Kennarar kveikja í nemendum Guðjón Hreinn Hauksson skrifar 23. janúar 2023 11:31 Umræða um meinta pólitíska innrætingu í framhaldsskólum hefur fengið mikið rými í fjölmiðlum undanfarið og hafa ýmsir fengið að dylgja linnulítið um misnotkun kennara á aðstöðu sinni gagnvart nemendum. Gjarnan er stuðst við tvær samhengislausar glærur tveggja kennara og sögusagnir úr eigin bergmálsklefum um að kennarar telji sig hafa ótakmarkað frelsi til að innprenta nemendum hinar og þessar ranghugmyndir, til að mynda um loftslagsmál, málefni kynjanna og stjórnmál. Ítrekað er talað um að foreldrar hafi sífellt meiri áhyggjur af því sem kennt er í skólum og nota menn alltaf tækifærið til þess að hvetja foreldra til þess að lesa yfir kennslubækurnar og hafa eftirlit með því hvað sé verið að uppfræða börnin um. Í hverju viðtalinu á fætur öðru eru kennarar sakaðir um „ógeðfelldan áróður“, „falskennslu“ og „óhugnanlega afbökun“. Gjarnan er í þessum málflutningi dregin upp stórkostlega bjöguð mynd af hlutverki kennara og sambandi þeirra við nemendur. Litið er svo á að kennarar, eða „uppfræðarar“ eins og þeir eru gjarnan kallaðir, hafi eitthvert alvald yfir nemendum sem séu ómótuð og móttækileg ílát fræðslunnar sem hellt er ofan í þau í kennslustundum. Nemendur geti á engan hátt gert greinarmun á uppfræðaranum og áróðursmeistaranum sem sé í lófa lagið að innræta nemendum sínar eigin pólitísku skoðanir sem dulbúinn „lið í kennslu um staðreyndir“. Það getur vel verið að þetta sé enn ein skammdegisumræðan sem gufar upp með hækkandi sól en nú er einfaldlega ekki hægt að sitja lengur undir þessari aðför að starfsheiðri kennarastéttarinnar og markvissum tilraunum til þess að draga út trausti almennings til kennara og skólastarfs almennt. Ítrekað er að því ýjað að það sé jafnvel nauðsynlegt að rannsaka allt kennsluefni, áminna verði kennara sem verða uppvísir að vafasamri framsetningu efnis, foreldrar skuli aldeilis fylgjast vel með og auk þess er þess vænst að kennarar landsins hugsi nú sín mál og vandi sig betur. Þessi sýn á skólastarf gæti ekki verið fjær raunveruleikanum. Kennarar eru fagmenn fram í fingurgóma þótt þeir geri að sjálfsögðu mistök eins og aðrir. Gerðar eru ríkar hæfnikröfur til kennara í lögum og reglugerðum og bæði fer fram innra og ytra eftirlit með því starfi sem á sér stað í kennslu. Kennarar vinna eftir siðareglum, sem síðast voru uppfærðar á KÍ-þingi nú í nóvember, og uppfæra eigin þekkingu og færni með markvissum hætti. Kennsla er stöðugt samtal við nemendur með það að markmiði m.a. að „efla siðferðisvitund, ábyrgðarkennd, víðsýni, frumkvæði, sjálfstraust og umburðarlyndi nemenda, þjálfa þá í öguðum og sjálfstæðum vinnubrögðum, jafnrétti og gagnrýninni hugsun, kenna þeim að njóta menningarlegra verðmæta og hvetja til þekkingarleitar“, eins og segir í Aðalnámskrá framhaldsskóla. Við upphaf hverrar annar fá kennarar nýjan nemendahóp og er verkefnið fyrst og fremst að kveikja neista í hugum nemenda. Það er gjarnan gert með því að tengja námsefnið við reynsluheim nemenda en einnig að fá nemendur til að hugsa um efnið frá ýmsum hliðum. Markmiðið er að ná nemendum á þann stað að þeir treysti sér til þess að spyrja spurninga, rökræða, æfa sig á hugmyndum, styðja þær og hafna. Þá er lykilatriði að skólastofan sé öruggur vettvangur á þann hátt að öllum leyfist að mistakast, setja fram ögrandi sjónarmið, tjá sig af tilfinningahita, reiðast, orða hugsanir en sé um leið skylt að hlusta með eyrum og augum á aðra, sættast, virða sjónarmið, endurskoða eigin afstöðu eða halda henni betur fram. Það er mikil list að byggja nemendahópinn sinn þannig upp að þetta gangi upp. Til þess þarf tíma og takmarkalítið þolgæði kennara því stundum er eins og allt vinni gegn manni. En þegar kennarar finna að þeim er treyst geta þeir allt. Ef eitthvað einkennir kennarastéttina í heild er það hollustan við nemendur og að helga sig því verkefni að kveikja í nemendum. Kennslan í gegnum kórónufaraldurinn allan sannaði þetta rækilega. Þá lagði allt samfélagið traust sitt á kennara og skólasamfélagið sem stóð svo sannarlega undir því. Það er því sorglegt í meira lagi að fólk, sem sækist eftir pólitískum áhrifum, skuli nú fara fram með alvarlegum ásökunum gegn kennarastéttinni og vinna markvisst að því að grafa undan trausti samfélagsins til hennar. Ég vona að félagsgreinakennarar í landinu fari almennt vel yfir hugtökin popúlisma og lýðskrum með nemendum. Það er einmitt líklegt að nemendur rækjust á nýleg dæmi um slíkt við fyrstu leit. Nemendur eru nefnilega mjög glúrnir og láta illa blekkjast af áróðursmeisturum. Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Framhaldsskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Sjá meira
