Strandveiðar án kvóta Magnús Jónsson skrifar 30. maí 2023 15:01 Eins og kunnugt er gaf matvælaráðherra út þá yfirlýsingu í upphafi ferils síns sem ráðherra sjávarútvegsins, að hún vildi með skipun stærstu nefndar sögunnar undir merki “Auðlindin okkar” stuðla að meiri samfélagslegri sátt um alla umgjörð sjávarútvegsins. Hingað til hefur ekki náðst mikill árangur í þessu hjá ráðherra. Þvert á móti hefur henni tekist að skapa úlfúð og deilur meðal smábátasjómann um flest þau mál sem hún hefur lagt fram. Nægir þar að nefna frumvarp um veiðistjórn grásleppu og frumvarp um svokallaða aflvísa þar sem auka á togveiðiheimildir í nafni umhverfisverndar upp í fjörur víða um land. Síðast en ekki síst lagði ráðherra nýlega fram frumvarp um svæðaskiptingu strandveiða, þar sem landshlutum, útgerðarstöðum umhverfis landið sem og útgerðum smábáta er att saman með því að hverfa til fyrirkomulags við strandveiðar sem var við líði fyrir 2018 og flestir voru sammála um að væri óhagkvæmt,og hættulegt. Skemmdarverk á strandveiðikerfinu Það er umhugsunarefni að á sama tíma og meira en 70% þjóðarinnar sem og landsfundur VG frá sl. vetri, vill efla strandveiðar stórlega gengur ráðherra VG þvert gegn þessum vilja bæði þjóðarinnar og sinna eigin flokksmanna og hyggst fremja skemmdarverk á því fyrirkomulagi við strandveiðar sem góð sátt var um meðal langflestra smábátasjómanna. Fyrirkomulag sem var lögbundið 2018, þ.e. allt að 12 veiðidagar á mánuði fjóra mánaði á ári með stífum takmörkunum á ýmsum sviðum. En því miður var í lögin settur fyrirvari um kvóta á heildarafla alls flotans og stöðvunarskyldu Fiskistofu á veiðum, færi heildarafli yfir tiltekið magn. Magn sem sagt er ákveðið í nafni vísinda en sem í reynd hefur sáralítið með náttúruvísindi að gera eins og ég hef lært þau. Vísindi sem að allmiklu leyti byggist á tilgátum og tölfræði sem fáir sem koma nálægt fiskveiðum hafa trú á. Er því rétt að skoða vísindalegar forsendur fyrir heildarkvóta á strandveiðar. Gagnrýniskýrsla frá 2002 og reynslan síðan Fyrir rúmum tveimur áratugum fékk þáverandi sjávaútvegsráðherra Árni M. Matthiesen fiskifræðinginn Tuma Tómasson skólastjóra sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna til að gera úttekt á aðferðum og rannsóknaárangri Hafrannsóknarstofnunar. Kom skýrslan“Fagleg gagnrýni á stofnmat og veiðiráðgjöf Hafrannóknastofnunarinnar” útárið 2002. Af einhverjum ástæðum fékk þessi skýrsla litla umfjöllun og hafði ég lengi á tilfinningunni að henni hefði verið stungið ofan í skúffu í ráðuneytinu, henni læst og lyklinum hent. En nú hef ég fundið hana á gagnalista “Auðlindarinnar okkar” þótt enn fari engum sögum af umfjöllun um hana þar. Í þessari skýrslu voru einkum teknir til umfjöllunar fjórir meginþættir sem lúta af rannsóknum og ráðgjöf Hafró en þeir eru: Náttúruleg afföll Áhrif stærðar hrygningarstofns á viðkomu Áhrif stofngerðar á afrakstur Hvort um sé að ræða fleiri en einn stofn Hafa verður í huga að þegar þessi skýrsla var unnin hafði kvótakerfið verið rekið í tæp 20 ár og og reynsla af ráðgöfinni orðin álíka gömul. Nú hafa bæst við önnur 20 ár og er því áhugavert að skoða hvort það breytir einhverju um fyrri gagnrýni. Ein af grundvallarforsendum ráðgjafarinnar er að árleg afföll í fiskistofni eða náttúruleg dánatala sé þekkt. Aðeins ein rannsókn hefur farið fram á þessum þætti en hana vann Jón Jónsson fiskifræðingur árið 1960 og fékk þá út að árleg afföll í þorski eldri en 10 ára væru um 18%. Hefur þessi meira en 60 ára gamla rannsókn síðan verið heimfærð upp á alla aldursflokka yfir 3 árum óháð æti, umhverfisaðstæðum í hafinu og samspili við aðra stofna. Tumi bendir á að flestum þyki líklegt að náttúrulegur dauði sveiflist töluvert ekki síst í yngri fiski. Sé hins vegar alltaf gert ráð fyrir sömu afföllum þurfi stöðugt að vera “leiðrétta” útreikninga eða stofnmat aftur í tímann. Þetta hefur sýnt sig vera nánast regla hjá Hafrannsóknastofnun síðustu 20 árin og “leiðréttingin” oft stórfelld (100 þúsund tonn eða meira). Hefur Hafró yfirleitt talað um of- eða vanmat á stofnstærð þótt miklu líklegra sé að breytileikinn í reiknilíkaninu sé fyrst og fremst náttúruleg afföll. Hér er ekki ástæða til að rekja þær kenningar sem settar hafa verið fram um samspil hrygningarstofns og nýliðunar enda hefur nánast engin fylgni sést þarna á milli hér við land. Fyrir fáum árum mældi Hafró hrygningarstofninn í þorski meira en 600.000 tonn eða það mesta í um 60 ár. Þetta hafði hins vegar engin sýnileg áhrif á nýliðun og raunar hefur enginn sterkur nýliðunarárgangur komið fram í þorski í tæp 40 ár. Hafa fiskifræðingar engar skýringar getað gefið á þessu og er kannski eitt besta dæmið um þekkingarskortinn sem enn er til staðar þegar kemur að forsendum ráðgjafarinnar. Í skýrslu Tuma er bent á að sú meginstefna Hafró að vernda ókynþroska fisk undir 5 ára aldri sé umdeild. Til þess að sú stefna gangi upp þarf náttúruleg dánartala alltaf að vera lág (og föst) og vöxtur einstaklinga óháður stærðarsamsetningu stofnsins. Hvorugu er hins vegar til að dreifa. Þróun í kynþroskaaldri bendir til þess að þessi stefna og þessar forsendur standist alls ekki og að með henni sé stöðugt verið að draga úr afraksturgetu þorskstofnins. Raunar hefur á síðari árum einnig verið rætt um hvort að með þessari nýtingarstefnu sé verið að breyta erfðaeiginleikum stofnsins með algerlega ófyrirséðum afleiðingum. Aflamarkskerfið sem tekið var upp 1983 gerir í meginatriðum ráð fyrir að í hafinu umhverfis Ísland sé um einn þorskstofn að ræða. Með tímanum hefur þó komið æ betur í ljós að svo er alls ekki. Mikinn fjölda smærri stofna er hér að finna og þótt um náinn skyldleika sé að ræða eru þessir staðbundnu stofnar meira og minna ótengdir stóra eða stóru stofnunum við Suður- og Vesturland. Þar sem um mismunandi vaxtaraðstæður milli hafsvæða umhverfis landið er að ræða þurfi að beita mismunandi sóknarmynstri og veiðistjórn. Engar forsendur fyrir heildaraflamarki á strandveiðum Með vísan til þess sem sagði í skýrslu Tuma frá 2002 og í ljósi reynslunnar síðan tel ég einsýnt að engar þekkingarlegar forsendur voru og eru enn síður í dag fyrir því að setja það magn sem líklega næst með strandveiðum í heildarkvóta. Miðað við þann fjölda báta sem stundar þessar veiðar og breytileika í gæftum og aflabrögðum er afar ólíklegt að heildarafli fari yfir 15.000 tonn. Það er aðeins brot af þeim skekkjumörkum og “leiðréttingum” sem augljóslega eru í árlegri ráðgjöf Hafró. Að halda öðru fram er ekkert annað en blekking eða afneitun á þeirri ófullkomnu og umdeildu þekkingu sem ráðgjöfin byggist á. Því er hér með skorað á stjórnvöld og Alþingi að taka strandveiðarnar út úr heildarkvóta enda vita allir sem vilja vita að handfæraveiðar geta aldrei gengið nærri nokkrum stofni. Höfundur er veðurfræðingur og formaður Drangeyjar- smábátafélags Skagafjarðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen Skoðun Skoðun Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Sjá meira
