Innlent

Vil­hjálmur segir kannski ekki skyn­sam­legt að gera lang­tíma kjara­samninga

Heimir Már Pétursson skrifar
Vilhjálmur Birgisson formaður Starfsgreinasambandsins og Ragnar Þór Ingólfsson formaður VR hafa báðir gagnrýnt vaxtastefnu Seðlabankans harðlega.
Vilhjálmur Birgisson formaður Starfsgreinasambandsins og Ragnar Þór Ingólfsson formaður VR hafa báðir gagnrýnt vaxtastefnu Seðlabankans harðlega. Vísir/Vilhelm

Formaður Starfsgreinasambandsins segir verkalýðshreyfinguna hljóta að endurskoða áætlanir um gerð langtíma kjarasamninga ef Seðlabankinn haldi áfram að hækka vexti. Bankarnir hagnist vel á vaxtahækkunum sem ýti heimilunum í landinu í verðtryggð lán. Ef til vill verði að skoða hvort ekki þurfi að skipta um gjaldmiðil þar sem vextir í Evrópu séu mun lægri en hér þrátt fyrir svipaða verðbólgu.

Eftir skarpa lækkun meginvaxta Seðlabankans frá lokum maí 2019 til byrjun nóvembers 2020 þegar vextirnir urðu lægstir í 0,75 prósentum tóku þeir að hækka á ný byrjun maí 2021. Síðast liðinn tvö ár hefur peningastefnunefnd Seðlabankans hækkað meginvexti sína, eða stýrivexti, nánast á hverjum einasta vaxaákvörðunardegi nú síðast hinn 21. apríl í 7,5 prósentustig. Greiningardeildir bankanna reikna flestar með að nefndin hækki vextina enn á ný á morgun um allt að eitt prósentustig.

Vilhjálmur Birgisson formaður Starfsgreinasambandsins segir ekki nýtt að greiningardeildir bankanna spái sífellt hækkun vaxta enda hafi bankarnir mikinn hag af vaxtahækkunum. Vaxtatekjur þeirra hafi aukist um 25 milljarða á síðasta ári og vaxtamunur ekki skilað sér til neytenda.Það veki líka athygli að verðbólga hafi ekki minkað eins og búist hefði verið við þegar kjarasamningar voru undirritaðir í desember.

Vilhjálmur Birgisson segir sífelldar vaxtahækkanir farnar að draga úr uppbyggingu íbúðarhúsnæðis þvert á stefnu stjórnvalda. Heimilin væru þvinguð í verðtryggðlán ella stefndu þau í greiðsluþrot.Vísir/Vilhelm

„Það nægir kannski að nefna í því samhengi að í janúar voru 53 prósent af hækkun neysluvísitölunnar vegna gjaldskrárhækkana stjórnvalda,“ segir Vilhjálmur.

Í síðasta mánuði hafi aðeins 0,46 prósent verðbólgunnar átt rætur í hækkun fasteingahlutans í vísitölunni vegna örfárra kaupsamninga enda vextirnir hægt á íbúðauppbyggingu. Vextir hefðu hækkað um tvö prósentustig frá undirritun kjarasamninga í desmeber og ef spá greiningardeilda rættist á morgun hefðu vextirnir hækkað um þrjú prósentustig.

„Sem er algerlega með ólíkindum og algerlega þvert gegn því sem við vorum að gera þegar við undirrituðum kjarasamningana.“ Það væri greinilega eitthvað mikið að í íslensku hagkerfi.

„Og ég hef svo sem sagt það áður að við séum komin að ögurstundu að fara að skoða nýjan gjaldmiðil. Því það er einhver ástæða fyrir því að þetta er með þessum hætti,“ segir Formaður Starfsgreinasambandsins.

Þess vegna þrýfist verðtryggð lán á Íslandi. Á næstu misserum falli fastir vextir á lánum heimilanna upp á rúmlega 600 milljarða niður. Þá muni fjármálakerfið vísa heimilunum í verðtryggð lán vegna þess að þau ráði ekki við vaxtabyrðina.

„Ef það væri ekki hægt gæti Seðlabankinn og fjármálakerfið ekki hækkað vextina svona mikið. Þá yrði bara greiðslufall hjá íslenskum heimilum,“ segir Vilhjálmur.

Núgildandi samningar voru gerðir til eins árs í von um að verðbólgan gengi niður. Nú sitja menn hins vegar við samningaborðið með það að markmiði að gera langtíma samninga.

„En á meðan ástandið er svona eins og við erum að horfa upp á núna, er ég meira kominn á þá skoðun að menn skoði skammtímasamning aftur. Því það er ekki hægt að búa við þetta. Að hlutirnir þróist ætíð með þessum hætti alveg sama hvað í verkalýðshreyfingunni erum að gera,“ segiri Vilhjálmur Birgisson.


Tengdar fréttir

Seðla­bankinn nauð­beygður til að hækka vexti um hundrað punkta

Yfirgnæfandi meirihluti markaðsaðila býst við því að Seðlabanki Íslands hækki vexti um 100 punkta á vaxtaákvörðunarfundi bankans á morgun. Meginstefið í svörum þeirra sem tóku þátt í könnun Innherja er að Seðlabankinn sé nauðbeygður enda er langt í næstu vaxtaákvörðun, raunvextir enn neikvæðir og bankanum hefur ekki tekist að ná stjórn á verðbólguvæntingum.

Ríkis­stjórnin verði að dempa á­fallið sem hlýst af vaxta­hækkunum

Formanni Samfylkingarinnar finnst ekki ólíklegt að stýrivextir Seðlabankans verði hækkaðir á miðvikudag líkt og greiningaraðilar eru á einu máli um. Hún hefur ekki gefið upp von um að ríkisstjórnin dempi höggið sem heimilin finna fyrir þessar þrjár síðustu vikur þingsins. Auknar vaxtabætur og leigubremsa þurfi að koma til svo hægt verði að verja heimilin í þessu viðkvæma efnahagsástandi.

Spá því að vextir hækki um heila prósentu

Hagfræðideild Landsbankans spáir því að peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands hækki stýrivexti um eitt prósentustig í næstu viku. Ef spá Landsbankans gengur eftir verða stýrivextir hærri en þeir hafa verið í rúm þrettán ár.

Vextir verða tiltölulega háir út árið 2025 samkvæmt spá Arion

Greiningardeild Arion banka spáir kröftugum 5,1 prósents hagvexti í ár sem helgast einkum af mikilli fólksfjölgun og hraðari uppsveiflu ferðaþjónustunnar en gert var ráð fyrir í síðustu spá. Stýrivextir Seðlabankans eiga eftir að hækka enn meira á þessu ári vegna þrálátrar verðbólgu og þeir verða tiltölulega háir á spátímabilinu sem nær út árið 2025.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×