Geðheilbrigðisstefna Pírata Halldór Auðar Svansson skrifar 26. ágúst 2021 14:01 Heilbrigðismál eru eitt stærsta pólitíska málið í komandi kosningum. Nú sem aldrei fyrr sjáum við hversu mikilvæg heilbrigðisþjónusta er og hvað fjárfestingar í henni geta skilað sér margfalt til baka. Í umræðu um heilbrigðiskerfið má alls ekki undanskilja geðheilbrigðisþjónustuna – síst af öllu í Covid-ástandi sem einkennist af óvissu, kvíða, glötuðum tækifærum og missi hvers konar. Píratar hafa birt metnaðarfulla kosningastefnu og þar er sérstaklega tekið á geðheilbrigðismálum: „Geðheilbrigðiskerfið er ekki fullfjármagnað og að það verður að gefa í. Þetta á ekki síður við í kjölfar heimsfaraldurs. Við viljum líka tryggja að fjármagnið nýtist vel með því að sjá til þess að í geðheilbrigðisþjónustu sé lögð áhersla á forvarnir, fyrirbyggjandi aðgerðir og snemmtæka íhlutun. Horfa þarf heildrænt á stefnu og aðgerðir stjórnvalda með tilliti til áhrifa á geðheilsu almennings.“ Hvað þýðir þetta í raun? Með þessu er átt við að í stað þess að hlaupa til og slökkva elda eftir að þeir kvikna þarf að fjárfesta mun sterkar í því að fyrirbyggja vandamál áður en þau vaxa, auðvelda aðgengi fólks að svokallaðri lágþröskuldaþjónustu (þar sem ekki þarf að vera kominn upp mikill vandi til að fólk komist inn fyrir dyr) og vera vakandi fyrir því hvernig geðheilbrigðismál eru alls ekki afmarkaður málaflokkur heldur geta alls konar ákvarðanir haft beint sem óbein áhrif á geðheilsu þjóðarinnar. Sóttvarnaaðgerðir valda til að mynda aukinni félagslegri einangrun sem kemur verr niður á fólki sem er einangrað fyrir. Þessar byrðar, eins þungar og þær eru, dreifast ekki jafnt á okkur öll og því þarf að vera vakandi fyrir því hvernig hægt er að styðja við þau sem verst verða úti í gegnum ástandið. Hér er allra nærtækast að nefna niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu. Lög hafa verið sett um þetta en það hefur hvorki verið útfært né fjármagnað. Það er í raun algjört hneyksli að þetta sé ekki sett í forgang á tímum þar sem þörfin hefur aldrei verið augljósari. Einnig má nefna hópa sem þurfa sérhæfða þjónustu sem hefur verið af skornum skammti hingað til, svo sem fólk með tvígreiningu, einhverfa og fólk sem glímir við átröskun. Eins þarf að huga að aðgengi fólks um allt landið en miklir misbrestir eru á því hvers konar þjónusta er veitt eftir því hvar fólk er búsett. Fjárfestum duglega í þessu öllu strax í stað þess að bíða eftir því að afleiðingar Covid-ástandsins komi almennilega fram. Fræðsla fyrir börn – fræðsla fyrir aðstandendur Besta leiðin til að draga úr fordómum og valdefla fólk til að taka ábyrgð á sinni eigin geðheilsu er í gegnum fræðslu og þar er mikilvægt að byrja snemma. Útfærum hæfniviðmið um þekkingu á geðheilbrigði og einkennum algengra geðkvilla í aðalnámskrá og styðjum við getu kennara til að tileinka sér þessa þekkingu. Það er líka mjög mikilvægt að aðstandendur, sem oft eru líka börn, fái staðgóða fræðslu um hvað er í gangi hjá þeim sem þeim standa nærri og það þarf líka að styðja aðstandendur almennt, umfaðma þá og draga úr álaginu sem allt of oft lendir á aðstandendum þeirra sem glíma við geðrænar áskoranir. Réttindi notenda í forgang Svo má ekki gleyma réttindum notenda þjónustunnar. Í geðheilbrigðisþjónustu er það mjög sértækt áskorunarefni sökum þess að þar er stundum gripið til þvingana og viðhorfin til notenda geta því miður ennþá litast af gamalgróinni forræðishyggju og fordómum. Það þarf að endurskoða löggjöf um málaflokkinn og auka rétt fólks til að sækja rétt sinn gagnvart kerfinu en hann er veikur eins og er. Á móti stórefla úrræði og aðferðir sem byggjast ekki á þvingunum og þar hjálpar að sjálfsögðu að byrja fyrr, áður en í óefni er komið. Þetta áhersluatriði helst að sjálfsögðu í hendur við það sem Píratar hafa haft á sinni stefnuskrá frá upphafi - afglæpavæðingu neysluskammta vímuefna. Það er löngu tímabært að hætta að refsa fólki fyrir að vera haldið fíknivanda og bjóða því inn úr kuldanum. Þarna er ein ákvörðun stjórnvalda – að refsa veiku fólki – augljóslega að hafa neikvæð áhrif á geðheilsu þess hluta þjóðarinnar sem verður fyrir barðinu á þessari ómannúðlegu stefnu. Heilbrigðisráðherra steig það djarfa skref á síðasta kjörtímabili að leggja fram eigið frumvarp um afglæpavæðingu eftir að Píratar höfðu ýtt á eftir því í mörg ár - en þingheimur hafði ekki hugrekki til að klára dæmið. Þetta er því enn og aftur kosningamál og það verður aldrei af Pírötum tekið að enginn flokkur hefur barist harðar fyrir því á þingi. Að sama skapi þá erum við með skýra og víða sýn á geðheilbrigðismál almennt og munum halda áfram að berjast fyrir umbótum á því sviði. Höfundur er í 3. sæti á lista Pírata í Reykjavíkurkjördæmi Suður í Alþingiskosningum í haust. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halldór Auðar Svansson Píratar Geðheilbrigði Skoðun: Kosningar 2021 Alþingiskosningar 2021 Mest lesið Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er lýðskóli eiginlega? Margrét Gauja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Búum til pláss fyrir framtíðina Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Hættuleg ofnotkun svefnlyfja á Íslandi Drífa Sigfúsdóttir skrifar Skoðun Kveikjum neistann um allt land Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar Ísland að fara sömu leið og Evrópa í útlendingamálum? Kári Allansson skrifar Skoðun Samtökin 78 verðlauna sögufölsun Böðvar Björnsson skrifar Skoðun Afstaða – á vaktinni í 20 ár Arndís Vilhjálmsdóttir,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Varað við embætti sérstaks saksóknara Gestur Jónsson skrifar Skoðun Út af sporinu en ekki týnd að eilífu María Helena Mazul skrifar Skoðun Meira að segja formaður Viðreisnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Steypuklumpablætið í borginni Ragnhildur Alda María Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Kærum og beitum Ísrael viðskiptabanni! Pétur Heimisson skrifar Skoðun Blæðandi vegir Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar Skoðun Hroki og hleypidómar - syngur Jónas Sen? Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun „Nýtt veiðigjald: sátt byggð á hagkvæmni“ Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Opinber áskorun til prófessorsins Brynjar Karl Sigurðsson skrifar Skoðun Nærvera Héðinn Unnsteinsson skrifar Skoðun Þegar Dagur lét mig hrasa á gangstéttarhellu Björn Teitsson skrifar Skoðun Þessi jafnlaunavottun... Sunna Arnardottir skrifar Skoðun Heilsuspillandi minnisleysi í boði Sjálfstæðisflokksins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun #BLESSMETA – fyrsta grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dáleiðsla er ímyndun ein Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Heilbrigðismál eru eitt stærsta pólitíska málið í komandi kosningum. Nú sem aldrei fyrr sjáum við hversu mikilvæg heilbrigðisþjónusta er og hvað fjárfestingar í henni geta skilað sér margfalt til baka. Í umræðu um heilbrigðiskerfið má alls ekki undanskilja geðheilbrigðisþjónustuna – síst af öllu í Covid-ástandi sem einkennist af óvissu, kvíða, glötuðum tækifærum og missi hvers konar. Píratar hafa birt metnaðarfulla kosningastefnu og þar er sérstaklega tekið á geðheilbrigðismálum: „Geðheilbrigðiskerfið er ekki fullfjármagnað og að það verður að gefa í. Þetta á ekki síður við í kjölfar heimsfaraldurs. Við viljum líka tryggja að fjármagnið nýtist vel með því að sjá til þess að í geðheilbrigðisþjónustu sé lögð áhersla á forvarnir, fyrirbyggjandi aðgerðir og snemmtæka íhlutun. Horfa þarf heildrænt á stefnu og aðgerðir stjórnvalda með tilliti til áhrifa á geðheilsu almennings.