Eins og kunnugt er gaf matvælaráðherra út þá yfirlýsingu í upphafi ferils síns sem ráðherra sjávarútvegsins, að hún vildi með skipun stærstu nefndar sögunnar undir merki “Auðlindin okkar” stuðla að meiri samfélagslegri sátt um alla umgjörð sjávarútvegsins. Hingað til hefur ekki náðst mikill árangur í þessu hjá ráðherra. Þvert á móti hefur henni tekist að skapa úlfúð og deilur meðal smábátasjómann um flest þau mál sem hún hefur lagt fram. Nægir þar að nefna frumvarp um veiðistjórn grásleppu og frumvarp um svokallaða aflvísa þar sem auka á togveiðiheimildir í nafni umhverfisverndar upp í fjörur víða um land. Síðast en ekki síst lagði ráðherra nýlega fram frumvarp um svæðaskiptingu strandveiða, þar sem landshlutum, útgerðarstöðum umhverfis landið sem og útgerðum smábáta er att saman með því að hverfa til fyrirkomulags við strandveiðar sem var við líði fyrir 2018 og flestir voru sammála um að væri óhagkvæmt,og hættulegt. Skemmdarverk á strandveiðikerfinu Það er umhugsunarefni að á sama tíma og meira en 70% þjóðarinnar sem og landsfundur VG frá sl. vetri, vill efla strandveiðar stórlega gengur ráðherra VG þvert gegn þessum vilja bæði þjóðarinnar og sinna eigin flokksmanna og hyggst fremja skemmdarverk á því fyrirkomulagi við strandveiðar sem góð sátt var um meðal langflestra smábátasjómanna. Fyrirkomulag sem var lögbundið 2018, þ.e. allt að 12 veiðidagar á mánuði fjóra mánaði á ári með stífum takmörkunum á ýmsum sviðum. En því miður var í lögin settur fyrirvari um kvóta á heildarafla alls flotans og stöðvunarskyldu Fiskistofu á veiðum, færi heildarafli yfir tiltekið magn. Magn sem sagt er ákveðið í nafni vísinda en sem í reynd hefur sáralítið með náttúruvísindi að gera eins og ég hef lært þau. Vísindi sem að allmiklu leyti byggist á tilgátum og tölfræði sem fáir sem koma nálægt fiskveiðum hafa trú á. Er því rétt að skoða vísindalegar forsendur fyrir heildarkvóta á strandveiðar. Gagnrýniskýrsla frá 2002 og reynslan síðan Fyrir rúmum tveimur áratugum fékk þáverandi sjávaútvegsráðherra Árni M. Matthiesen fiskifræðinginn Tuma Tómasson skólastjóra sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna til að gera úttekt á aðferðum og rannsóknaárangri Hafrannsóknarstofnunar. Kom skýrslan“Fagleg gagnrýni á stofnmat og veiðiráðgjöf Hafrannóknastofnunarinnar” útárið 2002. Af einhverjum ástæðum fékk þessi skýrsla litla umfjöllun og hafði ég lengi á tilfinningunni að henni hefði verið stungið ofan í skúffu í ráðuneytinu, henni læst og lyklinum hent. En nú hef ég fundið hana á gagnalista “Auðlindarinnar okkar” þótt enn fari engum sögum af umfjöllun um hana þar. Í þessari skýrslu voru einkum teknir til umfjöllunar fjórir meginþættir sem lúta af rannsóknum og ráðgjöf Hafró en þeir eru: Náttúruleg afföll Áhrif stærðar hrygningarstofns á viðkomu Áhrif stofngerðar á afrakstur Hvort um sé að ræða fleiri en einn stofn Hafa verður í huga að þegar þessi skýrsla var unnin hafði kvótakerfið verið rekið í tæp 20 ár og og reynsla af ráðgöfinni orðin álíka gömul. Nú hafa bæst við önnur 20 ár og er því áhugavert að skoða hvort það breytir einhverju um fyrri gagnrýni. Ein af grundvallarforsendum ráðgjafarinnar er að árleg afföll í fiskistofni eða náttúruleg dánatala sé þekkt. Aðeins ein rannsókn hefur farið fram á þessum þætti en hana vann Jón Jónsson fiskifræðingur árið 1960 og fékk þá út að árleg afföll í þorski eldri en 10 ára væru um 18%. Hefur þessi meira en 60 ára gamla rannsókn síðan verið heimfærð upp á alla aldursflokka yfir 3 árum óháð æti, umhverfisaðstæðum í hafinu og samspili við aðra stofna. Tumi bendir á að flestum þyki líklegt að náttúrulegur dauði sveiflist töluvert ekki síst í yngri fiski. Sé hins vegar alltaf gert ráð fyrir sömu afföllum þurfi stöðugt að vera “leiðrétta” útreikninga eða stofnmat aftur í tímann. Þetta hefur sýnt sig vera nánast regla hjá Hafrannsóknastofnun síðustu 20 árin og “leiðréttingin” oft stórfelld (100 þúsund tonn eða meira). Hefur Hafró yfirleitt talað um of- eða vanmat á stofnstærð þótt miklu líklegra sé að breytileikinn í reiknilíkaninu sé fyrst og fremst náttúruleg afföll. Hér er ekki ástæða til að rekja þær kenningar sem settar hafa verið fram um samspil hrygningarstofns og nýliðunar enda hefur nánast engin fylgni sést þarna á milli hér við land. Fyrir fáum árum mældi Hafró hrygningarstofninn í þorski meira en 600.000 tonn eða það mesta í um 60 ár. Þetta hafði hins vegar engin sýnileg áhrif á nýliðun og raunar hefur enginn sterkur nýliðunarárgangur komið fram í þorski í tæp 40 ár. Hafa fiskifræðingar engar skýringar getað gefið á þessu og er kannski eitt besta dæmið um þekkingarskortinn sem enn er til staðar þegar kemur að forsendum ráðgjafarinnar. Í skýrslu Tuma er bent á að sú meginstefna Hafró að vernda ókynþroska fisk undir 5 ára aldri sé umdeild. Til þess að sú stefna gangi upp þarf náttúruleg dánartala alltaf að vera lág (og föst) og vöxtur einstaklinga óháður stærðarsamsetningu stofnsins. Hvorugu er hins vegar til að dreifa. Þróun í kynþroskaaldri bendir til þess að þessi stefna og þessar forsendur standist alls ekki og að með henni sé stöðugt verið að draga úr afraksturgetu þorskstofnins. Raunar hefur á síðari árum einnig verið rætt um hvort að með þessari nýtingarstefnu sé verið að breyta erfðaeiginleikum stofnsins með algerlega ófyrirséðum afleiðingum. Aflamarkskerfið sem tekið var upp 1983 gerir í meginatriðum ráð fyrir að í hafinu umhverfis Ísland sé um einn þorskstofn að ræða. Með tímanum hefur þó komið æ betur í ljós að svo er alls ekki. Mikinn fjölda smærri stofna er hér að finna og þótt um náinn skyldleika sé að ræða eru þessir staðbundnu stofnar meira og minna ótengdir stóra eða stóru stofnunum við Suður- og Vesturland. Þar sem um mismunandi vaxtaraðstæður milli hafsvæða umhverfis landið er að ræða þurfi að beita mismunandi sóknarmynstri og veiðistjórn. Engar forsendur fyrir heildaraflamarki á strandveiðum Með vísan til þess sem sagði í skýrslu Tuma frá 2002 og í ljósi reynslunnar síðan tel ég einsýnt að engar þekkingarlegar forsendur voru og eru enn síður í dag fyrir því að setja það magn sem líklega næst með strandveiðum í heildarkvóta. Miðað við þann fjölda báta sem stundar þessar veiðar og breytileika í gæftum og aflabrögðum er afar ólíklegt að heildarafli fari yfir 15.000 tonn. Það er aðeins brot af þeim skekkjumörkum og “leiðréttingum” sem augljóslega eru í árlegri ráðgjöf Hafró. Að halda öðru fram er ekkert annað en blekking eða afneitun á þeirri ófullkomnu og umdeildu þekkingu sem ráðgjöfin byggist á. Því er hér með skorað á stjórnvöld og Alþingi að taka strandveiðarnar út úr heildarkvóta enda vita allir sem vilja vita að handfæraveiðar geta aldrei gengið nærri nokkrum stofni. Höfundur er veðurfræðingur og formaður Drangeyjar- smábátafélags Skagafjarðar.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun