Hafa BHM, fjármálaráðuneytið og Seðlabankinn öll rangt fyrir sér? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar 2. júní 2023 07:01 Undanfarið hafa Samtök iðnaðarins (SI) farið mikinn í fjölmiðlum um meinta bága stöðu í byggingariðnaði. Er spjótunum helst beint að lækkun á endurgreiðsluhlutfalli virðisaukaskatts til byggingaraðila í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar. Þessi vegferð verður að teljast eðlilegt viðbragð af hálfu SI enda töluverðir fjárhagslegir hagsmunir í húfi. Námu endurgreiðslur til byggingaraðila ásamt COVID-útvíkkunum t.a.m. alls um 70 milljörðum króna á árunum 2015-2021. Sitt sýnist þó hverjum um aðferðafræðina. Samtökin hafa dregið trúverðugleika BHM og fjármálaráðuneytisins í efa opinberlega og sagt að lækkun endurgreiðslna verði að fullu velt út í verðlag húsnæðis. BHM, fjármálaráðuneytið og Seðlabankinn eiga það nefnilega sameiginlegt að hafa fjallað um mikla framlegð í byggingariðnaði undanfarið. Greining sem SI telur ranga eins og kom fram í Viðskiptablaðinu síðustu helgi undir yfirskriftinni „Fjármálaráðuneytið falli í sömu gildru og BHM“.Þessari fullyrðingu hafnar BHM alfarið. Framlegð af sölu húsnæðis er með hæsta móti nú um stundir Í umsögn BHM, í greiningu BHM, í riti fjármálastöðugleikanefndar og í grein fjármálaráðherra í Morgunblaðinu er fjallað um framlegð af sölu nýbygginga með samanburði verðvísitalna og byggingavísitölu. Ályktun allra aðila er á sömu leið. Framlegð af sölu nýbygginga og arðsemi hefur verið með hæsta móti í sögulegu tilliti. SI hafa hins vegar réttilega bent á að skekkja er í mælingu verðþátta í byggingarvísitölunni og því sé óvissa í matinu. Raunar kveða samtökin fastar að orði en svo og segja ályktanir BHM, fjármálaráðuneytis og Seðlabankans rangar og ómarktæktar fyrir vikið. Verður það að teljast afar ólíklegt enda er skekkja í mælingu byggingarvísitölunnar nokkuð samkvæm yfir tíma. Ályktunin um mikla arðsemi í sögulegu tilliti og breytingu í arðsemi milli tímabila er því líklega rétt. Í grein fjármálaráðherra var leiðrétt að hluta fyrir þessari skekkju með því að bæta fjármagnskostnaði við. Það bendir til að arðsemi af sölu nýbygginga hafi verið hlutfallslega meiri síðustu tvö ár samanborið við fyrri ár, vegna lágs vaxtastigs í sögulegu tilliti. SI hafa aftur á móti bent á að hagnaður sem hlutfall af veltu sé ekki óeðlilega mikill í sögulegu samhengi. Sá mælikvarði á arðsemi og framlegð er þó líklega bjagaður nú um stundir vegna mikilla umsvifa í uppbyggingu húsnæðis. Byggingaiðnaður hefur verið nær þrefalt arðbærari en aðrar greinar Á árunum 2015-2021 var arðsemi eigin fjár í byggingariðnaði nær þreföld á við aðrar greinar viðskiptahagkerfisins eða 26% á ársgrundvelli að meðaltali samanborið við 10% í öðrum greinum. Samkvæmt framleiðsluuppgjöri Hagstofu Íslands var rekstrarafgangur í greininni nær 80 milljarðar króna á árinu 2022 og hafði aukist um 40% frá árinu 2021. Velta í byggingu húsnæðis jókst jafnframt um 40% á fyrstu tveimur mánuðum ársins 2023 samanborið við 2022. Hlutfall lausra starfa bendir þá til að byggingaiðnaður sé sú grein sem býr við hvað mesta framleiðsluspennu af öllum atvinnugreinum. Við þessar aðstæður er fyrirséð að skattalegar ívilnanir tilfærist hlutfallslega mikið í hagnað greinarinnar og hafi hverfandi áhrif á umsvif eða verðlagningu til kaupenda. Velta má fyrir sér hvort niðurgreiðsla virðisaukaskatts sé réttlætanleg ráðstöfun á skattfé almennings við þessar aðstæður. Um þetta var ítarlega fjallað í minnisblaði fjármálaráðuneytisins til efnahags- og viðskiptanefndar. Pólítískur ómöguleiki ríkisstjórnarinnar Gangi hagvaxtarspár fyrir árið 2023 og 2024 eftir mun hagvöxtur verða nær þrisvar sinnum meiri en á evrusvæðinu. Veigamiklar þensluaukandi ráðstafanir í ríkisfjármálum munu verða verðbólguvaldandi við þessar aðstæður. Ríkisstjórnin þarf að beita opinberum fjármálum