“ Hvað þýðir þetta í raun? Með þessu er átt við að í stað þess að hlaupa til og slökkva elda eftir að þeir kvikna þarf að fjárfesta mun sterkar í því að fyrirbyggja vandamál áður en þau vaxa, auðvelda aðgengi fólks að svokallaðri lágþröskuldaþjónustu (þar sem ekki þarf að vera kominn upp mikill vandi til að fólk komist inn fyrir dyr) og vera vakandi fyrir því hvernig geðheilbrigðismál eru alls ekki afmarkaður málaflokkur heldur geta alls konar ákvarðanir haft beint sem óbein áhrif á geðheilsu þjóðarinnar. Sóttvarnaaðgerðir valda til að mynda aukinni félagslegri einangrun sem kemur verr niður á fólki sem er einangrað fyrir. Þessar byrðar, eins þungar og þær eru, dreifast ekki jafnt á okkur öll og því þarf að vera vakandi fyrir því hvernig hægt er að styðja við þau sem verst verða úti í gegnum ástandið. Hér er allra nærtækast að nefna niðurgreiðslu á sálfræðiþjónustu. Lög hafa verið sett um þetta en það hefur hvorki verið útfært né fjármagnað. Það er í raun algjört hneyksli að þetta sé ekki sett í forgang á tímum þar sem þörfin hefur aldrei verið augljósari. Einnig má nefna hópa sem þurfa sérhæfða þjónustu sem hefur verið af skornum skammti hingað til, svo sem fólk með tvígreiningu, einhverfa og fólk sem glímir við átröskun. Eins þarf að huga að aðgengi fólks um allt landið en miklir misbrestir eru á því hvers konar þjónusta er veitt eftir því hvar fólk er búsett. Fjárfestum duglega í þessu öllu strax í stað þess að bíða eftir því að afleiðingar Covid-ástandsins komi almennilega fram. Fræðsla fyrir börn – fræðsla fyrir aðstandendur Besta leiðin til að draga úr fordómum og valdefla fólk til að taka ábyrgð á sinni eigin geðheilsu er í gegnum fræðslu og þar er mikilvægt að byrja snemma. Útfærum hæfniviðmið um þekkingu á geðheilbrigði og einkennum algengra geðkvilla í aðalnámskrá og styðjum við getu kennara til að tileinka sér þessa þekkingu. Það er líka mjög mikilvægt að aðstandendur, sem oft eru líka börn, fái staðgóða fræðslu um hvað er í gangi hjá þeim sem þeim standa nærri og það þarf líka að styðja aðstandendur almennt, umfaðma þá og draga úr álaginu sem allt of oft lendir á aðstandendum þeirra sem glíma við geðrænar áskoranir. Réttindi notenda í forgang Svo má ekki gleyma réttindum notenda þjónustunnar. Í geðheilbrigðisþjónustu er það mjög sértækt áskorunarefni sökum þess að þar er stundum gripið til þvingana og viðhorfin til notenda geta því miður ennþá litast af gamalgróinni forræðishyggju og fordómum. Það þarf að endurskoða löggjöf um málaflokkinn og auka rétt fólks til að sækja rétt sinn gagnvart kerfinu en hann er veikur eins og er. Á móti stórefla úrræði og aðferðir sem byggjast ekki á þvingunum og þar hjálpar að sjálfsögðu að byrja fyrr, áður en í óefni er komið. Þetta áhersluatriði helst að sjálfsögðu í hendur við það sem Píratar hafa haft á sinni stefnuskrá frá upphafi - afglæpavæðingu neysluskammta vímuefna. Það er löngu tímabært að hætta að refsa fólki fyrir að vera haldið fíknivanda og bjóða því inn úr kuldanum. Þarna er ein ákvörðun stjórnvalda – að refsa veiku fólki – augljóslega að hafa neikvæð áhrif á geðheilsu þess hluta þjóðarinnar sem verður fyrir barðinu á þessari ómannúðlegu stefnu. Heilbrigðisráðherra steig það djarfa skref á síðasta kjörtímabili að leggja fram eigið frumvarp um afglæpavæðingu eftir að Píratar höfðu ýtt á eftir því í mörg ár - en þingheimur hafði ekki hugrekki til að klára dæmið. Þetta er því enn og aftur kosningamál og það verður aldrei af Pírötum tekið að enginn flokkur hefur barist harðar fyrir því á þingi. Að sama skapi þá erum við með skýra og víða sýn á geðheilbrigðismál almennt og munum halda áfram að berjast fyrir umbótum á því sviði. Höfundur er í 3. sæti á lista Pírata í Reykjavíkurkjördæmi Suður í Alþingiskosningum í haust.
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntun sem mannréttindi – ekki forréttindi París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Gaza sveltur til dauða - Tími bréfaskrifta er löngu liðinn Magnús Magnússon,Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Fái einstaklingar sem eru hættulegir sjálfum sér ekki viðeigandi búsetuúrræði blasir við mikill harmleikur Elínborg Björnsdóttir skrifar
Skoðun Sveitarfélög gegna lykilhlutverki í vistvænni mannvirkjagerð Guðrún Lilja Kristinsdóttir,Bergþóra Góa Kvaran skrifar
Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir Skoðun