Umræða um meinta pólitíska innrætingu í framhaldsskólum hefur fengið mikið rými í fjölmiðlum undanfarið og hafa ýmsir fengið að dylgja linnulítið um misnotkun kennara á aðstöðu sinni gagnvart nemendum. Gjarnan er stuðst við tvær samhengislausar glærur tveggja kennara og sögusagnir úr eigin bergmálsklefum um að kennarar telji sig hafa ótakmarkað frelsi til að innprenta nemendum hinar og þessar ranghugmyndir, til að mynda um loftslagsmál, málefni kynjanna og stjórnmál. Ítrekað er talað um að foreldrar hafi sífellt meiri áhyggjur af því sem kennt er í skólum og nota menn alltaf tækifærið til þess að hvetja foreldra til þess að lesa yfir kennslubækurnar og hafa eftirlit með því hvað sé verið að uppfræða börnin um. Í hverju viðtalinu á fætur öðru eru kennarar sakaðir um „ógeðfelldan áróður“, „falskennslu“ og „óhugnanlega afbökun“. Gjarnan er í þessum málflutningi dregin upp stórkostlega bjöguð mynd af hlutverki kennara og sambandi þeirra við nemendur. Litið er svo á að kennarar, eða „uppfræðarar“ eins og þeir eru gjarnan kallaðir, hafi eitthvert alvald yfir nemendum sem séu ómótuð og móttækileg ílát fræðslunnar sem hellt er ofan í þau í kennslustundum. Nemendur geti á engan hátt gert greinarmun á uppfræðaranum og áróðursmeistaranum sem sé í lófa lagið að innræta nemendum sínar eigin pólitísku skoðanir sem dulbúinn „lið í kennslu um staðreyndir“. Það getur vel verið að þetta sé enn ein skammdegisumræðan sem gufar upp með hækkandi sól en nú er einfaldlega ekki hægt að sitja lengur undir þessari aðför að starfsheiðri kennarastéttarinnar og markvissum tilraunum til þess að draga út trausti almennings til kennara og skólastarfs almennt. Ítrekað er að því ýjað að það sé jafnvel nauðsynlegt að rannsaka allt kennsluefni, áminna verði kennara sem verða uppvísir að vafasamri framsetningu efnis, foreldrar skuli aldeilis fylgjast vel með og auk þess er þess vænst að kennarar landsins hugsi nú sín mál og vandi sig betur. Þessi sýn á skólastarf gæti ekki verið fjær raunveruleikanum. Kennarar eru fagmenn fram í fingurgóma þótt þeir geri að sjálfsögðu mistök eins og aðrir. Gerðar eru ríkar hæfnikröfur til kennara í lögum og reglugerðum og bæði fer fram innra og ytra eftirlit með því starfi sem á sér stað í kennslu. Kennarar vinna eftir siðareglum, sem síðast voru uppfærðar á KÍ-þingi nú í nóvember, og uppfæra eigin þekkingu og færni með markvissum hætti. Kennsla er stöðugt samtal við nemendur með það að markmiði m.a. að „efla siðferðisvitund, ábyrgðarkennd, víðsýni, frumkvæði, sjálfstraust og umburðarlyndi nemenda, þjálfa þá í öguðum og sjálfstæðum vinnubrögðum, jafnrétti og gagnrýninni hugsun, kenna þeim að njóta menningarlegra verðmæta og hvetja til þekkingarleitar“, eins og segir í Aðalnámskrá framhaldsskóla. Við upphaf hverrar annar fá kennarar nýjan nemendahóp og er verkefnið fyrst og fremst að kveikja neista í hugum nemenda. Það er gjarnan gert með því að tengja námsefnið við reynsluheim nemenda en einnig að fá nemendur til að hugsa um efnið frá ýmsum hliðum. Markmiðið er að ná nemendum á þann stað að þeir treysti sér til þess að spyrja spurninga, rökræða, æfa sig á hugmyndum, styðja þær og hafna. Þá er lykilatriði að skólastofan sé öruggur vettvangur á þann hátt að öllum leyfist að mistakast, setja fram ögrandi sjónarmið, tjá sig af tilfinningahita, reiðast, orða hugsanir en sé um leið skylt að hlusta með eyrum og augum á aðra, sættast, virða sjónarmið, endurskoða eigin afstöðu eða halda henni betur fram. Það er mikil list að byggja nemendahópinn sinn þannig upp að þetta gangi upp. Til þess þarf tíma og takmarkalítið þolgæði kennara því stundum er eins og allt vinni gegn manni. En þegar kennarar finna að þeim er treyst geta þeir allt. Ef eitthvað einkennir kennarastéttina í heild er það hollustan við nemendur og að helga sig því verkefni að kveikja í nemendum. Kennslan í gegnum kórónufaraldurinn allan sannaði þetta rækilega. Þá lagði allt samfélagið traust sitt á kennara og skólasamfélagið sem stóð svo sannarlega undir því. Það er því sorglegt í meira lagi að fólk, sem sækist eftir pólitískum áhrifum, skuli nú fara fram með alvarlegum ásökunum gegn kennarastéttinni og vinna markvisst að því að grafa undan trausti samfélagsins til hennar. Ég vona að félagsgreinakennarar í landinu fari almennt vel yfir hugtökin popúlisma og lýðskrum með nemendum. Það er einmitt líklegt að nemendur rækjust á nýleg dæmi um slíkt við fyrstu leit. Nemendur eru nefnilega mjög glúrnir og láta illa blekkjast af áróðursmeisturum. Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun