Náttúruspjöll við Geldingadali Snæbjörn Guðmundsson skrifar 19. maí 2021 16:32 Eldgos eru einhverjar alstórfenglegustu náttúruhamfarir sem verða á jörðinni. Íslendingar hafa frá upphafi byggðar þurft að takast á við þessi öfl náttúrunnar, og oft á tíðum orðið fyrir miklum búsifjum af völdum jarðelda. Síðari ár höfum við þó einnig notið fegurðar þeirra og margbreytileika. Í mars síðastliðnum hófst eldgos í Geldingadölum á Reykjanesskaga. Komið hefur í ljós að gosið er jafnvel einstakt meðal eldgosa. Jarðfræðingar telja flestir að það marki upphaf nýrrar eldgosahrinu á Reykjanesskaga, þar sem ekki hefur gosið á landi í um 800 ár. Síðustu misseri hefur mikið verk verið unnið við að kortleggja náttúruvá vegna jarðelda á Suðvesturhorninu. Sú vinna kemur sér vel, nú þegar eldgosahrina er hafin. Þó er allsendis ómögulegt að spá nokkru um framhaldið, hvenær næst muni gjósa eða hvar. Allar hugmyndir um varnir gegn hraunrennsli þurfa að skoðast í því ljósi. Í skjóli nætur Aðfaranótt föstudagsins 14. maí hófst að ráði verkfræðinga vinna við varnargarða við suðurenda svokallaðs Nafnlausadals ofan Nátthaga. Almannavarnir og ríkisstjórnin tilkynntu um þetta síðdegis á föstudag. Görðunum er ætlað að koma í veg fyrir að hraun renni niður í Nátthaga þar sem ljósleiðari liggur grafinn. Enn neðar liggur Suðurstrandarvegur. Lagalegur grundvöllur varnargarðanna virðist mjög veikur, svo ekki sé meira sagt. Grindavíkurbær hefur engum veitt framkvæmdaleyfi og engra umsagna virðist hafa verið aflað frá stofnunum eins og Náttúrufræðistofnun Íslands eða Umhverfisstofnun. Skipulagsstofnun virðist ekki hafa verið innt eftir því hvort stofnunin eða sveitarfélagið þurfi að taka ákvörðun um nauðsyn umhverfismats fyrir svo mikið inngrip. Samtök almennings hafa ekki verið höfð með í ráðum. Varnargarðarnir fela þó í sér efnisflutninga upp á 28 þúsund rúmmetra og við blasir á meðfylgjandi ljósmynd tekinni þriðjudaginn 18. maí hvers konar umfang og rask hér er á ferðinni. Á hinn bóginn hefur Grindavíkurbær veitt nauðsynleg leyfi fyrir göngustígum og Umhverfisstofnun veitt undanþágu til utanvegaaksturs fjölmiðlamanna, allt mun minni inngrip en varnargarðarnir. Frá því á mánudag hefur verið óskað eftir gögnum málsins og grundvelli ákvarðana frá Almannavörnum og ríkisstjórn. Treglega hefur gengið að fá gögn. Þó hefur verið upplýst að almannavarnadeild ríkislögreglustjóra óskaði heimildar ríkisstjórnar til að ráðast í gerð varnargarðanna. Ekki hefur komið fram hver hinn eiginlegi framkvæmdaraðili er eða hverjar eru hinar eiginlegu ákvarðanir. Af fjölmiðlaumfjöllun verður ekki ráðið að þeirri spurningu hafi verið velt upp hvort yfir höfuð teljist eðlilegt að stöðva framgöngu hraunsins og raska umgjörð þess á svo afgerandi hátt. Spurningar um náttúruna sjálfa, vernd hraunsins og inngrip í náttúruleg ferli virðast ekki hafa verið settar fram í aðdraganda framkvæmdanna. Þrátt fyrir allt þetta hefur framkvæmdin verið í undirbúningi frá því gos hófst og voru garðarnir fullhannaðir fyrir tveimur og hálfri viku. Tilraunarinnar virði? Forsætisráðherra og verkhönnuðir hafa í fjölmiðlum vísað til gildis framkvæmdarinnar sem tilraunar. Gildi varnargarðanna sem tilraunar til að verjast hraunstraumnum er hins vegar afar vafasamt. Tilraunir erlendis benda til þess að næsta vonlaust sé að verjast hraunflæði nema með gríðarlega miklum og langvarandi aðgerðum (sjá t.d. pistil á vef Jarðfræðistofnunar Bandaríkjanna). Hér um bil eina velheppnaða aðgerðin af þeim toga á jörðinni var líklegast í Heimaeyjargosinu 1973, en þar var mörgum milljónum tonna af sjó dælt á hraunið yfir um fimm mánaða tímabil. Aðrar tilraunir, svo sem á Hawaii og Ítalíu, hafa ekki sýnt fram á mikinn raunverulegan árangur, heldur í besta falli tímabundinn eða óljósan ávinning. Svo virðist því sem spurningin „af hverju ekki?“ sé grunnur að gerð varnargarðanna nú. Að þeir séu þá að minnsta kosti „tilraunarinnar virði“. Það er hins vegar óskýrt hvernig niðurstöður þessarar „tilraunar“ eigi að leiða af sér nýtileg gögn sem hægt væri að yfirfæra á allt aðrar aðstæður síðar. Hæðarmunur á yfirborði hraunsins í minni Geldingadala og haftinu ofan Nátthaga, mörg hundruð metrum sunnar, er um 20 metrar. Hraunstraumurinn leitar undan halla og það er ekki nokkur leið að stöðva hraunrennslið úr Geldingadölum til suðurs í átt að Nátthaga, ef hraunið „kýs“ á annað borð að renna þá leið í nægilegu magni. Hraunið fyllir einfaldlega upp í lægðina bakvið garðana og flæðir svo yfir þá. Þetta stjórnast af aðstæðum hundruðum metra ofan við varnargarðana. Sem tilraun hafa garðarnir ekkert gildi því halli landsins stýrir flæðinu. Ef eldgos kæmi upp ofan byggðar við Hafnarfjörð eða Grindavík er augljóst að leita yrði leiða til að verja híbýli fólks og innviði þéttbýlisins. Reynsla af varnargörðunum ofan Nátthaga mun vart nýtast við þær aðgerðir. Sjálft Geldingadalagosið ógnar hins vegar engu nema einum ljósleiðara og örfárra kílómetra löngum vegspotta sem mætti auðveldlega lagfæra síðar ef hann færi undir hraun. Einu híbýlin á svæðinu, Ísólfsskála, mætti verja ef þyrfti með tíð og tíma. Varnargarðatilraunin er sóun á fjármunum opinberra aðila, sem hefði miklu betur verið varið í að byggja upp innviði fyrir gesti svæðisins sem sækja gosstöðvarnar til að upplifa ógnarkraftinn í gosinu, ekki groddaleg ummerki vinnuvéla. Alvarleg náttúruspjöll Fjárhagslegur fórnarkostnaður er þó sáralítill miðað við náttúruspjöllin sem framkvæmdin hefur í för með sér. Geldingadalagosið hefur ómetanlegt gildi á öllum mælikvörðum náttúru og mannlegrar tilveru. Að stöðva hraunrennsli í eldgosi er ekki eins og að stífla bæjarlæk. Aðgerðir við hraunið eru ekki sambærilegar við byggingu varnargarða vegna jökulhlaupa eða sjávarágangs. Eldgos eru fágæti, einstök fyrirbrigði sem okkur ber að vernda og umgangast af virðingu. Náttúruverndarlög kveða á um sérstaka vernd hrauna, og verndargildi þeirra eykst eftir því sem hraunin eru yngri og ósnortnari. Hraunið sem runnið hefur frá eldstöðinni í Geldingadölum gæti augljóslega ekki verið ósnortnara, og því ber okkur að umgangast það af ýtrustu varúð og virðingu. Þetta svæði verður eitt af krúnudjásnum landsins um ókomnar aldir. Það vakna því bæði lagalegar, siðferðilegar og samfélagslegar spurningar um svona inngrip, auk þeirra efnahagslegu og pólitísku. Þessum spurningum svara hönnuðir garðanna og framkvæmdaraðilar