markvisst en það mun reynast flókið mál á verðbólgutímum. Frá verkalýðshreyfingunni heyrist nú ákall um aukna tekjuöflun á sama tíma og kaupmáttur ráðstöfunartekna skal varinn. Frá atvinnulífinu heyrist krafa um niðurskurð en almenningur kallar eftir varðveislu velferðarkerfisins. Veigamiklar ráðstafanir á tekju- og gjaldahlið eru pólítiskur ómöguleiki við þessar aðstæður enda fyrirséð að þær kosti skerðingu í kaupmætti ráðstöfunartekna til skamms tíma. Eitthvað þarf þó að gefa eftir og í ljósi þess hefur BHM lagt til að dregið sé úr stuðningi við atvinnugreinar í þenslu. Er það sársaukaminni leið en flestar. Stóri vandinn á húsnæðismarkaði er fólksfjölgunin Að mati BHM skal aðeins beita ívilnunum í skattkerfinu ef ábati skattgreiðenda er meiri en kostnaður. Það getur átt við þegar þjóðhagslega mikilvæg atvinnugrein getur ekki starfað við markaðsforsendur, við aðstæður markaðsbrests. Ekki er að sjá að þessar aðstæður eigi við nú um stundir í byggingariðnaði. Aðfluttir umfram brottflutta voru 10 þúsund á síðasta ári og ekkert lát virðist vera á innflutningi vinnuafls. Haldi þessi ósjálfbæra fólksfjöldaþróun áfram verður skortur á húsnæði viðvarandi vandamál framvegis og arðsemi í byggingariðnaði há. Þetta er stóri vandinn fram undan. Hann verður aðeins leystur með fjölþættum aðgerðum á framboðs- og eftirspurnarhlið og með mótun atvinnustefnu. Skattalegar ívilnanir sem eingöngu fita fyrirtæki í fákeppnisstöðu munu duga skammt þó svo þær geti verið hluti af lausninni við ákveðin skilyrði. Höfundur er hagfræðingur BHM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal Skoðun Skoðun Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Forseti sem gefur kjark og von Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson skrifar Skoðun Offita er langvinnur sjúkdómur Hópur fólks í stjórn Félags fagfólks um offitu skrifar Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson skrifar Skoðun Mynda þurfti ríkisstjórn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir skrifar Skoðun Nýsköpun er svarið Nótt Thorberg skrifar Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Lokað á börn í vanda Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson skrifar Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Forsetaframbjóðandi með sömu tölu og Jesú Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Sjá meira
Undanfarið hafa Samtök iðnaðarins (SI) farið mikinn í fjölmiðlum um meinta bága stöðu í byggingariðnaði. Er spjótunum helst beint að lækkun á endurgreiðsluhlutfalli virðisaukaskatts til byggingaraðila í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar. Þessi vegferð verður að teljast eðlilegt viðbragð af hálfu SI enda töluverðir fjárhagslegir hagsmunir í húfi. Námu endurgreiðslur til byggingaraðila ásamt COVID-útvíkkunum t.a.m. alls um 70 milljörðum króna á árunum 2015-2021. Sitt sýnist þó hverjum um aðferðafræðina. Samtökin hafa dregið trúverðugleika BHM og fjármálaráðuneytisins í efa opinberlega og sagt að lækkun endurgreiðslna verði að fullu velt út í verðlag húsnæðis. BHM, fjármálaráðuneytið og Seðlabankinn eiga það nefnilega sameiginlegt að hafa fjallað um mikla framlegð í byggingariðnaði undanfarið. Greining sem SI telur ranga eins og kom fram í Viðskiptablaðinu síðustu helgi undir yfirskriftinni „Fjármálaráðuneytið falli í sömu gildru og BHM“.Þessari fullyrðingu hafnar BHM alfarið. Framlegð af sölu húsnæðis er með hæsta móti nú um stundir Í umsögn BHM, í greiningu BHM, í riti fjármálastöðugleikanefndar og í grein fjármálaráðherra í Morgunblaðinu er fjallað um framlegð af sölu nýbygginga með samanburði verðvísitalna og byggingavísitölu. Ályktun allra aðila er á sömu leið. Framlegð af sölu nýbygginga og arðsemi hefur verið með hæsta móti í sögulegu tilliti. SI hafa hins vegar réttilega bent á að skekkja er í mælingu verðþátta í byggingarvísitölunni og því sé óvissa í matinu. Raunar kveða samtökin fastar að orði en svo og segja ályktanir BHM, fjármálaráðuneytis og Seðlabankans rangar og ómarktæktar fyrir vikið. Verður það að teljast afar ólíklegt enda er skekkja í mælingu byggingarvísitölunnar nokkuð samkvæm yfir tíma. Ályktunin um mikla arðsemi í sögulegu tilliti og breytingu í arðsemi milli tímabila er því líklega rétt. Í grein fjármálaráðherra var leiðrétt að hluta fyrir þessari skekkju með því að bæta fjármagnskostnaði við. Það bendir til að arðsemi af sölu nýbygginga hafi verið hlutfallslega meiri síðustu tvö ár samanborið við fyrri ár, vegna lágs vaxtastigs í sögulegu tilliti. SI hafa aftur á móti bent á að hagnaður sem hlutfall af veltu sé ekki óeðlilega mikill í sögulegu samhengi. Sá mælikvarði á arðsemi og framlegð er þó líklega bjagaður nú um stundir vegna mikilla umsvifa í uppbyggingu húsnæðis. Byggingaiðnaður hefur verið nær þrefalt arðbærari en aðrar greinar Á árunum 2015-2021 var arðsemi eigin fjár í byggingariðnaði nær þreföld á við aðrar greinar viðskiptahagkerfisins eða 26% á ársgrundvelli að meðaltali samanborið við 10% í öðrum greinum. Samkvæmt framleiðsluuppgjöri Hagstofu Íslands var rekstrarafgangur í greininni nær 80 milljarðar króna á árinu 2022 og hafði aukist um 40% frá árinu 2021. Velta í byggingu húsnæðis jókst jafnframt um 40% á fyrstu tveimur mánuðum ársins 2023 samanborið við 2022. Hlutfall lausra starfa bendir þá til að byggingaiðnaður sé sú grein sem býr við hvað mesta framleiðsluspennu af öllum atvinnugreinum. Við þessar aðstæður er fyrirséð að skattalegar ívilnanir tilfærist hlutfallslega mikið í hagnað greinarinnar og hafi hverfandi áhrif á umsvif eða verðlagningu til kaupenda. Velta má fyrir sér hvort niðurgreiðsla virðisaukaskatts sé réttlætanleg ráðstöfun á skattfé almennings við þessar aðstæður. Um þetta var ítarlega fjallað í minnisblaði fjármálaráðuneytisins til efnahags- og viðskiptanefndar. Pólítískur ómöguleiki ríkisstjórnarinnar Gangi hagvaxtarspár fyrir árið 2023 og 2024 eftir mun hagvöxtur verða nær þrisvar sinnum meiri en á evrusvæðinu. Veigamiklar þensluaukandi ráðstafanir í ríkisfjármálum munu verða verðbólguvaldandi við þessar aðstæður. Ríkisstjórnin þarf að beita opinberum fjármálum markvisst en það mun reynast flókið mál á verðbólgutímum. Frá verkalýðshreyfingunni heyrist nú ákall um aukna tekjuöflun á sama tíma og kaupmáttur ráðstöfunartekna skal varinn. Frá atvinnulífinu heyrist krafa um niðurskurð en almenningur kallar eftir varðveislu velferðarkerfisins. Veigamiklar ráðstafanir á tekju- og gjaldahlið eru pólítiskur ómöguleiki við þessar aðstæður enda fyrirséð að þær kosti skerðingu í kaupmætti ráðstöfunartekna til skamms tíma. Eitthvað þarf þó að gefa eftir og í ljósi þess hefur BHM lagt til að dregið sé úr stuðningi við atvinnugreinar í þenslu. Er það sársaukaminni leið en flestar. Stóri vandinn á húsnæðismarkaði er fólksfjölgunin Að mati BHM skal aðeins beita ívilnunum í skattkerfinu ef ábati skattgreiðenda er meiri en kostnaður. Það getur átt við þegar þjóðhagslega mikilvæg atvinnugrein getur ekki starfað við markaðsforsendur, við aðstæður markaðsbrests. Ekki er að sjá að þessar aðstæður eigi við nú um stundir í byggingariðnaði. Aðfluttir umfram brottflutta voru 10 þúsund á síðasta ári og ekkert lát virðist vera á innflutningi vinnuafls. Haldi þessi ósjálfbæra fólksfjöldaþróun áfram verður skortur á húsnæði viðvarandi vandamál framvegis og arðsemi í byggingariðnaði há. Þetta er stóri vandinn fram undan. Hann verður aðeins leystur með fjölþættum aðgerðum á framboðs- og eftirspurnarhlið og með mótun atvinnustefnu. Skattalegar ívilnanir sem eingöngu fita fyrirtæki í fákeppnisstöðu munu duga skammt þó svo þær geti verið hluti af lausninni við ákveðin skilyrði. Höfundur er hagfræðingur BHM.
Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar
Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar