtur verið meiri en í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Þetta veit seðlabankastjóri og einnig að launahækkanir leika minna hlutverk í verðlagsþróun og vaxtahækkunum nú um stundir en hann lætur í veðri vaka. Í raun virðist sem launahækkanirnar séu ekki sérlega íþyngjandi fyrir fyrirtækin hvað sem verðákvörðunum líður. Verðmætasköpun á vinnustund jókst um 8% milli fyrsta ársfjórðungs áranna 2022 og 2023, nokkurn veginn í takt við hækkun launavísitölunnar. Stöðugleikinn og verkalýðshreyfingin Verkalýðshreyfingin og metþátttaka launafólks í verkalýðsfélögum varð ekki til í tómarúmi heldur er hún að miklu leyti afleiðing af óstöðugu auðlindadrifnu hagkerfi. Það er ómálefnanlegt af seðlabankastjóra að tala eins og óstöðugleikann megi rekja til skammsýnnar verkalýðshreyfingar og fákunnandi forystufólks hennar. Ísland er lítið, opið hagkerfi sem er óstöðugt í eðli sínu. Hagkerfið hefur takmarkaða framleiðslugetu og er mjög háð innflutningsverðlagi, gengissveiflum og samspili framboðs og eftirspurnar á heimsvísu. Tíðar og djúpar hagsveiflur ráðast mest af afkomu einhæfra og fárra auðlindadrifinna útflutningsatvinnuvega. Verðstýringar, tollar og önnur ríkisafskipti eru iðulega meiri í litlum hagkerfum en stórum. Þetta magnar alla jafna upp verðsveiflur. Þessu þarf að halda til haga í allri umræðu um stöðugleika og ábyrgð á verðlagi. Tökum vandmeðfarin samtöl á sameiginlegum vettvangi Innan árs munu rúmlega hundrað stéttarfélög innan og utan heildarsamtaka launafólks ganga til samninga. Viðmið samningsaðila um svigrúm verður fyrst og fremst hagvaxtarspáin, verðbólgustig og verðbólguvæntingar. Markmiðið launafólks verður það sama og áður, að fanga réttmætan hlut í hagvextinum og tryggja raunlaunahækkanir. Ekkert viðmið hefur verið sett um 2,5% launahækkanir, hvað sem skoðunum seðlabankastjóra líður. Sameiginleg markmið aðila vinnumarkaðar, stjórnvalda og Seðlabanka verða vonandi kjarasamningsviðræður sem byggja á trausti og málefnalegum skoðanaskiptum. Það er ekki hjálplegt þegar seðlabankastjóri ruglar umræðuna með óvarlegum fullyrðingum eins og hann hefur nú gert. Vandmeðfarin samtöl sem eiga heima á sameiginlegum vettvangi en ekki í fjölmiðlum. Tölum endilega opinskátt um framleiðni, laun, verðbólgu og svigrúm, en hlífum almenningi við hálfkveðnum vísum, neikvæðni og bölsýni. Nóg er um slíkt í íslensku samfélagi. Höfundur er formaður BHM.
Dagur sjálfsvígsforvarna – tryggjum raunverulegt aðgengi að sálfræðimeðferð Pétur Maack Þorsteinsson Skoðun
Skoðun Dagur sjálfsvígsforvarna – tryggjum raunverulegt aðgengi að sálfræðimeðferð Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur sjálfsvígsforvarnardagur – mikilvægi samtals og samkenndar Ellen Calmon skrifar
Skoðun Sparnaðartillögur á kostnað atvinnulausra Finnbjörn A Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Atvinnustefna þarf líka að fjalla um rótgrónar atvinnugreinar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Aðgerðaáætlun í menntamálum ekki markviss Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Hermína Gunnþórsdóttir skrifar
Dagur sjálfsvígsforvarna – tryggjum raunverulegt aðgengi að sálfræðimeðferð Pétur Maack Þorsteinsson Skoðun