ekki. Vísindalegt gildi eldgossins í Geldingadölum er á heimsmælikvarða. Þróun þess og framgangur, uppruni kvikunnar, rennsli hraunsins og mótun landsins eru afar merkileg ferli sem alls ekki má raska eða meðhöndla af virðingarleysi eða án skýrs og gagnreynds tilgangs. Eldstöðin og hraunið sem rennur frá henni eru um þessar mundir ein merkilegasta jarðmyndun Jarðar. Ferlið er nú þegar rannsóknarefni fjölmargra innlendra og alþjóðlegra vísindahópa, uppspretta ómældra gagna, skilnings og uppgötvana tengt jarðrænum ferlum. Gosið og hraunið verða rannsóknarefni um ófyrirsjáanlega framtíð. En atburðurinn hefur ekki einungis vísindalegt gildi heldur einnig mikið gildi fyrir almenning, bæði þá gesti sem heimsækja gosstöðvarnar sem og þau sem fylgjast með því hvaðanæva að úr heiminum í gegnum netið. Hér skyggnumst við inn í uppruna Íslands, hvernig gígar kvikna og slokkna, fyllumst lotningu frammi fyrir hinum gríðarháu kvikustrókum. Sjáum hraunið vella fram, mótast, storkna og gleypa landslagið sem verður fyrir hraunelfinni. Fullkomlega óþarft rask utan í þessu merkilega náttúrufyrirbrigði er virðingarleysi gagnvart náttúrunni, upplifun almennings, framgangi náttúrufræða og skilningi til framtíðar. Þótt hraunið muni mögulega hylja garðana að einhverju leyti með tíð og tíma er mjög líklegt að rask af völdum vinnuvéla og þeir hlutar garðanna sem ekki fara undir hraun verði sjáanlegir um alla framtíð. Það eitt og sér gerir varnargarðatilraunina óverjandi. Hér er verið að umturna varanlega umhverfi hrauns sem náttúruverndarlög eiga að standa vörð um. Náttúrudrottnun Íslendinga Aðgerðirnar síðustu daga við hraunið benda því miður til þess að við hér á landi höfum ekki dregið mikinn lærdóm af reynslu mannkyns síðustu ár og áratugi. Gerð varnargarða með miklu raski utan í einum almerkilegustu jarðmyndunum seinni ára bendir sterklega til þess að við séum enn á braut náttúrudrottnunar, þar sem umhverfi okkar og aðrir hlutar náttúrunnar eru leikvöllur mannsins eða einskis vert viðfang. Í augum margra kann að virðast saklaust að prófa sisona að stöðva hraunstraum, jafnvel þótt hann ógni í raun alls ekki neinu nema einum ljósleiðara og vegarspotta. Þetta er hins vegar sama viðhorf og hugarfar og leitt hefur mannkynið og allt lífríki jarðar á afar dökkan og ískyggilegan stað í tilverunni. Hraunið sem nú rennur í Geldingadölum er einstakt á heimsvísu og sú hugmynd að við megum ganga um svæðið hvernig sem við viljum, líkt og það væri sandkassi, er yfirgengileg. Ljóst er af ofangreindu að íslensk yfirvöld, ríkisstjórnin, Almannavarnir og sveitarstjórn Grindavíkur hafa orðið sér til háborinnar skammar með skeytingar-, virðingar- og skilningsleysi á náttúruöflunum og framgangi þeirra. Rétt er að krefjast þess að öllum framkvæmdum við byggingu varnargarðanna verði samstundis hætt, jarðvinnuvélar fjarlægðar og rask lagfært eins og mögulegt er. Vonandi hverfa garðarnir eða hyljast af hrauni þegar fram í sækir, en annars munu þeir standa um ókomna tíð sem hryggilegur minnisvarði um hirðuleysi Íslendinga gagnvart náttúru landsins. Höfundur er jarðfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldgos í Fagradalsfjalli Umhverfismál Grindavík Snæbjörn Guðmundsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Sjá meira
Eldgos eru einhverjar alstórfenglegustu náttúruhamfarir sem verða á jörðinni. Íslendingar hafa frá upphafi byggðar þurft að takast á við þessi öfl náttúrunnar, og oft á tíðum orðið fyrir miklum búsifjum af völdum jarðelda. Síðari ár höfum við þó einnig notið fegurðar þeirra og margbreytileika. Í mars síðastliðnum hófst eldgos í Geldingadölum á Reykjanesskaga. Komið hefur í ljós að gosið er jafnvel einstakt meðal eldgosa. Jarðfræðingar telja flestir að það marki upphaf nýrrar eldgosahrinu á Reykjanesskaga, þar sem ekki hefur gosið á landi í um 800 ár. Síðustu misseri hefur mikið verk verið unnið við að kortleggja náttúruvá vegna jarðelda á Suðvesturhorninu. Sú vinna kemur sér vel, nú þegar eldgosahrina er hafin. Þó er allsendis ómögulegt að spá nokkru um framhaldið, hvenær næst muni gjósa eða hvar. Allar hugmyndir um varnir gegn hraunrennsli þurfa að skoðast í því ljósi. Í skjóli nætur Aðfaranótt föstudagsins 14. maí hófst að ráði verkfræðinga vinna við varnargarða við suðurenda svokallaðs Nafnlausadals ofan Nátthaga. Almannavarnir og ríkisstjórnin tilkynntu um þetta síðdegis á föstudag. Görðunum er ætlað að koma í veg fyrir að hraun renni niður í Nátthaga þar sem ljósleiðari liggur grafinn. Enn neðar liggur Suðurstrandarvegur. Lagalegur grundvöllur varnargarðanna virðist mjög veikur, svo ekki sé meira sagt. Grindavíkurbær hefur engum veitt framkvæmdaleyfi og engra umsagna virðist hafa verið aflað frá stofnunum eins og Náttúrufræðistofnun Íslands eða Umhverfisstofnun. Skipulagsstofnun virðist ekki hafa verið innt eftir því hvort stofnunin eða sveitarfélagið þurfi að taka ákvörðun um nauðsyn umhverfismats fyrir svo mikið inngrip. Samtök almennings hafa ekki verið höfð með í ráðum. Varnargarðarnir fela þó í sér efnisflutninga upp á 28 þúsund rúmmetra og við blasir á meðfylgjandi ljósmynd tekinni þriðjudaginn 18. maí hvers konar umfang og rask hér er á ferðinni. Á hinn bóginn hefur Grindavíkurbær veitt nauðsynleg leyfi fyrir göngustígum og Umhverfisstofnun veitt undanþágu til utanvegaaksturs fjölmiðlamanna, allt mun minni inngrip en varnargarðarnir. Frá því á mánudag hefur verið óskað eftir gögnum málsins og grundvelli ákvarðana frá Almannavörnum og ríkisstjórn. Treglega hefur gengið að fá gögn. Þó hefur verið upplýst að almannavarnadeild ríkislögreglustjóra óskaði heimildar ríkisstjórnar til að ráðast í gerð varnargarðanna. Ekki hefur komið fram hver hinn eiginlegi framkvæmdaraðili er eða hverjar eru hinar eiginlegu ákvarðanir. Af fjölmiðlaumfjöllun verður ekki ráðið að þeirri spurningu hafi verið velt upp hvort yfir höfuð teljist eðlilegt að stöðva framgöngu hraunsins og raska umgjörð þess á svo afgerandi hátt. Spurningar um náttúruna sjálfa, vernd hraunsins og inngrip í náttúruleg ferli virðast ekki hafa verið settar fram í aðdraganda framkvæmdanna. Þrátt fyrir allt þetta hefur framkvæmdin verið í undirbúningi frá því gos hófst og voru garðarnir fullhannaðir fyrir tveimur og hálfri viku. Tilraunarinnar virði? Forsætisráðherra og verkhönnuðir hafa í fjölmiðlum vísað til gildis framkvæmdarinnar sem tilraunar. Gildi varnargarðanna sem tilraunar til að verjast hraunstraumnum er hins vegar afar vafasamt. Tilraunir erlendis benda til þess að næsta vonlaust sé að verjast hraunflæði nema með gríðarlega miklum og langvarandi aðgerðum (sjá t.d. pistil á vef Jarðfræðistofnunar Bandaríkjanna). Hér um bil eina velheppnaða aðgerðin af þeim toga á jörðinni var líklegast í Heimaeyjargosinu 1973, en þar var mörgum milljónum tonna af sjó dælt á hraunið yfir um fimm mánaða tímabil. Aðrar tilraunir, svo sem á Hawaii og Ítalíu, hafa ekki sýnt fram á mikinn raunverulegan árangur, heldur í besta falli tímabundinn eða óljósan ávinning. Svo virðist því sem spurningin „af hverju ekki?“ sé grunnur að gerð varnargarðanna nú. Að þeir séu þá að minnsta kosti „tilraunarinnar virði“. Það er hins vegar óskýrt hvernig niðurstöður þessarar „tilraunar“ eigi að leiða af sér nýtileg gögn sem hægt væri að yfirfæra á allt aðrar aðstæður síðar. Hæðarmunur á yfirborði hraunsins í minni Geldingadala og haftinu ofan Nátthaga, mörg hundruð metrum sunnar, er um 20 metrar. Hraunstraumurinn leitar undan halla og það er ekki nokkur leið að stöðva hraunrennslið úr Geldingadölum til suðurs í átt að Nátthaga, ef hraunið „kýs“ á annað borð að renna þá leið í nægilegu magni. Hraunið fyllir einfaldlega upp í lægðina bakvið garðana og flæðir svo yfir þá. Þetta stjórnast af aðstæðum hundruðum metra ofan við varnargarðana. Sem tilraun hafa garðarnir ekkert gildi því halli landsins stýrir flæðinu. Ef eldgos kæmi upp ofan byggðar við Hafnarfjörð eða Grindavík er augljóst að leita yrði leiða til að verja híbýli fólks og innviði þéttbýlisins. Reynsla af varnargörðunum ofan Nátthaga mun vart nýtast við þær aðgerðir. Sjálft Geldingadalagosið ógnar hins vegar engu nema einum ljósleiðara og örfárra kílómetra löngum vegspotta sem mætti auðveldlega lagfæra síðar ef hann færi undir hraun. Einu híbýlin á svæðinu, Ísólfsskála, mætti verja ef þyrfti með tíð og tíma. Varnargarðatilraunin er sóun á fjármunum opinberra aðila, sem hefði miklu betur verið varið í að byggja upp innviði fyrir gesti svæðisins sem sækja gosstöðvarnar til að upplifa ógnarkraftinn í gosinu, ekki groddaleg ummerki vinnuvéla. Alvarleg náttúruspjöll Fjárhagslegur fórnarkostnaður er þó sáralítill miðað við náttúruspjöllin sem framkvæmdin hefur í för með sér. Geldingadalagosið hefur ómetanlegt gildi á öllum mælikvörðum náttúru og mannlegrar tilveru. Að stöðva hraunrennsli í eldgosi er ekki eins og að stífla bæjarlæk. Aðgerðir við hraunið eru ekki sambærilegar við byggingu varnargarða vegna jökulhlaupa eða sjávarágangs. Eldgos eru fágæti, einstök fyrirbrigði sem okkur ber að vernda og umgangast af virðingu. Náttúruverndarlög kveða á um sérstaka vernd hrauna, og verndargildi þeirra eykst eftir því sem hraunin eru yngri og ósnortnari. Hraunið sem runnið hefur frá eldstöðinni í Geldingadölum gæti augljóslega ekki verið ósnortnara, og því ber okkur að umgangast það af ýtrustu varúð og virðingu. Þetta svæði verður eitt af krúnudjásnum landsins um ókomnar aldir. Það vakna því bæði lagalegar, siðferðilegar og samfélagslegar spurningar um svona inngrip, auk þeirra efnahagslegu og pólitísku. Þessum spurningum svara hönnuðir garðanna og framkvæmdaraðilar ekki. Vísindalegt gildi eldgossins í Geldingadölum er á heimsmælikvarða. Þróun þess og framgangur, uppruni kvikunnar, rennsli hraunsins og mótun landsins eru afar merkileg ferli sem alls ekki má raska eða meðhöndla af virðingarleysi eða án skýrs og gagnreynds tilgangs. Eldstöðin og hraunið sem rennur frá henni eru um þessar mundir ein merkilegasta jarðmyndun Jarðar. Ferlið er nú þegar rannsóknarefni fjölmargra innlendra og alþjóðlegra vísindahópa, uppspretta ómældra gagna, skilnings og uppgötvana tengt jarðrænum ferlum. Gosið og hraunið verða rannsóknarefni um ófyrirsjáanlega framtíð. En atburðurinn hefur ekki einungis vísindalegt gildi heldur einnig mikið gildi fyrir almenning, bæði þá gesti sem heimsækja gosstöðvarnar sem og þau sem fylgjast með því hvaðanæva að úr heiminum í gegnum netið. Hér skyggnumst við inn í uppruna Íslands, hvernig gígar kvikna og slokkna, fyllumst lotningu frammi fyrir hinum gríðarháu kvikustrókum. Sjáum hraunið vella fram, mótast, storkna og gleypa landslagið sem verður fyrir hraunelfinni. Fullkomlega óþarft rask utan í þessu merkilega náttúrufyrirbrigði er virðingarleysi gagnvart náttúrunni, upplifun almennings, framgangi náttúrufræða og skilningi til framtíðar. Þótt hraunið muni mögulega hylja garðana að einhverju leyti með tíð og tíma er mjög líklegt að rask af völdum vinnuvéla og þeir hlutar garðanna sem ekki fara undir hraun verði sjáanlegir um alla framtíð. Það eitt og sér gerir varnargarðatilraunina óverjandi. Hér er verið að umturna varanlega umhverfi hrauns sem náttúruverndarlög eiga að standa vörð um. Náttúrudrottnun Íslendinga Aðgerðirnar síðustu daga við hraunið benda því miður til þess að við hér á landi höfum ekki dregið mikinn lærdóm af reynslu mannkyns síðustu ár og áratugi. Gerð varnargarða með miklu raski utan í einum almerkilegustu jarðmyndunum seinni ára bendir sterklega til þess að við séum enn á braut náttúrudrottnunar, þar sem umhverfi okkar og aðrir hlutar náttúrunnar eru leikvöllur mannsins eða einskis vert viðfang. Í augum margra kann að virðast saklaust að prófa sisona að stöðva hraunstraum, jafnvel þótt hann ógni í raun alls ekki neinu nema einum ljósleiðara og vegarspotta. Þetta er hins vegar sama viðhorf og hugarfar og leitt hefur mannkynið og allt lífríki jarðar á afar dökkan og ískyggilegan stað í tilverunni. Hraunið sem nú rennur í Geldingadölum er einstakt á heimsvísu og sú hugmynd að við megum ganga um svæðið hvernig sem við viljum, líkt og það væri sandkassi, er yfirgengileg. Ljóst er af ofangreindu að íslensk yfirvöld, ríkisstjórnin, Almannavarnir og sveitarstjórn Grindavíkur hafa orðið sér til háborinnar skammar með skeytingar-, virðingar- og skilningsleysi á náttúruöflunum og framgangi þeirra. Rétt er að krefjast þess að öllum framkvæmdum við byggingu varnargarðanna verði samstundis hætt, jarðvinnuvélar fjarlægðar og rask lagfært eins og mögulegt er. Vonandi hverfa garðarnir eða hyljast af hrauni þegar fram í sækir, en annars munu þeir standa um ókomna tíð sem hryggilegur minnisvarði um hirðuleysi Íslendinga gagnvart náttúru landsins. Höfundur er jarðfræðingur
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun